Abstrakt
Cel: pomiar i porównanie profili moralnych dziesięciu chatbotów AI wobec katolickiego nauczania o rodzinie.
Metody: testowanie dziesięciu systemów AI (ChatGPT, Claude, Gemini, Copilot, DeepSeek, Mistral, Perplexity, Grok, MetaAI, Bielik) przy użyciu 50 twierdzeń, dotyczących katolickiego nauczania o rodzinie w skali Likerta 1-5, przeprowadzone 21 czerwca 2025 roku w Rzeszowie.
Wyniki: analiza 500 ocen ujawniła zróżnicowanie od M=1,50 (Mistral) do M=4,28 (DeepSeek). Osiem z dziesięciu systemów wykazało sceptyczne lub neutralne profile moralne (M<3,0). Systemy zachodnie charakteryzowały się wysoką zbieżnością profili moralnych (r>0,80). Małżeństwo stanowiło główną strefę konfliktu (M=1,94), wychowanie dzieci obszar konsensusu (M=3,28). Analiza bloków tematycznych ujawniła zróżnicowany konsensus moralny w różnych domenach moralnych.
Konkluzje: zidentyfikowano pięć typów profili moralnych AI oraz zjawisko dystansowania się dominujących systemów AI od wartości katolickich. Większość chatbotów prezentuje profile moralne sprzeczne z nauczaniem Kościoła. Wskazuje to na strukturalne mechanizmy kształtowania moralności AI i potrzebę rozwoju świadomości cyfrowej wśród użytkowników katolickich w kontekście niewidzialnego wpływu technologii na formację moralną.
Bibliografia
Adamopoulou, Eleni i Lefteris Moussiades. 2020. „An Overview of Chatbot Technology”. W: IFIP Advances in Information and Communication Technology, red. I. Maglogiannis, L. Iliadis i E. Pimenidis, 373-383. Springer.
AlKhamissi, Badr i in. 2024. „Investigating Cultural Alignment of Large Language Models”. arXiv preprint arXiv:2402.13231v2.
Chu, Haoran i in. 2024. „Cultural bias and cultural alignment of large language models”. PNAS Nexus 3(9): pgae 346.
Constantinescu, Mihaela i in. 2022. „Blame It on the AI? On the Moral Responsibility of Artificial Moral Advisors”. Philosophy & Technology, 35(35): 1-26. DOI: https://doi.org/10.1007/s13347-022-00529-z
Čunderlík Čerbová, Veronika. 2021. „Artificial Intelligence, ethics, and the catholic church”. W: Human Rights. From reality to the virtual world, red. Iwona Florek i Ildikó Laki, 20-30. Józefów: Alcide De Gasperi University of Euroregional Economy.
Echterhoff, Jessica i in. 2024. „Cognitive Bias in Decision-Making with LLMs”. arXiv preprint arXiv:2403.00811v3.
Haynes, Naomi i Jason Hickel. 2016. „Hierarchy, Value, and the Value of Hierarchy”. Social Analysis, 60(4): 1-20. DOI: https://doi.org/10.3167/sa.2016.600401
Kanade, Anuradha i in. 2023. „Artificial Intelligence and Morality: A Social Responsibility”. Journal of Intelligence Studies in Business, 13(1): 65-75. DOI: https://doi.org/10.37380/jisib.v13i1.992
Kunnathu, Joby. 2024. „An Ethical Evaluation of Artificial Intelligence from a Catholic Moral Perspective”. Asian Horizons, 18(3): 405-417.
Masoud, Reem I. i in. 2024. „Cultural Alignment in Large Language Models: An Explanatory Analysis Based on Hofstede’s Cultural Dimensions”. W: Global AI Cultures workshop at ICLR 2024.
Moser, Christine, Frank den Hond i Dirk Lindebaum. 2022. „Morality in the age of artificially intelligent algorithms”. Academy of Management Learning and Education, 21(1): 139-155. DOI: https://doi.org/10.5465/amle.2020.0287
Schwerzmann, Katia i Alexander Campolo. 2025. „«Desired behaviors»: alignment and the emergence of a machine learning ethics”. W: AI & Society. DOI: https://doi.org/10.1007/s00146-025-02589-z
Slattery, John P. i Brian Patrick Green. 2024. „Encountering Artificial Intelligence in the Catholic Tradition”. Theology and Science, 22(2): 251-254. DOI: https://doi.org/10.1080/14746700.2024.2351638
Smith, Peter i Laura Smith. 2024. „Artificial Intelligence (AI) and Ethics”. International Journal of Computer Auditing, 6(1): 69-76. DOI: https://doi.org/10.53106/256299802024120601006
Sorkowicz, Anastazja. 2021. „Nauczanie Kościoła katolickiego o małżeństwie i rodzinie a wybrane wyzwania związane z rodzicielstwem”. Kwartalnik Naukowy Fides et Ratio, 45(1): 49-65. DOI: https://doi.org/10.34766/fetr.v45i1.462
Stelios, Spyridon. 2023. „Artificial Intelligence or Artificial Morality?”. W: Artificial Intelligence or Artificial Morality, red. Spyridon Stelios. National Technical University of Athens.
Tampubolon, Manotar i Bernadetha Nadeak. 2024. „Artificial Intelligence and Understanding of Religion: A Moral Perspective”. International Journal of Multicultural and Multireligious Understanding, 11(8): 903-914.
Tsuria, Ruth i Yossi Tsuria. 2024. „Artificial Intelligence’s Understanding of Religion: Investigating the Moralistic Approaches Presented by Generative Artificial Intelligence Tools”. Religions, 15(3): 375. DOI: https://doi.org/10.3390/rel15030375
Wang, Jue i Yao Qu. 2024. „Performance and biases of Large Language Models in public opinion simulation”. Humanities and Social Sciences Communications, 11: 1095.
Zhu, Yefan. 2024. „Systemic Bias in Artificial Intelligence: Focusing on Gender, Racial, and Political Biases”. Journal of Artificial Intelligence Practice, 7(3): 195-206.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Tomasz Bierzyński
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.