Słowa kluczowe
etyka
katolicka nauka społeczna
sztuczna inteligencja
zarządzanie
Jak cytować
Abstrakt
Celem artykułu jest analiza etycznych wyzwań, wynikających z zastosowania sztucznej inteligencji (AI) w zarządzaniu, przy wykorzystaniu zasad katolickiej nauki społecznej jako ram interpretacyjnych. Badanie oparto na analizie literatury naukowej, uwzględniając takie aspekty, jak: przejrzystość procesów decyzyjnych, odpowiedzialność, ochrona prywatności, wpływ automatyzacji na rynek pracy oraz eliminacja uprzedzeń. Zastosowana metodologia obejmuje analizę teoretyczną. Wnioski wskazują na konieczność integrowania zasad etycznych w projektowanie i wdrażanie AI, z uwzględnieniem godności osoby ludzkiej, dobra wspólnego i solidarności. Artykuł podkreśla także rolę edukacji i współpracy międzynarodowej w kształtowaniu odpowiedzialnych praktyk.
Bibliografia
Anderson, Jason L. i Jeffrey L. Coveyduc. 2020. Artificial Intelligence for Business A Roadmap for Getting Started with AI. Newark: John Wiley & Sons, Incorporated.
Benedykt XVI. 2009. Caritas in veritate. Watykan: Libreria Editrice Vaticana. Dostęp: 19.05.2025. https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/pl/encyclicals/documents/hf_ben-xvi_enc_20090629_caritas-in-veritate.html.
Bostrom, Nick i Eliezer Yudkowsky. 2014. „The Ethics of Artificial Intelligence”. W: The Cambridge Handbook of Artificial Intelligence, red. Keith Frankish i William M. Ramsey, 316-334. Cambridge: Cambridge University Press. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9781139046855.020
Brynjolfsson, Erik i Andrew McAfee. 2014. The Second Machine Age: Work, Progress, and Prosperity in a Time of Brilliant Technologies. New York: W. W. Norton & Company.
Coeckelbergh, Mark. 2020. AI Ethics. Cambridge: The MIT Press. DOI: https://doi.org/10.7551/mitpress/12549.001.0001
Crawford, Kate. 2022. Atlas of AI: Power, Politics, and the Planetary Costs of Artificial Intelligence. New Haven: Yale University Press.
Daza, Marco T. i Usochi J. Ilozumba. 2022. „A Survey of AI Ethics in Business Literature: Maps and Trends Between 2000 and 2021”. Frontiers in Psychology, 13: 1-23. DOI: https://doi.org/10.3389/fpsyg.2022.1042661
Dignum, Virginia. 2019. Responsible Artificial Intelligence: How to Develop and Use AI in a Responsible Way. Cham, Switzerland: Springer. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-030-30371-6
Dykasteria Nauki Wiary i Dykasteria ds. Kultury i Edukacji. 2025. Antiqua et nova. Nota na temat relacji pomiędzy sztuczną inteligencją a inteligencją ludzką. Watykan. Dostęp: 19.05.2025. https://www.vatican.va/roman_curia/dicasteries/index_po.htm.
Eubanks, Virginia. 2018. Automating Inequality: How High-Tech Tools Profile, Police, and Punish the Poor. First Picador edition. New York: Picador, St. Martin’s Press.
European Commission. 2019. Ethics Guidelines for Trustworthy AI (Wytyczne etyczne dotyczące godnej zaufania sztucznej inteligencji). Polskie tłumaczenie – dostęp: 09.12.2024. https://www.digitalstrategy.ec.europa.eu/pl/library/ethics-guidelines-trustworthy-ai.
European Commission. 2021. Proposal for a Regulation Laying Down Harmonised Rules on Artificial Intelligence (Artificial Intelligence Act). Dostęp: 09.12.2024. https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/library/proposal-regulation-laying-down-harmonised-rulesartificialintelligence
Floridi, Luciano i Josh Cowls. 2019. „A United Framework of Five Principles for Ai in Society”. Harvard Data Science Review, 1(1). DOI: https://doi.org/10.1162/99608f92.8cd550d1
Floridi, Luciano. 2013. The Ethics of Information. Oxford University Press UK. DOI: https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199641321.001.0001
Ford, Martin R. 2016. Rise of the Robots: Technology and the Threat of Jobless Future. New York: Basic Books.
Franciszek. 2024. Sztuczna inteligencja i mądrość serca: dla komunikacji w pełni ludzkiej. Orędzie na 58. Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu. Dostęp: 19.05.2025. https://papiez.wiara.pl/doc/8651742.Sztuczna-inteligencja-i-madrosc-serca-dla-komunikacji-w-pelni.
Gaudet, Matthew J. i in. 2024. Encountering Artificial Intelligence Ethical and Anthropological Investigations. Eugene: Pickwick Publications.
IEEE. 2019. Ethically Aligned Design: A Vision for Prioritizing Human Well-being with Autonomous and Intelligent Systems. Dostęp: 09.12.2024. https://ieeexplore.ieee.org/stamp/stamp.jsp?tp=&arnumber=9398613.
Jagielska, Magdalena. 2017. „Sztuczna inteligencja w zarządzaniu – stan aktualny a perspektywy”. Przedsiębiorczość i Zarządzanie, 18(2.2): 95-104.
Kuciński, Mariusz. 2021. „Sztuczna inteligencja a godność człowieka”. Fides, Ratio Et Patria. Studia Toruńskie, 14: 210-224. DOI: https://doi.org/10.56583/frp.650
Kulikowski, Sławomir. 2022. „Analiza wpływu wykorzystania sztucznej inteligencji na zwiększenie efektywności zarządzania operacyjnego firmy na przykładzie rozwiązania chmurowego”. W: Sztuczna inteligencja oraz nowe rozwiązania w zarządzaniu i naukach technicznych, red. Izabela Mołdoch-Mendoń i Paulina Szymczyk, 133-142. Lublin: Wydawnictwo Naukowe Tygiel Sp. z o.o.
Levy, Karen. 2023. Data Driven: Truckers, Technology, and the New Workplace Surveillance. Princeton: Princeton University Press. DOI: https://doi.org/10.1353/book.109251
Lisi, Francesca Alessandra. 2020. Recent Results and Activities in Trustworthy Artificial Intelligence. W: The Good Algorithm? Artificial Intelligence: Ethics, Law, Health. Book of Abstracts. Vatican: Pontifical Academy for Life. Dostęp: 19.05.2025. https://www.academyforlife.va.
O’Neil, Cathy. 2017. Weapons of Math Destruction: How Big Data Increases Inequality and Threatens Democracy. [London]: Penguin Books.
Olatoye, Funmilola i in. 2024. „AI And Ethics in Business: A Comprehensive Review of Responsible AI Practices and Corporate Responsibility”. International Journal of Science and Research Archive, 11: 1433-1443. DOI: https://doi.org/10.30574/ijsra.2024.11.1.0235
Papieska Rada „Iustitia et Pax”. 2005. Kompendium nauki społecznej Kościoła. Kielce: Jedność. Dostęp: 19.05.2024. https://www.vatican.va/roman_curia/pontifical_councils/justpeace/documents/rc_pc_justpeace_doc_200526_compendio-dott-soc_pl.html
Ramsay, Stephen. 2011. Reading Machines: Toward an Algorithmic Criticism. Urbana: University of Illinois Press. DOI: https://doi.org/10.5406/illinois/9780252036415.001.0001
Rome Call for AI Ethics. 2020. Dostęp: 03.12.2024. https://www.romecall.org/the-call/.
Russell, Stuart J. 2019. Human Compatible: Artificial Intelligence and the Problem of Control. New York: Viking.
Russell, Stuart J. i in. 2022. Artificial Intelligence: A Modern Approach. Fourth edition. Global edition. Harlow, United Kingdom: Pearson.
Rut, Joanna i Marek Ostafil. 2020. „Cyfryzacja i automatyzacja procesów zachodzących w przedsiębiorstwach”. Przegląd Nauk Stosowanych, Wydawnictwo Politechniki Opolskiej, 26(1): 17-29.
Ryżanycz, Jerzy. 2019. „Sztuczna inteligencja w zarządzaniu Big Data systemów IT”. W: Logistyka i administrowanie w mediach: zarządzanie Big Data, red. Agata Opolska-Bielańska, 51-60. Warszawa: Uniwersytet Warszawski: Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR.
Sempryk, Jarosław. 2024. „Wymiary społeczne sztucznej inteligencji”. Społeczeństwo, 34(1): 66-77. DOI: https://doi.org/10.58324/s.379
Skalfist, Peter, Daniel Mikelsten i Vasil Teigens. 2020. Sztuczna inteligencja: czwarta rewolucja przemysłowa. Cambridge Stanford Books.
Smith, Brad i Carol Ann Browne. 2019. Tools and Weapons: The Promise and the Peril of the Digital Age. New York: Penguin Press.
Smith, Helen. 2020. „If they asked you to jump off a cliff?”: AI and clinical decision-making. W: The Good Algorithm? Artificial Intelligence: Ethics, Law, Health. Book of Abstracts. Vatican: Pontifical Academy for Life. Dostęp: 19.05.2025. https://www.academyforlife.va.
Thackara, John. 2017. How to Thrive in the next Economy: Designing Tomorrow’s World Today. London: Thames& Hudson, Limited.
Trzęsicki, Kazimierz. 2020. „Idea sztucznej inteligencji”. Filozofia i Nauka, 8(1): 69-96. DOI: https://doi.org/10.37240/FiN.2010.8.1.3
Turing, Alan. 1950. „Computing Machinery and Intelligence”. Mind, 59(236): 433-460. DOI: https://doi.org/10.1093/mind/LIX.236.433
UNESCO. 2021. Recommendation on the Ethics of Artificial Intelligence. Dostęp: 09.12.2024. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000381137
Wszendybył-Skulska, Ewa. 2020. „Sztuczna inteligencja w ZZL: korzyści i wyzwania”. W: Wyzwania społeczne i technologiczne a nowe trendy w zarządzaniu współczesnymi organizacjami, red. Maciej Urbaniak i Albert Tomaszewski, 327-339. Warszawa: Oficyna Wydawnicza SGH.
Ziółkowska, Elwira. 2023. „Wpływ sztucznej inteligencji na rynek finansowy w procesie podejmowania decyzji ekonomicznych – szanse, wyzwania i rekomendacje”. Studia i Prace Kolegium Zarządzania i Finansów, 192: 89-108.
Zuboff, Shoshana. 2019. The Age of Surveillance Capitalism: The Fight for a Human Future at the New Frontier of Power. London: Profile Books.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Adam Zadroga
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.