Słowa kluczowe
scenic translation
surtitling
audiovisual translation
Jak cytować
Abstrakt
During the first two decades of the twenty-first century, we can observe an unprecedented shift in the practice of theatrical translation and a revision of the role of the theater translator. Nowadays, scenic translation methods, including surtitling, put in question the traditional perception of the key concepts of translatology such as translator, equivalence, translation process and methods or even the text. In this paper, based on the theoretical works, the voices of the researchers and theater professionals, the author discusses the status and roles of the theatrical translator as well as the challenges of his activity in the context of the modern theories of theater translation.
Bibliografia
Bassnett, S. (1985). « Ways through the Labyrinth: Strategies and Methods for Translating Theatre Texts ». In T. Hermans (réd.), The Manipulation of Literature. Studies in Literary Translation (pp. 87-102). Londres/Sydney : Croom Helm.
Bassnett, S. (1998). « Still Trapped in the Labyrinth. Further Reflections on Translation and Theatre ». In S. Bassnett & A. Lefevere (réd.), Constructing Cultures: Essays on Literary Translation (pp. 90-108). Clevedon : Multilingual Matters.
Bataillon, M., Muhleisen, L. & Diez, Y.-P. (2016). « Guide du sur-titrage au théâtre. Maison Antoine Vitez ». Accessible sur le site https://www.maisonantoinevitez.com/telechargements/guide-pdf.
Czubińska, M. (2016). La stylisation et ses enjeux dans la traduction du théâtre des minorités francophones canadiennes en polonais. Série : Dysertacje Wydziału Neofilologii UAM w Poznaniu; 22. Poznań : Wydział Neofilologii UAM w Poznaniu. Accessible sur le site https://repozytorium.amu.edu.pl/bitstream/10593/17538/1/Czubinska_9788394739812.pdf.
Déprats, J.-M. (1982). « Traduire Shakespeare pour le théâtre ». Théâtre/Public, 44, 45-48.
Dewolf, L. (2003). « La place du surtitrage comme mode de traduction et vecteur d’échange culturel pour les arts de la scène ». Recherches Théâtrales du Canada, vol. 24, no. 1, 92-108.
Dragnea, A. (2010). Surtitrage du dialogue dramatique dans la pratique théâtrale contemporaine. Iaşi : Editura Lumen.
Elam, K. (1980). The Semiotics of Theatre and Drama. London : Methuen.
Gottlieb, H. (1994). « Subtitling: Diagonal Translation ». Perspectives – Studies in Translatology, vol. 2, no. 1, 101-121.
Griesel, Y. (2005). « Surtitles and Translation. Towards an Integrative View of Theater Translation ». MuTra – Multidimensional Translation Conference Proceedings. Accessible sur le site http://www.euroconferences.info/proceedings/2005_Proceedings/2005_proceedings.html.
Griesel, Y. (2009). « Surtitling: Surtitles an other hybrid on a hybrid stage ». Trans, 13, 119-127. Accessible sur le site http://www.trans.uma.es/pdf/Trans_13/t13_119-127_YGriesel.pdf.
Griesel, Y. (2011). « Le surtitrage sur scène : un transfert linguistique hybride, pragmatique et artistique en même temps ». In A. Serban & J.-M. Lavaur (réd.), Traduction et médias audiovisuels (pp. 171-182). Lille : Preses Universitaires du Septentrion.
Pavis, P. (1976). Problèmes de sémiologie théâtrale. Québec : Presses de l'Université du Québec.
Péran, B. (2010). « Éléments d’analyse de la stratégie de traduction mise en oeuvre dans le surtitrage ». Traduire, 223, 66-77. Accessible sur le site http://traduire.revues.org/288.
Péran, B. (2016). « Le surtitrage et son con-texte source : vers une approche intégrative du surtitrage théâtral ». La main de Thôt, 4. Accessible sur le site http://revues.univtlse2.fr/lamaindethot/index.php?id=651.
Péran, B. & Surbezy, A. (2010). « Surtitrage et Langue des Signes : l’expérience d’une complicité ? ». Traduire, 223, 78-88. Accessible sur le site http://traduire.revues.org/295.
Regattin, F. (2004). « Théâtre en traduction : un aperçu du débat théorique ». L’Annuaire théâtral : revue québécoise d’études théâtrales, 36, 156-171.
Rędzioch-Korkuz, A. (2016). Opera surtitling as a Special Case of Audiovisual Tanslation. Towards a Semiotic and Translation Based Framework for Opera Surtitling. Frankfurt am Main : Peter Lang Edition.
Surbezy, A. (2006). « Quand la traduction s’adapte à la scène : le surtitrage (Sangre lunar de J.S. Sinisterra et El grito de los espejos de M. Lobera) ». In S. Hibbs & M. Martinez (réd.), Traduction, adaptation, réécriture dans le monde hispanique contemporain (pp. 170-178). Toulouse : Presses Universitaires du Mirail.
Théâtre/Public (1982), no. 44, mars-avril. Traduire. Dossier réalisé sous la direction de Georges Banu.
Tomaszkiewicz, T. (2006). Przekład audiowizualny. Warszawa : Wydawnictwo Naukowe PWN.
Tryuk, M. (2010). « Co to jest tłumaczenie audiowizualne? ». Przekładaniec, 20, 26-39.
Ubersfeld, A. (1978). Lire le théâtre. Paris : Éditions Sociales.
Ubersfeld, A. (1996). Lire le théâtre I. Paris : Belin.
Upton, C.-A. & Hale, T. (2000). Moving Target: Theatre Translation and Cultural Relocation. Manchester/Northampton : St. Jerome.
Van Goethem, L. (2016). « L’art de surtitrer : voyages en langues étrangères ». Accessible sur le site https://blog.alternativestheatrales.be/lart-de-surtitrer-voyages-en-langues-etrangeres/.
Licencja
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.
Pozostałe postanowienia
- Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).