Abstrakt
Intentional ambiguities and complex textual isotopies may be considered as essential and deliberate communicative strategies in any discourse, and as such they demand specific translational strategies. In spite of rather common apriorisms about their alleged ‘untranslatability’, mainly based on interlingual asymmetry, entirely satisfying translations are quite often possible, if one bears in mind that: a) very striking interlingual parallelisms e.g. in conceptual metaphorical and metonymical shifts are rather widespread; b) isotopies - although often entailing certain types of wordplay - always include semantic textual coherence (even if so in a plurivalent manner) to be rendered anyway; and finally, c) the notion of (un)translatability itself should not be taken in a too restrictive way. Recent developments in translation theory, as well as in linguistics and literary criticism throw new light on an old problem.
Bibliografia
Ballard, M. (éd., 1990), La traduction plurielle . Presses Universitaires de Lille, Lille.
Ballard, M. (éd., 1995), Relations discursives et traduction. Presses Universitaires de Lille.
Bastuji, J. (1983), Contraintes, pièges et plaisirs de l’ambiguïté: le sens comme construction/déconstruction/construction, Modèles Linguistiques 5, 85-108.
Catford, J.C. (1969), A Linguistic Theory of Translation, Oxford University Press, London.
Delabastita, D. (1990), ‘There’s a double tongue’. An investigation into the translation of Shakespeare’s wordplay, Thèse, Department of Literary Studies, Katholieke Universiteit Leuven.
Delabastita, D. (éd., 1997), Traductio, Essays on Punning and Translation, Presses Universitaires de Namur, St. Jérôme Publishing, Namur.
Eckhardt, E. (1909), Über Wortspiele, Germanisch-romanische Monatsschrift 1, 674-690.
Etienne, L. (19872), Les jeux de langage chez Lewis Carroll, in: H. Parisot 19872, 32-36.
Fuchs, C. (éd., 1988), L’ambiguïté et la paraphrase - O pérations linguistiques, processu s cognitifs, traitements automatisés, Centre de Publications de l’U niversité de Caen.
Govaert, M. (1971), Paradoxes sur la traduction, in: Lingüistica Antverpiensia V, 39-62.
Guillemin-Flescher, J. (1981), Syntaxe comparée du français et de l’anglais. Problèmes de traduction, Ophrys, Gap.
Guiraud, P. (1976), Les jeux demots, PUF, Paris.
Güttinger, F. (1963), Zielsprache, Theorie und Technik des Übersetzens, Manesse Verlag, Zürich.
Hausmann, F.J. (1974), Studien zu einer Linguistik des Wortspiels, Niemeyer, Tübingen.
Heibert, F. (1993), Das Wortspiel als Stilmittel und seine Übersetzung. Am Beispiel von sieben Übersetzungen des ‘Ulysses’ von James Joyce, Gunter Narr Verlag, Tübingen.
Henry, J. (1993), La traduction des jeux de mots, thèse non publiée, Paris III.
House, J. (1973), ‘Of the Limits of Translatability’, Babel 19/4, 166-167.
Jakobson, R. (1969), Essais de linguistique générale, Minuit, Paris.
Lakoff, G., Johnson M. (1980), Me taphors we live by. The University of Chicago Press, Chicago-London.
Landheer, R. (1988), Ambiguïté et paraphrase interlinguale, in: C. Fuchs (éd., 1988), 105-115.
Le Goffic, P. (1981), Ambiguïté linguistique et activ ité de langage. Thèse d’Etat, Université de Paris VII.
Newmark, P. (1981), Appraches to Translation, Pergamon Press, Oxford-New York.
Parisot, H. (19872), Lewis Carroll, Éd. de l’Herne, Paris.
Rastier, F. (1987, 19962), Sémantique in terprétative, PUF, Paris.
Rastier, F. (1989), Sens et textualité. Hachette, Paris.
Rauch, B. (1982), Sprachliche Spiele - Spielerische Sprache, thèse, Université de Zürich, Zürich.
Reboul, O. (1984), La rhétorique, PUF, Paris.
Reiss, K. (1971), Möglichkeiten und Grenzen der Übersetzungskritik, Max Hüber, München.
Sabban, A. (à paraître), ‘Negative orientation in advertising as a pragmatic paradox - an aspect of the contemporary use of idioms’, in: J. Wirrer (éd.), P hraseologismen in Text und Kontext, Bielefeld.
Seleskovitch, D., Lederer M. (1984), In terpréter pour traduire, Didier, Paris.
Snell-Hornby , M. (1987), Translation Studies. An Integrated Approach, John Benjamins, Amsterdam.
Söll, L. (1968), Sprachstruktur und Unübersetzbarkeit, Neusprachliche Mitteilungen 21, 161-167. Translator, The 2, 2 (1996), Wordplay & Translation, Special Issue (ed. by Dirk Delabastita).
Wilss, W. (éd., 1982), Semiotik und Übersetzen, Kodikas/Code, Suppl. 4, Gunter Narr Verlag, Tübingen.
Zimmer, R. (1981), Probleme der Übersetzung form beton ter Sprache. Ein Beitrag zur Übersetzungskritik, Niemeyer, Tübingen.
Licencja
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.
Pozostałe postanowienia
- Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).