Słowa kluczowe
chrześcijańska krytyka
chrystocentryzm
pluralizm światopoglądowy
miłość
Jak cytować
Abstrakt
Celem artykułu jest ukazanie specyfiki chrześcijańskiego modelu krytyki inaczej myślących i postępujących oraz wskazanie jego podstawowych wyznaczników i kontekstów. Punkt odniesienia dla podjęcia tegoż zagadnienia stanowi współczesne wyzwanie wobec głoszenia prawdy Ewangelii, płynące z faktu silnego dowartościowania pluralistycznego charakteru „rynku idei”, które określa wyjątkowość dzisiejszej sytuacji kulturowej. Najpierw zostanie ukazana chrystocentryczno-trynitologiczna optyka, będąca podstawą oryginalnie chrześcijańskiego spojrzenia na rzeczywistość, w tym rzeczywistość krytyki, ześrodkowana ostatecznie na Osobie Jezusa Chrystusa. Następnie zostaną podjęte trzy kluczowe kwestie związane z chrześcijańską wizją krytyki: rozróżnienie między krytyką człowieka a krytyką jego poglądów i postaw, miłość jako ostateczne ufundowanie krytyki oraz powszechne wezwanie do nawrócenia. W podsumowaniu zostanie podkreślone, że u podstaw specyfiki chrześcijańskiego ujęcia krytyki znajduje się Bóg objawiony w Jezusie Chrystusie, będący Prawdą i Miłością i to On stanowi optykę, miarę oraz różnicujące kryterium chrześcijańskiej postawy krytycznej wobec inaczej myślących i postępujących, a zarazem autokrytyki.
Bibliografia
Balthasar, Hans Urs von. 1991. W pełni wiary, tłum. Janina Fenrychowa. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Benedykt XVI. 2005. Encyklika „Deus caritas est” o miłości chrześcijańskiej.
Benedykt XVI. 2007. Encyklika „Spe salvi” o nadziei chrześcijańskiej.
Białkowska, Monika. 2020. Czy Bóg nienawidzi grzechu?. Przewodnik Katolicki, 27. Dostęp: 30.09.2022. https://www.przewodnik-katolicki.pl/Archiwum/2020/Przewodnik-Katolicki-27-2020/Wiara-i-Kosciol/Czy-Bog-nienawidzi-grzechu.
Boulnois, Olivier. 1995. Duchowość czy życie chrześcijańskie w Duchu?, tłum. Małgorzata Tryc-Ostrowska. W: Kolekcja Communio t. 10: Duchowość chrześcijańska, 60-66. Poznań: Pallottinum. DOI: https://doi.org/10.1093/humrep/10.suppl_2.60
Breemen van, Peter G. 2012. Doświadczenie miłości Boga źródłem autentycznej miłości siebie, tłum. Józef Augustyn. W: Co zabrać ze sobą? Po fundamencie ćwiczeń duchownych, red. Józef Augustyn, 49-62. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Cantalamessa, Raniero. 1996. Wejście na górę Synaj. W poszukiwaniu Boga żywego, tłum. Andrzej J. Zębik. Warszawa: Wydawnictwo Sióstr Loretanek.
Catechismus Catholicae Ecclesiae. Dostęp: 10.10.2022. https://www.vatican.va/archive/catechism_lt/index_lt.htm.
Coste, Rene. 1992. Miłość, która zmienia świat. Teologia miłości, tłum. Maria Stokowska. Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Dobroczyński, Lech. 2013. Praktykujący, ale czy … wierzący?. Kraków: Esprit.
Drączkowski, Franciszek. 1991. Miłość syntezą chrześcijaństwa. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Dziewiecki, Marek. 2007. Zwykłym językiem o niezwykłym chrześcijaństwie. Kraków: Salwator.
Flores Prado, José H. 2016. Idźcie i ewangelizujcie ochrzczonych, tłum. Bronisław K. Jakubowski. Poznań: Wydawnictwo Święty Wojciech.
Franciszek. 2013a. Audiencja generalna (15 V 2013). Dostęp: 30.09.2022. https://www.vatican.va/content/francesco/pl/audiences/2013/documents/papa-francesco_20130515_udienza-generale.html.
Franciszek. 2013b. Porozmawiajmy o wierze: list do niewierzącego. Papież Franciszek odpowiada Eugenio Scalfariemu, tłum. L’Osservatore Romano edycja polska. W: Papież Franciszek, Rozmowy z niewierzącym Eugenio Scalfari, 25-34. Kraków: Wydawnictwo M.
Franciszek. 2015. Encyklika „Laudato si'” poświęcona trosce o wspólny dom.
Franciszek. 2016. Adhortacja apostolska „Amoris laetitia” o miłości w rodzinie.
Franciszek. 2019. Przemówienie papieża Franciszka podczas otwarcia Światowych Dni Młodzieży w Panamie (24 I 2019). Dostęp: 1.09.2022. https://wiez.pl/2019/01/25/milosc-ktora-sie-nie-pyszni-franciszek-na-otwarcie-swiatowych-dni-mlodziezy/.
Franciszek. 2020b. Encyklika „Fratelli tutti” o braterstwie i przyjaźni społecznej.
Franciszek. 2022a. Homilia podczas Mszy Świętej na Stadionie Narodowym w Bahrajnie (5 XI 2022). Dostęp: 6.11.2022. https://www.vatican.va/content/francesco/pl/homilies/2022/documents/20221105-omelia-bahrain.html.
Franciszek. 2022b. Anioł Pański (30 X 2022). Dostęp: 1.11.2022. https://www.vatican.va/content/francesco/pl/angelus/2022/documents/20221030-angelus.html.
Gałuszka, Tomasz. 2018. Odnowa w łasce. Teologia charyzmatów św. Tomasza z Akwinu. Kraków: Esprit.
Giemza, Bogdan. 2008. Kościół wobec dyktatury relatywizmu. Wrocławski Przegląd Teologiczny, 16/1, 89-103.
Giertych, Wojciech. 2012. Rozruch wiary. Pelplin: Wydawnictwo Bernardinum.
Guardini. Romano. 2000. O istocie chrześcijaństwa, tłum. Grzegorz Sowiński. W: Romano Guardini, O istocie chrześcijaństwa, 7-67. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Ignacy Loyola. 2002. Ćwiczenia duchowne, tłum. Michał Bednarz. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Jan Paweł II. 1979. Homilia w czasie Mszy Św. odprawionej na Błoniach w Krakowie (10 VI 1979). Dostęp: 10.10.2022. https://www.ekai.pl/dokumenty/homilia-w-czasie-mszy-sw-odprawionej-na-bloniach/.
Jan Paweł II. 1990. Encyklika „Redemptoris missio” o stałej aktualności powołania misyjnego.
Jan Paweł II. 1993. Encyklika „Veritatis splendor” o niektórych podstawowych problemach nauczania moralnego Kościoła.
Jan Paweł II. 1998a. Encyklika „Fides et ratio” o relacjach między wiarą a rozumem.
Jan Paweł II. 1998b. Wiara i krzyż są nierozdzielne. Homilia podczas Kanonizacyjnej Teresy Benedykty od Krzyża – Edyty Stein, Rzym (11 X 1998). Dostęp: 25.08.2022.https://www.zyciezakonne.pl/dokumenty/kosciol/jan-pawel-ii/jan-pawel-ii-przemowienia-i-homilie/jan-pawel-ii-przemowienia-i-homilie-homilie-na-beatyfikacje-i-kanonizacje-osob-konsekrowanych/1998-10-11-rzym-homilia-podczas-kanonizacji-teresy-benedykty-od-krzyza-edyty-stein-20200/.
Jan Paweł II. 2002. Homilia z Mszy kończącej XVII Światowe Dni Młodzieży, (28 VII 2002) Toronto. Dostęp: 3.10.2022. https://jp2online.pl/en/object/homilia-z-mszy-konczacej-xvii-sdm;T2JqZWN0OjI0MzE=.
Kasiłowski, Piotr. 1997. Przykazanie miłości Boga i bliźniego w tradycji synoptycznej, Warszawskie Studia Teologiczne, X, 141-150.
Katechizm Kościoła katolickiego. 2009². Poznań: Pallottinum.
Kozubek, Mariola T. 2020. Inkluzja w ujęciu papieża Franciszka inspiracją dla edukacji włączającej. Rozprawy społeczne, 14/4, 17-33. https://doi.org/10.29316/rs/132353. DOI: https://doi.org/10.29316/rs/132353
Koń, Placyd. Czy Pan Bóg kocha Lucyfera?. Dostęp: 4.10.2022. https://ofm.krakow.pl/cms/index.php?page=czy-pan-bog-kocha-lucyfera.
Kowalczyk, Marian. 1997. Bóg pragnie, aby wszyscy zostali zbawieni (por. 1 Tm 2,4). W: Kolekcja Communio t. 11: Tajemnica Odkupienia, 428-441. Poznań: Pallottinum.
Kreft, Peter. 2010. Miłość. Bóg, który cię kocha, tłum. Krzysztof Pachocki. Poznań: W drodze.
Kręcidło, Janusz. 2007. Dlaczego Bóg uczynił Chrystusa grzechem (2 Kor 5,21), Ruch Biblijny i Liturgiczny 4, 273-286. DOI: https://doi.org/10.21906/rbl.381
Kupczak, Jarosław. 2018. Źródła sporu o Amoris laetitia. Poznań: W drodze.
Kupczak, Jarosław. 2020. Amoris laetitia. Konflikt interpretacji. Poznań: W drodze. DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctv1wvndkw
Lewis, Clive S. 2002. Chrześcijaństwo po prostu, tłum. Piotr Szymczak. Poznań: Media Rodzina.
Mascarenhas, Fio. 1999. Najlepsze pomysły Boga. Duchowość na Trzecie Tysiąclecie. Kraków: Wydawnictwo M.
Machinek, Marian. 2017. Logika inkluzji papieża Franciszka. Pytania otwarte na marginesie adhortacji Amoris laetitie. Forum Teologiczne, XVIII, 197-211. DOI: https://doi.org/10.31648/ft.2326
Moltmann, Jürgen. 2005. Jezus i Kościół, tłum. Artur Kuć. W: Walter Kasper, Jürgen Moltmann, Jezus – tak, Kościół – nie? O chrystologicznych źródłach kryzysu Kościoła, tłum. A. Kuć, 43-77. Kraków: Homini.
Mroczkowski, Ireneusz. 2016. Chrześcijańska tożsamość osoby. Zarys antropologii moralno teologicznej. Płock: Płocki Instytut Wydawniczy.
Nagórny, Janusz. 2009. Teologiczna interpretacja moralności Nowego Przymierza, red. Krzysztof Jeżyna, Jerzy Gocko, Wojciech Rzepa. Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
O’Collins, Gerald. 2008. Chrystologia. Jezus Chrystus w ujęciu biblijnym, historycznym i systematycznym, tłum. Katarzyna Franek i Klementyna Chrzanowska. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
O’Collins, Gerald. 2009. Jezus nasz Odkupiciel. Chrześcijańskie ujęcie zbawienia, tłum. Jan Pociej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. Biblia Tysiąclecia Online wyd. IV, 2003. Poznań: Pallottinum. Dostęp: 25.10.2022. https://biblia.deon.pl/index.php.
Perszon, Jan. 2007. Jedyność i powszechność zbawcza Jezusa Chrystusa w kontekście religii pozachrześcijańskich. W: Teologia religii. Chrześcijański punkt widzenia. Biblioteka Teologii Fundamentalnej 2, red. Grzegorz Dziewulski, 115-137. Łódź–Kraków: Wydawnictwo Księży Sercanów.
Piórkowski Dariusz 2016. Szlifierze diamentów. W Drodze, 5, 44-51.
Półchłopek, Marian. 2007. Love approach w teologii fundamentalnej Geralda O’Collinsa. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie.
Rabiej, Stanisław. 2017. Krytyka „kultury wykluczenia” w nauczaniu papieża Franciszka. W: Między ekskluzją a inkluzją w edukacji religijnej, red. Monika Humeniuk i Iwona Paszenda, 64-76. Wrocław: Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego.
Ratzinger, Joseph. 2005. Wiara – prawda – tolerancja. Chrześcijaństwo a religie świata, tłum. Ryszard Zajączkowski. Kielce: Jedność.
Rostworowski, Piotr. 2002. Wiara, nadzieja, miłość. Kraków: Tyniec Wydawnictwo Benedyktynów.
Ryś, Grzegorz. 2015. Skandal miłosierdzia. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Siemieniec, Tomasz. 2020. „On to dla nas grzechem uczynił tego, który nie znał grzechu (2 Kor 5,21a): rozumienie Pawłowej wypowiedzi w historii egzegezy. Roczniki Teologiczne, LXVII/7, 59-83. DOI: https://doi.org/10.18290/rt20677-5
Sobór Watykański II. 1964. Konstytucja dogmatyczna o Kościele „Lumen gentium”.
Sobór Watykański II. 1965a. Deklaracja o stosunku Kościoła do religii niechrześcijańskich „Nostra aetate”.
Sobór Watykański II. 1965b. Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym „Gaudium et spes”.
Strzelczyk, Grzegorz. 2015. Nowe życie w Chrystusie” – naśladowanie czy upodobnienie, Wrocławski Przegląd Teologiczny, 23/2,193-202.
Strzelczyk, Grzegorz. Bielecki, Roman. 2018. Świnie i gazele, W Drodze, 11, 34-45.
Tomasz z Akwinu. 1967. Summa teologiczna II-II, q. 23-46: Miłość, t. 16, tłum. Andrzej Głażewski. Londyn: Veritas.
Tomasz z Akwinu. 1973. Summa teologiczna I-II, q. 106–114: Nowe Prawo i łaska, t. 14, tłum. Roman Kostecki. Londyn: Veritas.
Tischner, Józef. 2011. Miłość nas rozumie. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Warzeszak, Józef. 2011. „Dyktatura” relatywizmu w ujęciu Benedykta XVI. Warszawskie Studia Teologiczne, XXIV/1, 291-322.
Wolski, Krzysztof. 2005. Odnowienie obrazu Bożego w człowieku. Studia nad Rodziną, 9/1 (16), 51-61.
Woźniak, Robert Józef. 2014. Sekret Credo. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Vost, Kevin. 2022. 12 lekcji św. Tomasza z Akwinu. Duchowa mądrość na burzliwe czasy, tłum. Elżbieta Kopocz. Poznań: W drodze.
Zatwardnicki, Sławomir. 2018. Kościół zgorszenia – tajemnica obrazy. Katowice: Księgarnia św. Jacka.
Zdziarstek, Roman Stanisław. 1989. Chrystianologia św. Pawła. T. 1: Aspekt ontyczny. Kraków: Polskie Towarzystwo Teologiczne.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Michał Płóciennik
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie Teologia i Moralność są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie Teologia i Moralność udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych w Teologii i Moralności pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).