Abstract
The article aims to analyse the mechanism of fear management, its psychological conditions, goals, and strategies from an ethical and social perspective and to propose practical ways of defending against this manipulation. During the research, the method of critical analysis of subject literature from the areas of sociology, psychology, ethics and theology was used. The broader background for the considerations was to show the importance of fear and anxiety in social life and to characterise two categories that appeared in the scientific and journalistic debate in the last decades of the 20th century: the risk society, described by Ulrich Beck, and the culture of fear, independently presented by Frank Furedi and Barry Glassner. This procedure enabled us to examine fear, and the risks associated with it not only as natural emotions but also as social constructs, the sources of which are subject to dynamic changes. The conducted reflection also provided an opportunity to propose practical strategies for managing fear. A key role in this respect is played by the community as a space of support and acceptance, facilitating dialogue aimed at overcoming fear in interpersonal relationships, and conveying the Christian message of hope.
References
Babiak, Jolanta. 2008. „Cechy przywódcze jako determinanty sukcesu organizacyjnego: odradzający się kierunek w badaniach przywództwa w organizacji”. Przegląd Psychologiczny, 51(1): 87-97.
Bauman, Zygmunt. 2008. Płynny lęk, tłum. Janusz Margański. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Bauman, Zygmunt. 2016. „Wszędobylski strach”. Newsweek, 7 sierpnia 2016.
Beck, Ulrich. 2002. Społeczeństwo ryzyka: w drodze do innej nowoczesności, tłum. Stanisław Cieśla. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Scholar”.
Beck, Ulrich. 2012. Społeczeństwo światowego ryzyka: w poszukiwaniu utraconego bezpieczeństwa, tłum. Stanisław Cieśla. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Scholar”.
Bremer Józef. 2017. „Co kognitywistyka może nam powiedzieć o lęku i strachu?”. W: Anatomia strachu : strach, lęk i ich oblicza we współczesnej kulturze, red. Bogusława Bodzioch-Bryła i Lilianna Dorak-Wojakowska, 23-42. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum.
Chwast, Agnieszka Anna i Kuba Jałoszyński. 2017. Strach: narzędzie przemocy w rękach terrorystów. Szczytno: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Policji.
Cywiński, Paweł, Filip Katner i Jarosław Ziółkowski. 2019. Zarządzanie strachem: jak prawica wygrywa debatę publiczną w Polsce. Warszawa: Fundacja im. Stefana Batorego.
Czech, Franciszek. 2007. „Społeczeństwo ryzyka a kultura strachu”. Studia socjologiczne, 4: 59-85.
Delumeau, Jean. 20112. Strach w kulturze Zachodu XIV-XVIII w.: oblężony gród, tłum. Adam Szymanowski. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Volumen.
Filoni, Marco. 2020. Anatomia oblężenia. Strach w mieście, tłum. Joanna Ugniewska. Warszawa: Fundacja Augusta Hrabiego Cieszkowskiego.
Franciszek. 2019. „Pokój jako droga nadziei: dialog, pojednanie i nawrócenie ekologiczne”, Orędzie na 53. Światowy Dzień Pokoju (1 stycznia 2020). Città del Vaticano: Libreria Editrice Vaticana.
Franciszek. 2024. Bulla Ogłaszająca Jubileusz Zwyczajny Roku 2025 „Spes non confundit” (9 maja 2024). Wrocław: Wydawnictwo Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej TUM.
Freud, Sigmund. 2024. Wstęp do psychoanalizy, tłum. Salomea Kempnerówna i Witold Zaniewicki. Warszawa – Ożarów Mazowiecki: Bellona.
Furedi, Frank. 1997. Culture of Fear: Risk-taking and the Morality of Low Expectation. London – New York: Continuum.
Furedi, Frank. 2002. Culture of Fear Revisited: Risk-taking and the Morality of Low Expectation. London – New York: Continuum.
Furedi, Frank. 2019. How Fear Works. Culture of Fear in the Twenty-First Century. London: Bloomsbury Publishing.
Giddens, Anthony. 2008. Konsekwencje nowoczesności, tłum. Ewa Klekot. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Glassner, Barry. 1999. The Culture of Fear: Why Americans are Afraid of theWrong Things? New York: Basic Books.
Hobbes, Tomasz. 1954. Lewiatan, czyli materia, forma i władza państwa kościelnego i świeckiego, tłum. Czesław Znamierowski. Warszawa: PWN.
Horney, Karen. 1994. Nowe drogi w psychoanalizie, tłum. Krzysztof Mudyń. Warszawa: PWN [1987].
Horney, Karen. 2023. Neurotyczna osobowość naszych czasów, tłum. Robert D. Hloniątko. Kraków: Vis-à-vis Etiuda.
Kampka, Franciszek. 2020. „Strach przed gwałtowną zmianą w społeczeństwie ryzyka”. Rocznik Lubuski, 46(2): 181-193.
Kierkegaard, Søren. 2002. Pojęcie lęku: proste rozważania o charakterze psychologicznym, odniesione do dogmatycznego problemu grzechu pierworodnego autorstwa Vigiliusa Haufniensisa, tłum. Antoni Szwed. Warszawa: De Agostini.
Kozielecki, Józef. 2006. Psychologia nadziei. Warszawa: „Żak”.
Kozielecki, Józef. 2007. „Cywilizacja strachu i kultura nadziei”. Nauka, 2: 7-18.
Le Doux, Joseph. 20202. Lęk: neuronauka na tropie źródeł lęku i strachu, tłum. Kinga Wołoszyn-Hohol i Mateusz Hohol. Kraków: Copernicus Center Press.
Lutostański, Marian. 2018. „Idea wyodrębnienia dyscypliny naukowej «nauki o bezpieczeństwie» i jej konsekwencje”. Historia i Polityka, 25: 9-22. DOI: https://doi.org/10.12775/HiP.2018.019
May, Rollo. 1995. O istocie człowieka: szkice z psychologii egzystencjalnej, tłum. Mariusz Moryń i Zdzisław Wiese. Poznań: „Rebis”.
Müller, Jan-Werner. 2020. Strach i wolność. O inny liberalizm, tłum. Paweł Masłowski. Warszawa: Kultura liberalna.
Nagórny, Janusz. 2011. Z wiary miłość i nadzieja, red. Krzysztof Jeżyna, Jerzy Gocko i Wojciech Rzepa. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Osiński, Zbigniew Mirosław. 2009. Lęk w kulturze społeczeństwa polskiego w XVI-XVII wieku. Warszawa: DiG.
Pieper, Josef. 1981. Nadzieja a historia: pięć wykładów salzburskich, tłum. Piotr Waszczenko. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”.
Pieter, Józef. 1971. Strach i odwaga. Warszawa: „Nasza Księgarnia”.
Rusecki, Marian. 2002. Sperancyjny argument. W: Leksykon teologii fundamentalnej, red. Marian Rusecki i in., 1126-1132. Lublin-Kraków: Wydawnictwo „M”.
Siewierska-Chmaj, Anna. 2023. Polityka strachu: jak strach zabija demokrację. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Słownik języka polskiego, red. Mieczysław Szymczak. 19949. Warszawa: PWN.
Soiński, Borys Jacek. 2023. „Model silnego przywództwa jako antidotum na strach”. Teologia i Moralność, 18(1): 225-252. DOI: https://doi.org/10.14746/TIM.2023.33.1.14
Stępnik, Andrzej. 2012. „Wizja natury ludzkiej u Hobbesa i Rousseau w świetle współczesnych nauk”. Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria, 21(4): 389-402.
Stochmal, Małgorzata. 2023. „Widma reżimów terroru, strachu i lęku w ponowoczesności: ich społeczne przyczyny, konsekwencje i sposoby ich opanowywania”. Colloquium Pedagogika – Nauki o Polityce i Administracji, 2: 21-32.
Szatan, Małgorzata. 2011. „Koncepcja strachu Franka Furediego”. W: Ryzyko – między kulturą strachu a kalkulowaną niepewnością, red. Katarzyna Stobińska, Franciszek Kampka i Wojciech Połeć, 63-88. Warszawa: Wydawnictwo SGGW.
Szatan, Małgorzata. 2012. „Strach a lęk w ujęciu nauk humanistycznych”. Studia Gdańskie, 31: 325-342.
Tillich, Paul. 1994. Męstwo bycia, tłum. Henryk Bednarek. Poznań: Dom Wydawniczy „Rebis”.
License
Copyright (c) 2025 Jerzy Gocko

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
