Uważność z perspektywy neurokognitywistyki społecznej i jej implikacje terapeutyczne
Okładka czasopisma Teologia i Moralność, tom 20, nr 1(38), rok 2025, tytuł Sztuczna inteligencja i transhumanizm
PDF

Słowa kluczowe

uważność
neurokognitywistyka społeczna
terapia

Jak cytować

Sikorski, W., & Czepczarz, J. (2025). Uważność z perspektywy neurokognitywistyki społecznej i jej implikacje terapeutyczne. Teologia I Moralność, 20(1(38), 147–159. https://doi.org/10.14746/TIM.2025.38.1.10

Abstrakt

Celem niniejszego artykułu jest charakterystyka uważności z punktu widzenia neurokognitywistyki społecznej, stanowiącej połączenie neurokognitywistyki koncentrującej się na badaniu funkcjonowania mózgu oraz psychologii społecznej skupiającej się na analizie zachowań społecznych.

W artykule autor opisuje neurobiologię uważności z perspektywy istnienia dwóch różniących się i współdziałających obwodów – „narracyjnego” i „doświadczenia bezpośredniego”. Pierwszy aktywuje się w chwili, gdy wokół jednostki pojawia się jakaś sprawa godna uwagi i kiedy myśli o sobie bądź o innych, drugi zaś – gdy doświadcza napływu informacji, docierających do niego w danej chwili poprzez zmysły.

Autor podaje wymierne korzyści wynikające z praktykowania treningu uważności, jak choćby w zwalczaniu stresu, depresji, lęku, zwiększaniu kontroli emocji, poprawie dobrostanu psychofizycznego i wzrostu pozytywnego nastawienia. Przytacza zarazem wyniki badań, uzyskanych przy użyciu technik neuroobrazowania, wskazujących na to, że trening uważności prowadzi do widocznych zmian w strukturze i pracy mózgu.

https://doi.org/10.14746/TIM.2025.38.1.10
PDF

Bibliografia

Arden, John. 2017. Neuronauka w psychoterapeutycznym procesie zmiany. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Baddeley, Alan. 2000. „The episodic buffer in working memory”. Trends in Cognitive Sciences, 11: 417-423. DOI: https://doi.org/10.1016/S1364-6613(00)01538-2

Bishop, Scott. 2005. „Mindfulness: a proposed operational definition”. Clinical Psychology: Science and Practice, 11(3): 230-241. DOI: https://doi.org/10.1093/clipsy/bph077

Brown, Kirk Warren i Richard Ryan. 2003. „The benefits of being present: mindfulness and its role in psychological well-being”. Journal of Personality and Social Psychology, 84(4), 822-848. DOI: https://doi.org/10.1037/0022-3514.84.4.822

Brown, Kirk Warren i Richard Ryan. 2007. „Mindfulness: Theoretical foundations and evidence for its salutary effects”. Psychological Inquiry, 4: 211-237. DOI: https://doi.org/10.1080/10478400701598298

Burch, Vidyamala i Danny Penman. 2016. Mindfulness dla zdrowia. Jak radzić sobie z bólem, stresem i zmęczeniem. Warszawa: Samo Sedno.

Davidson, Richards i in. 2003. „Alterations in brain and immune function produced by mindfulness meditation”. Psychosomatic Medicine, 4: 564-570. DOI: https://doi.org/10.1097/01.PSY.0000077505.67574.E3

Farb, Norman i in. 2007. „Attending to the present: mindfulness meditation reveals distinct neural modes of self-reference”. Social Cognitive Affective Neuroscience, 2: 313-322. DOI: https://doi.org/10.1093/scan/nsm030

Fernandez, Alvaro, Elkhonon Goldberg i Pascale Michelon. 2013. The sharpbrains guide to brain fitness. How to optimize brain health and performance at any age. San Francisco: SharpBrains Incorporated.

Gillihan, Seth. 2020. Wytrenuj swój mózg. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Lazar, Sara. „Neurobiologia uważności”. 2015. W: Uważność i psychoterapia, red. Christopher K. Germer , Ronald D. Siegel i Paul R. Fulton, 321-334. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Leahy, Robert, Dennis Tirch i Lisa Napolitano. 2014. Regulacja emocji w psychoterapii. Podręcznik praktyka. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Ochsner, Kevin i Matthew Lieberman. 2001. „The emergence of social cognitive neuroscience”. American Psychologist, 56: 717-734.

Rock, David. 2009. Your brain at work: strategies for overcoming distraction, regaining focus, and working smarter all day long. New York: HarperCollins.

Sikorski, Wiesław. 2023. „Próby wykorzystania medytacji w psychoterapii”. W: Nauki społeczne w kontekście zdrowia psychicznego. Trendy, badania i perspektywy, red. Alicja Danielewska i Monika Maciąg, 160-168. Lublin: Wydawnictwo Naukowe Tygiel.

Tang, Yi-Yuan i Michael Posner. 2008. „The neuroscience of mindfulness”. NeuroLeadership Journal, 1: 33-37.

Tang, Yi-Yuan i in. 2007. „Short-term meditation training improves attention and self-regulation”. Proceedings of the National Academy of Sciences, 104(43): 17152-17156. DOI: https://doi.org/10.1073/pnas.0707678104

Teasdale, John. 1999. „Metacognition, mindfulness, and the modification of mood disorders”. Clinical Psychology and Psychotherapy, 6: 146-155. DOI: https://doi.org/10.1002/(SICI)1099-0879(199905)6:2<146::AID-CPP195>3.0.CO;2-E

Teasdale, John, Marie Pope i Zindel Segal. 2002. „Metacognitive awareness and prevention of relapse in depression: Empirical evidence”. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 2: 275-287. DOI: https://doi.org/10.1037//0022-006X.70.2.275

Teasdale, John i Mark Williams. 2016. Praktyka uważności. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Williams, Mark i Danny Penman. 2014. Mindfulness. Trening uważności. Warszawa: Samo Sedno.

Williams, Mark i in. 2007. The mindfulness way through depression: freeing yourself from chronic unhappiness. New York: The Guilford Press.

Segal, Zindel, Mark Williams i John Teasdale. 2017. Terapia poznawcza depresji oparta na uważności. Profilaktyka nawrotów. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.