Keywords
protology
hominisation
criteria of humanity
evolution
the fall of man
original sin
How to Cite
Abstract
The juxtaposition of the theological teachings on the creation of man and the original sin with the empirical vision of anthropogenesis and the prehistory of humankind is a source of some serious difficulties. To answer these questions, research was undertaken on the possibility of composing an integral protological narrative regarding the key issues in theological anthropology. In this paper, partial results of these studies are presented. The interdisciplinary analysis of the theological data and data provided by specific sciences, such as paleoanthropology and paleoarchaeology, resulted in a proposition of theological-empirical narrative in which the most important doctrines of Christian theological anthropology were presented in a manner consistent with the position of empirical.
References
Antoniewicz, Marian. 2012. „Personalistyczna interpretacja grzechu pierworodnego”. Roczniki Teologii Dogmatycznej, 59(4): 259-273.
Anzelm z Canterbury. 2006. „O dziewiczym poczęciu i o grzechu pierworodnym”. W: Anzelm z Canterbury, O Wcieleniu. Wybór pism, tłum. i oprac. Adam Rosłan, 257-324. Poznań: Fundacja św. Benedykta.
Baron, Arkadiusz i Henryk Pietras. 2003. Dokumenty soborów powszechnych, t. 2 (869-1312): Konstantynopol IV, Lateran I, Lateran II, Lateran III, Lateran IV, Lyon I, Lyon II, Vienne. Kraków: Wyd. WAM.
Baron, Arkadiusz i Henryk Pietras. 2004. Dokumenty Soborów Powszechnych, t. 3 (1414-1445):Konstancja, Bazylea-Ferrara-Florencja-Rzym. Kraków: Wyd. WAM.
Baron, Arkadiusz i Henryk Pietras. 2004b. Dokumenty soborów powszechnych, t. 4 (1511-1870):Lateran V, Trydent, Watykan I. Kraków: Wyd. WAM.
Baron, Arkadiusz i Henryk Pietras. 2006. Dokumenty synodów od 50 do 381 roku. Kraków: Wyd. WAM.
Baron, Arkadiusz i Henryk Pietras. 2014. Dokumenty synodów od 506 do 553 roku. Kraków: Wyd. WAM.
Bartnik, Czesław S. 2009. Dogmatyka katolicka, t. 1. Lublin: Wyd. KUL.
BF: Breviarium Fidei. Wybor doktrynalnych wypowiedzi Kościoła [wyd. III w wersji ze źródłami posegregowanymi chronologicznie], red. I. Bokwa et al. 2007. Poznań: Księgarnia Świętego Wojciecha.
Boecjusz. 1891. „Liber de Persona et duabus naturis”. W: Patrologia Latina, t. 64, red. Jacques Paul Migne, 1338-1354. Paris: Garnier Fratres.
Bugajak, Grzegorz. 2018. „Adamie, gdzie jesteś?”. Kilka uwag o istocie człowieczeństwa”. W: Teologiczna, filozoficzna i naukowa wizja człowieka, red. Piotr Moskal, 83-98. Lublin: Wyd. KUL.
CBOS. 2015. Kanon wiary Polaków, Komunikat z badań CBOS nr 29/2015, oprac. Rafał Boguszewski. Warszawa: Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej.
Clastres, Pierre.1994. Archeology of Violence, translated by Jeanine Herman, New York: Semiotext.
Czarnowski, Stefan. 1958. Kultura. Warszawa: PWN.
Dediu, Dan and Stephen C. Levinson. 2018. “Neanderthal language revisited: not only us.” Current Opinion in Behavioral Sciences, 21: 49–55. DOI: https://doi.org/10.1016/j.cobeha.2018.01.001
Dębicki, Jacek et al. 1998. Historia sztuki. Malarstwo, rzeźba, architektura, tłum. Jacek Dębicki. Warszawa: WSiP.
Grzegorz z Nazjanzu. 1933. „Listy”. W: Grzegorz z Nazjanzu. Listy, tłum. i oprac. Jan Stahr, 1-304. Poznań: Jan Jachowski Księgarnia Uniwersytecka.
Grzegorz z Nyssy. 2006. „O stworzeniu człowieka”. W: Grzegorz z Nyssy, O stworzeniu człowieka, tłum. i oprac. Marta Przyszychowska, 45-149. Kraków: Wyd. WAM.
GS: Sobór Watykański II. 2002. „Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes”. W: Sobór Watykański II: Konstytucje, dekrety, deklaracje, 526-606. Poznań: Pallotinum.
HD II: Grossi, Vittorino, et al. 2001. Historia dogmatów. Tom 2: Człowiek i jego zbawienie: stworzenie, grzech pierworodny, usprawiedliwienie i łaska, rzeczy ostateczne, etyka chrześcijańska: od „autorytetów” do Magisterium, tłum. Piotr Rak. Kraków: Wydawnictwo
Homerski, Jozef. 2004. Ewangelia według św. Mateusza. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz, Lublin: Wyd. KUL.
Jaklewicz, Tomasz. 2006. Jak wierzą wierzący? Dostęp: 10.01.2024. https://www.gosc.pl/doc/793517.Jak-wierza-wierzacy.
Jan Paweł II. 1984. Adhortacja apostolska „Reconciliatio et paenitentia”. Dostęp: 10.01.2024. http://www.vatican.va/content/john-paul-ii/pl/apost_exhortations/documents/hf_jp_ii_exh_02121984_reconciliatio-et-paenitentia.html.
Jelonek, Tomasz. 2004. Biblijna historia zbawienia. Kraków: Wyd. WAM.
Jelonek, Tomasz. 2010. Biblia a mity o raju i złotym wieku. Kraków: Wyd. „Petrus”.
Kaplan, Matt. 2012. Million-year-old ash hints at origins of cooking. South African cave yields earliest evidence for human use offire. Dostęp: 10.01.2024. https://www.nature.com/news/million-year-old-ash-hints-at-origins-of-cooking-1.10372.
Kaszycka, Katarzyna A. 2009. „Pochodzenie i ewolucja człowieka”. Kosmos, 58(3-4): 559-570.
Katolicki Komentarz Biblijny, red. Raymond E. Brown, Joseph A. Fitzmyer i Roland E. Murphy. 2004, tłum. Krzysztof Bardski et al. Warszawa: Oficyna Wyd. „Vocatio”.
Keener, Craig S. 2000. Komentarz historyczno-kulturowy do Nowego Testamentu, tłum. Zbigniew Kościuk. Warszawa: Oficyna Wyd. „Vocatio”.
Kijas, Zdzisław J. 2004. Początki świata i człowieka. Kraków: Wyd. WAM.
KKK: Katechizm Kościoła Katolickiego. 2020 [z uwzgl. poprawek – corrigenda]. Poznań: Pallotinum.
Kulisz, Jozef. 1986. Teilhardowskie rozumienie grzechu. Warszawa: ATK.
Ladaria Ferrer, Louis F. 1997. Wprowadzenie do antropologii teologicznej, tłum. Arkadiusz Baron, Kraków: Wyd. WAM.
Langkammer, Hugolin H. 2009. Komentarz teologiczno-pastoralny wszystkich listów św. Pawła Apostoła z okazji roku świętego Pawła. Tom pierwszy. Wielkie listy św. Pawła. Legnica – Wrocław: WSD Diecezji Legnickiej/Wyd. Alta 2.
Langkammer, Hugolin H. 2020. Księga Syracha. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz, ekskursy. Poznań 2020: Pallotinum.
Lemański, Janusz. 2013. Księga Rodzaju. Rozdziały 1–11. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz, Nowy Komentarz Biblijny. Stary Testament, t. 1, cz. 1. Częstochowa: Edycja Świętego Pawła.
Łach, Jozef Błażej. 2018. Księgi Ludu Bożego Starego Przymierza. Pięcioksiąg, Prorocy, Pisma. Ujęcie teologiczno-praktyczne. Poznań: Pallotinum.
Łach, Stanisław i Jan Łach. 1990. Księga Psalmów. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz, ekskursy. Poznań: Pallotinum.
Łukaszuk, Tadeusz Błażej. 1976. Związek dogmatu grzechu pierworodnego z monogenizmem w katolickiej teologii ostatniej doby. Warszawa: ATK.
McMullin, Ernan. 2014. Ewolucja i stworzenie, tłum. Jacek Rodzeń. Kraków: Copernicus Center Press.
Międzynarodowy komentarz do Pisma Świętego. Komentarz katolicki i ekumeniczny na XXI wiek, red. William R. Farmer et al. 2000. Warszawa: Verbinum.
Milks, Annemiek, David Parker i Matt Pope. 2019, “External ballistics of Pleistocene hand-thrown spears: experimental performance data and implications for human evolution.” Scientifi c Reports, 9, nr 820. DOI: 10.1038/s41598-018-37904-w. DOI: https://doi.org/10.1038/s41598-018-37904-w
Mszał rzymski dla diecezji polskich. 1986. Poznań: Pallotinum.
Muller, Gerhard Ludwig. 2015. Dogmatyka katolicka, tłum. Wiesław Szymona. Krakow: Wyd. WAM.
Papieska Komisja Biblijna. 2020. Czym jest człowiek? Zarys antropologii biblijnej, tłum. Henryk Witczyk. Kielce: Wyd. Jedność.
Pascal, Blaise. 1989. Myśli, tłum. Tadeusz Boy-Żeleński. Warszawa: IW PAX.
Pomeroy, Emma et al. 2020. “New Neanderthal remains associated with the ≪fl ower burial≫ at Shanidar Cave.” Antiquity, 94(373): 11-26. DOI: https://doi.org/10.15184/aqy.2019.207
Poniży, Bogdan. 2020. Księga Mądrości. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz. Częstochowa: Edycja Świętego Pawła.
Przyszychowska, Marta. 2013. Wszyscy byliśmy w Adamie. Jedność ludzkości w Adamie w nauczaniu ojcow Kościoła. Poznań: Wyd. W drodze.
Rahner, Karl. 1987. Podstawowy wykład wiary. Wprowadzenie do pojęcia chrześcijaństwa, tłum. Tadeusz Mieszkowski. Warszawa: IW PAX.
Ratzinger, Joseph. 2022. „Grzech i odkupienie. Czwarte kazanie wielkopostne”, Monachium, 29 marca 1981 roku, tłum. Joachim Kobienia. W: Joseph Ratzinger. Pochodzenie i przeznaczenie [Opera Omnia V], 57-67. Lublin: Wyd. KUL.
Ryszkiewicz, Marcin. 2013. Homo sapiens. Meandry ewolucji, Stare Groszki: CiS.
Schwager, Raymund. 2002. Grzech pierworodny i dramat zbawienia w kontekście ewolucji, inżynierii genetycznej i Apokalipsy, tłum. Jerzy Hanusz. Tarnow: Wyd. „Biblos”.
Sorensen, Bent. 2009. “Energy use by Eem Neanderthals.” Journal of Archaeological Science, 36(10): 2201-2205. DOI: https://doi.org/10.1016/j.jas.2009.06.003
Spikins, Penny et al. 2019. “Living to fi ght another day: The ecological and evolutionary significance of Neanderthal healthcare.” Quaternary Science Reviews, 217: 98-118. DOI: https://doi.org/10.1016/j.quascirev.2018.08.011
Stachowiak, Lech. 1967. Księga Jeremiasza. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz. Poznań: Pallotinum.
Stachowiak, Lech. 1975. Ewangelia według św. Jana. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz. Poznań-Warszawa: Pallotinum.
STh: Tomasz z Akwinu. 1962-1986. Suma Teologiczna, tłum. Pius Bełch et al. T. 1-34. Londyn: Veritas.
Stringer, Chris. 2012. „What makes a modern human”, Nature, 485: 33-35.
Synowiec, Juliusz S. 2001. Początki świata i ludzkości według Księgi Rodzaju. Kraków: Wyd. Bratni Zew.
Szyjewski, Andrzej. 2008. Etnologia religii. Kraków: Nomos.
Tattersal, Ian. 2010. Dzieje człowieka od jego początków do IV tysiąclecia p.n.e., tłum. Ewa K. Suskiewicz. Warszawa: PIW.
Teilhard de Chardin, Pierre. 1985. „Wprowadzenie do życia chrześcijańskiego”, tłum. Konrad Waloszczyk. W: Teilhard de Chardin, Pierre. Zarys wszechświata personalistycznego i inne pisma, tłum. i oprac. Mieczysław Tazbir i Konrad Waloszczyk, 150-170. Warszawa: IW PAX.
Teilhard de Chardin, Pierre. 1993. Fenomen człowieka, tłum. Konrad Waloszczyk. Warszawa: IW PAX.
The sources of catholic dogma, edited by Heinrich Denzinger. 1955. Translated by Roy J. Deferrari. Fitzwilliam: Loreto Publications.
Tomasello, Michael. 2015. Historia naturalna ludzkiego myślenia, tłum. Bartłomiej Kucharzyk i Rafał Ociepa. Kraków: Copernicus Center Press.
Tomczyk, Jacek. 2007. „Początki Homo sapiens a problem defi nicyjności gatunku”. W: Kontrowersje wokół początków człowieka, red. Grzegorz Bugajak i Jacek Tomczyk. 98-111. Katowice: Wyd. Księgarnia św. Jacka.
Tronina, Antoni. 2017. Drzewo życia w rajskim ogrodzie. Biblijne korzenie mistyki Krzyża. Częstochowa: Edycja Świętego Pawła.
Walton, John H., Victor H. Matthews i Mark W. Chavalas. 2005. Komentarz historyczno-kulturowy do Biblii Hebrajskiej, tłum. Zbigniew Kościuk. Warszawa: Oficyna Wyd. „Vocatio”.
Wilkins, Jayne, et al. 2012, “Evidence for Early Hafted Hunting Technology”. Science, 338[6109]: 942-946.
Witała, Maciej. 2021. „Proposition of a Modern Theological Interpretation of Death as a Consequence of Sin”. Poznańskie Studia Teologiczne, 39(2): 25-47. DOI: https://doi.org/10.14746/pst.2021.39.02
Witała, Maciej. 2022a. „Argumentacja mariologiczna i hagiologiczna na rzecz współczesnej interpretacji teologicznej nauczania Magisterium Kościoła Katolickiego o śmierci jako skutku grzechu”. Rocznik Teologiczny, 64(1): 71-93.
Witała, Maciej. 2022b. „A Proposition of Integral Protological Narrative: the Theological Criteria of Humanity and Anthropogenesis according to Empirical Sciences”. Poznańskie Studia Teologiczne, 41(1): 71-93.
Witała, Maciej. 2023a. Początek człowieka – upadek – śmierć. Kluczowe zagadnienia antropologii teologicznej w nowej interpretacji. Rozprawa doktorska, Wydział Teologiczny Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Dostęp: 10.01.2024. https://bip.amu.edu.pl/__data/assets/pdf_fi le/0038/466499/Witala-Maciej_rozprawa-doktorska.pdf.
Witała, Maciej. 2023b. „Początek człowieka – upadek – śmierć. Kluczowe zagadnienia antropologii teologicznej w nowej interpretacji”. Studia i Materiały, 220. Poznań: Wydawnictwo Pallotinum/Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Wydział Teologiczny.
Witała, Maciej. 2023c. „A Proposition of Integral Protological Narrative: Modern Interpretation of the Fall of Man and the Original Sin”. Poznańskie Studia Teologiczne, 43(1): 151-175.
License
Copyright (c) 2024 Maciej Witała
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.