Słowa kluczowe
phraseologization
Spanish idioms
somatic expressions
corpus linguistics
Jak cytować
Abstrakt
This article explores the diachronic phraseologization process of the Spanish adverbial idiom en un abrir y cerrar de ojos (meaning “in an instant” or “very quickly”). Taking as a starting point its first known formulation in Ancient Greek (ἐν ῥιπῇ ὀφθαλμοῦ) and its Latin rendering (in ictu oculi), the study examines how Spanish develops its own distinct path of evolution. Through the analysis of historical corpora and lexicographic records, the article traces the idiom’s internal variation and gradual consolidation into its modern fixed form. Special attention is given to the syntactic and lexical shifts that signal the stages of lexicalization, grammaticalization, and institutionalization. Comparative references to other languages, as well as competing Spanish variants, provide a broader cross-linguistic context. The study contributes to historical phraseology by highlighting how fixed expressions emerge, stabilize and consolidate over time within linguistic systems.
Bibliografia
Burger, H. (2007). Semantic aspects of phrasemes. In H. Burger, D. Dobrovol’skij, P. Kühn & N.R. Norrick (eds.), Phraseology: An International Handbook of Contemporary Research. Volume 1 (pp. 90- 109). Berlin-Nueva York: Gruyter. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110171013.90
Echenique Elizondo, M.a T. (2003). Pautas para el estudio histórico de las unidades fraseológicas. In J.L. Girón, S. Iglesias, F.J. Herrero & A. Narbona (coords.), Estudios ofrecidos al profesor José Jesús de Bustos Tovar. Volumen 1 (pp. 545-560). Madrid: Universidad Complutense de Madrid.
Echenique Elizondo, M.a T. (2008). Notas de sintaxis histórica en el marco del corpus de Diacronía fraseológica del español (DIAFRAES). In E. Stark, R. Schmidt-Riese & E. Stoll (eds.), Romanische Syntax in Wandel (pp. 387-397), Tübingen: Narr.
Echenique Elizondo, M.a T. (2018). Propuesta de un criterio ordenador para un Diccionario histórico fraseológico de la lengua castellana a la luz de factores históricos implicados en la formación de unidades pluriverbales. In M.a T. Echenique Elizondo, A. Schrott & F.P. Pla Colomer (eds.), Cómo se hacen las unidades fraseológicas: continuidad y renovación en la diacronía del espacio castellano (pp. 409-430). Berlin: Peter Lang. DOI: https://doi.org/10.3726/b14461
Echenique Elizondo, M.a T. (2021). Principios de fraseología histórica española, Madrid: Instituto Universitario «Seminario Menéndez Pidal».
Echenique Elizondo, M.a T., Martínez Alcalde, M.a J. & Sánchez Méndez, J.P. (2016). Perspectivas en el estudio diacrónico de la fraseología en su amplitud hispánica (peninsular, insular y americana). In M.a T. Echenique Elizondo, M.a J. Martínez Alcalde, J.P. Sánchez Méndez & F.P. Pla Colomer (eds.), Fraseología española: Diacronía y codificación (pp. 17-32). Madrid: CSIC.
Fedriani, C. (2020). Conventionality, deliberateness, and creativity in metaphors: toward a typology of figurative expressions in Latin semantics. In E. Magni & Y. Martari (eds.), Club Working Papers in Linguistics, Volume 4 (pp. 33-46). Bolonia: Università di Bologna.
Lakoff, G. (1987). Women, Fire and Dangerous Things: What Categories Reveal About the Mind. Chicago: University of Chicago Press. DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226471013.001.0001
Lakoff, G. & Johnson, M. (2003 [1980]). Metaphors We Live By. Chicago: University of Chicago Press. DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226470993.001.0001
Lewis, C.T. & Short, C. (1879). A Latin Dictionary. Oxford: Clarendon Press. http://www.perseus.tufts.edu/hopper.
Liddell, H.G. & Scott, R. (1996). Greek-English lexicon: with a revised supplement [Revised and augmented throughout by sir Henry Stuart Jones]. Oxford: Clarendon Press.
Pabón S. De Urbina, J.M. (1995 [1967]). Diccionario manual griego-español, 17.a ed. Barcelona: Bibliograf.
Sánchez-López, E. (2021). El significado de las locuciones somáticas y su elaboración discursiva. eHumanista/IVITRA, 19, 421-439. https://www.ehumanista.ucsb.edu/sites/default/files/sitefiles/ivitra/volume19/05.%20Sa%CC%81nchez.pdf.
Cambridge Dictionary. https://dictionary.cambridge.org/.
CORDE = REAL ACADEMIA ESPAÑOLA: Banco de datos (CORDE). Corpus diacrónico del español. https://www.rae.es/banco-de-datos/corde.
CORPES XXI = REAL ACADEMIA ESPAÑOLA: Banco de datos (CORPES XXI). Corpus del Español del Siglo XXI (CORPES). https://www.rae.es/banco-de-datos/corpes-xxi.
Corpus corporum repositorium operum Latinorum apud universitatem Turicensem. https://mlat.uzh.ch/.
CREA = REAL ACADEMIA ESPAÑOLA: Banco de datos (CREA). Corpus de referencia del español actual. https://www.rae.es/banco-de-datos/crea.
Diccionari de l’Institut d’Estudis Catalans (DIEC2). https://dlc.iec.cat/.
Dicionario da Real Academia Galega. https://academia.gal/dicionario.
Dicionário Priberam da Língua Portuguesa (DPLP). https://dicionario.priberam.org/.
Dictionaire de français Larousse. https://www.larousse.fr/dictionnaires/francais-monolingue.
DLE = REAL ACADEMIA ESPAÑOLA: Diccionario de la lengua española, 23.a ed., [versión 23.8]. https://dle.rae.es.
Słownik Języka Polskiego PWN. https://sjp.pwn.pl/.
Vocabulario Istituto Treccani. https://www.treccani.it/vocabolario/.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Xavier Pascual-López
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.
Pozostałe postanowienia
- Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).