Słowa kluczowe
rabunek archiwów i dóbr kultury
Sztab Operacyjny Rosenberga (ERR)
Alfred Rosenberg
Ratibor
Jak cytować
Liczba wyświetleń: 376
Liczba pobrań: 433
Abstrakt
Artykuł omawia działalność Einsatzstab Reichsleiter Rosenberg (ERR), organizacji kierowanej przez ideologa niemieckiego nazizmu, Alfreda Rosenberga. Autorka koncentruje się na grabieży bibliotek i archiwów. Opisuje miejsca, do których zrabowane zbiory zostały przetransportowane w celu ich ewaluacji, skatalogowania, opisu i archiwizacji. Ujawnia nowe źródła i identyfikuje kolekcje, które pod koniec wojny znalazły się przede wszystkim w mało znanym naukowym centrum biblioteczno-archiwizacyjnym w Ratibor (dzisiejszy Racibórz) na Śląsku. Ośrodek w Raciborzu przyjmował archiwa i zbiory książek zrabowanych na Zachodzie i Wschodzie. W sumie do Raciborza trafiły w ten sposób ponad dwa miliony książek. Rabunek książek przez hitlerowskie Niemcy był częścią prowadzonej przez kraj polityki kulturalnej oraz ideologicznej. Specjaliści i bibliotekarze katalogowali zrabowany materiał, analizowali go oraz podejmowali decyzję o jego dalszych losach. Splądrowane kolekcje miały nie tyle stanowić część zarchiwizowanej „spuścizny” po „wrogach Rzeszy”, ile tworzyć w przyszłości materiał wykorzystywany propagandowo i w celach „operacyjnych”. Warto odnotować interesujące współzawodnictwo w zdobywaniu materiału bibliotecznego i archiwalnego między jednostkami i agencjami nazistowskimi reprezentującymi różne interesy (wywiad, propaganda, instytucje naukowe). Wiele ze zrabowanych książek nie trafiło po wojnie do ich właścicieli.Bibliografia
A Great Waste of Time and Energy: The Seizure and Scrutiny of Masonic Documents during and after World War II, w: Cultural Map of Europe, VGBIL, 20–21.04.2000, http://www.libfl.ru/restitution/conf/kwaadgras_e.html.
„Abtransporte in der Zeit vom 31.1 bis 5.2.1944”, YIVO, RG 215.
Adunka E., Der Raub der Bücher: Plünderung in der NS-Zeit und Restitution nach 1945, Vienna 2002.
Akinsza K., G. Kozłow (Moscow’s Trove of Bank Records, „Wall Street Journal”, 5.03.1997).
„Aktennotiz: Juden-Bibliotheken”(20.05.1939), BAB, R 58/6424 II , teczka 367.
Anton do IEJ (25.09.1942), CDAWO, 3676/1/39.
„Arbeitsplan für die Ergänzung der Ostbücherei” (6.04.1943), teczki 35–39, oraz plan ewakuacyjny podpisany przez Sporketa (9.03.1943), teczki 82–86.
„Arbeitsschau des Einsatzstabes Reichsleiter Rosenberg, Mai 1944”, BAB, NS 30/56.
„Arbeitsschau des ERR, Mai 1944”, BAB, NS 30/56.
„Aufstellung der Namen der Pariser Akten” (Racibórz, 3.04.1944), BAB, NS 30/56. Podpisano: [Brunno] Helfrich, także pracownik ERR.
„Aufstellung über Bestände” (13.12.1944), BAB, NS 30/50.
Bäumler A., Alfred Rosenberg und Der Mythus des 20. Jahrhunderts, Monachium 1943.
„Begründung eines Institutes zur Erforschung des Bolschewismus” oraz protokół sporządzony podczas spotkania Utikala, Härtle i Wagnera, podpisany przez Köppena (6.06.1944), BAB, NS 8/132.
„Bericht über den Einsatz in Gorki (Bez.Orzcha)” (20.12.1942), BAB, NS 30/83.
„Bericht über die vorläufige Sichtung der Judaica und Hebraica in Kiew”, CDAWO, 3676/1/50, teczki 10–13.
„Berichte. Räumliche Unterbringung der Judenbibliotheken”, zainicjowane przez Paula Dittela (17.06.1939), BAB, R 58/6424 II , teczki 312–315.
„Berichte. Zentralisierung der Judenbibliotheken”, teczki 371–373.
„Beschlagnahmung eines Parteiarchives in Kirowograd” (teczki 33–34) oraz „Aktenvermerk” (teczki 29–30).
Billig J., Alfred Rosenberg dans l’action idéologique, politique et administrative du Reich hitlérien:Inventaire commenté de la collection de documents conservés au C.D.J.C. provenant des archives du Reichsleiter et Ministre A. Rosenberg, Paris 1963.
Bondarewski przedstawił listę 38 zespołów archiwalnych (Kijów, listopad 1947) wraz z notatką służbową do Gudzienki (11.07.1947), CDAWO, 4703/2/10, teczki 19–20.
Bramson-Alperniené , Das Schicksal der Dokumente des YIVO in Wilna, w: The Return of Looted Collections (1946–1996). An Unfinished Chapter: Proceedings of an International Symposium to Mark the 50th Anniversary of the Return of Dutch Collections from Germany, red. F.J. Hoogewoud, E.P. Kwaadgras et al., Amsterdam 1997.
Cruse „Übersicht über die Buchenteilung des ERR für die Zentralbibliothek der Hohen Schule” (1.01.1944), CDJC, CXLV–159.
„Der ERR am Jahresschluss 1944” (Racibórz, 16.12.1944), BAB, NS 30/211.
„Die Hohe Schule der NSDAP und ihre Aufgaben”(Denkschrift, 1937), BAB, NS 8/175.
„Die Kunst im Dritten Reich” 3 (styczeń 1939).
„Die Organisation des Einsatzstabes in den besetzten Gebieten”, w: „Arbeitsschau des ERR, May 1944”, BAB, NS 30/55.
Die Trophäenkommissionen der Roten Armee:Eine Dokumentensammlung zur Verschleppung von Büchern aus deutschen Bibliotheken,red. K.D. Lehmann, I. Kolasa, Frankfurt am Main 1996, numery 37–40(oryginały umieszczono w RGASPI [ówczesnym RCC hIDNI ], 17/132/418).
Do Rosenberga, „Betr: Brand der Hohen Schule, Aussenstelle Frankfurt a. M . infolge Luftangriffes am 22.Marz 1944 – Verhalten der Verwaltungsorgane” (Hungen, 27.03.1944), BAB, NS 8/266, teczki 62–72.
Dodatkowe raporty dokumentujące przenosiny do poszczególnych budynków w Raciborzu: CDAWO, 3676/2/19 i 22.
Dokumenty transportowe (11.07.1942), CDAWO, 3676/1/22, teczka 209.
Dokumienty po istorii i kulture evreev w trofejnyh kolekciâh Rossijskogo gosudarstvennogo voennogo arhiva. Putevoditel’, oprac. W.N. Kuzeljenkow, M.S. Kupowetskij, D.E. Fiszman, Moskva 2005 (publikacja w serii „Project Judaica”).
Dr Harry Thomson, „Vierteljahresbericht der Ostbücherei (1.1–31.3.1944)” (Racibórz,17.04.1944), BAB, NS 30/55.
Dr Nerling, ERR Sonderkommando im Operationsgebiet der Heeresgruppe-Mitte, do ERR Stabsfürung, Berlin (Smoleńsk, 17.05.1942), „Arbeitsverhältnisse in Smolensk”, YIVO, RG 215 (Kolekcja Berlińska), pudło 32, akta 32 (fotokopia w BAB, NS 30/195).
„Duc de Guise et Comte de Paris (Jean d’Orleans), Manoir d’Anjou, Brussels”, CDAWO, 3674/1/1, teczki 140–188.
Dwa spisy inwentarzowe przygotowane przez Langego (25.02.1942) i Granzina (8.09.1942) (inwentarz, katalog, skorowidz) – CDAWO, 3676/1/56, teczki 1 i 2.
Ebling do Sixa (23.01.1942), BAB, R 58/7401, teczka (mikrofilm: RG–15007M) USHMM , 362/401, teczka 10–10v (mikrofilm: USHMM , RG–15007M, 362/401).
„Erfassung der Zeitschriften” (24.05.1943), BAB, NS 30/163.
ERR Stabsführer Gerhard Utikal do Rosenberga, „Aktenvermerk für den Reichsleiter – Dienstgut in Oberschlesien” (25.01.1945), BAB, NS 8/261.
ERR Stabsführung, sprawozdanie kwartalne, 1.07.–30.09.1942 (Berlin, 9.10.1942), CDJC, CXLI–147, teczki 3–5.
„Familie Rothschild” (Racibórz,30.05.1944), BAB, NS 30/32.
Fishman D.E., Plucked from the Fire: The Rescue of Jewish Cultural Treasures in Vilna, New York 1996.
Fondy belgijskogo proishoždeniâ: Annotirovannyj ukazatel’, wybór T.A. Wasiljewa, A.S. Namazowa, red. M.M. Mukhamedżanow, Moskva 1995.
Fotokopia jednej z całej serii raportów Einsatzkommando Gorki (maj–wrzesień 1943), YIVO, RG 215, pudło 32, teczka 32.
„Freimaurerforschungsinstitut der Hohen Schule der NS DAP” (8.02.1941), BAB, R 58/6499, teczki 773–774.
Goodman G.H., „Rosenberg – Institut für Judenforschung, Repositories in Hungen, Oberhessen [niedatowane], NACP, RG 242, AGAR–S, nr 1454.
Grimsted P.K., Nazi-Plundered Books that Came Home from the War: Forgotten British and American Library Restitution to the USSR (w druku).
Grimsted P.K., Ot Jantarnoj komnaty k knigam iz russkogo imperatorskogo dworca: Identifikacija i rekonstrukcija peremeszczennych kul’turnych cennostiej, w: Kul’turnye cennosti: Vozmožnosti i perspektivy obŝeevropeiskogo sotrudničestwa. Sbornik materialov meždunarodnoj konferencii „Kulturnoe sotrudničestvo v Evrope: problemy sohraneniâ i ohrany kulturnyh cennoctej, Sankt-Peterburg”, 12 maja 2003, Moskva 2004.
Grimsted P.K., Boriak H.V., Jakowenko N.M., Memorial’na archeohraficzna ekspeditsjia po Czecho-Sławaczczini: Slidami kul’turnych cinnostej, wywiezenych z Ukraïny pid czas Druhoj Switowoj Wijny, „Ukraïnskij arheohrafičnyj ŝoričnik” 2, 1993.
Grimsted P.K., Dolia Kijwskogo Centralnogo Archiwu Dawnich Aktiw: Potrijna tragedija – nyszczennia, pochrabuwanija, propagandy, „Archivy Ukrainy” 4–6, 2003. wersja elektroniczna: http://www.archives.gov.ua/Publicat/Archives.
Grimsted P.K., Rare Books from Voronezh to Tartu and Tanzenberg: From Nazi Plunder and British Restitution to Russian ‘Lost Book Treasures’, „Solanus” 18, 2004.
Grimsted P.K., The Odyssey of the Petliura Library and the Records of the Ukrainian National Republic (UNR) during World War II [cz. 1], „Harvard Ukrainian Studies” 22, 1999.
Grimsted P.K., The Odyssey of the „Smolensk Archive”:Plundered Communist Records for the Service of Anti-Communism, Pittsburgh 1995.
Grimsted P.K., The Odyssey of the Turgenev Library from Paris, 1940–2002: Books as Victims and Trophies of War, Amsterdam 2003.
Grimsted P.K., The Road to Minsk for Western Trophy Books, „Libraries and Culture” 30, 2004, nr 4.
Grimsted P.K., Trophies of War and Empire: The Archival Heritage of Ukraine, World War II, and the International Politics of Restitution, Cambridge 2001.
Grimsted P.K., Twice Plundered or ‘Twice Saved’? Identifying Russia’s ‘Trophy’ Archives and the Loot of the Reichssicherheitshauptamt, „Holocaust and Genocide Studies” 15, 2001, nr 2.
HAG-Ukraine – „Rundschreiben”, nr 9/43 (Kijów, 23.03.1943), podpisanym przez Antona, CDAWO, 3676/1/26a, teczki 204–218.
„Handakten Dr. Wunder” (około 1922–1944), BAB, NS 30/48.
Hartung U. , Raubzuge in der Sowjetunion: Das Sonderkommando Künsberg 1941–1943, Bremen 1997.
Hell H., Kolasa I., Rathert W., Vries W. de, Wiederentdeckt – Eine Sammlung von Musikhandschriften und Musikdrucken deutscher Provenienz am Staatlichen Zentralen Glinka-Museum für Musikkultur in Moskau, „Forum Musikbibliothek” 24, 2003.
Heuss A., Die ‘Beuteorganisation’ des Auswärtigen Amtes: Das Sonderkommando Künsberg und der Kulturgutraub in der Sowjetunion, „Vierteljahrshefte für Zeitgeschichte” 45, 1997, nr 4.
Hoogewoud F.J. w: Return from Russia: Nazi Archival Plunder in Western Europe and Recent Restitution, red. P.K. Grimsted, F.J. Hoogewoud, Leicester 2005.
Hoogewoud F.J., The Nazi Looting of Books and its American „Antithesis”: Selected Pictures from the Offenbach Archival Depot’s Photographic History and Its Supplement, „Studia Rosenthaliana” (Amsterdam) 26, 1992, nr 1–2.
„IIS G Research Papers” nr 42, wersja elektroniczna: http://www.iisg.nl/publications/respap42.pdf.
Jeden z raportów ERR (Racibórz, 8.02.1944) szerzej omawia tę kwestię: BAB, NS 30/22, teczka 252v.
Kartoteka „Z” Operatiwnogo sztaba „Reikhsliaiter Rozenberg”: Cennosti kul’tury na okkupirowannych territoriiach Rossiji, Ukrainy i Belorussii, 1941–1942, oprac. M.A. Boitsowyj, T.A. Wasiljewa, Moskva 1998.
Katalog AUF TRANSPORT! Deutsche Stationen ‘sichergestellter’ jüdischer und freimaurerischer Bibliotheken aus Frankreich und den Niederlanden (1940–1949), Hameln 2005.
Kerem Y., The Confiscation of Jewish Books in Salonika in the Holocaust, w: The Holocaust and the Book: Destruction and Preservation, red. J. Rose, Amherst 2001.
Kerema Y. , Sources on Greek Jewry in the Special Archives of Moscow, „Sharsheret hadorot” 7, 1993, nr 2.
Korpus machdeburzkich hramot ukrainskim mistam: Dwa projekty wydan’ 20–x–40–x rokiv XX stolittia, zebrali W. Andrejtsew, W. Uljianowskyj, W. Korotkij, Kijów 2000.
Kühn-Ludewig M., Johannes Pohl (1904–1960): Judaist und Bibliothekar im Dienste Rosenbergs: Eine biographische Dokumentation, Hannover 2000.
Kwaadgrasa E., Roof en recuperatie: Het lot van de verzamelingen van de Orde ten tijde van de Tweede Wereldoorlog, cz. 1: Voorgeschiedenis; hoe kon dit gebeuren?, „Thoth: Tijdschrift voor Vrijmetselaren” 51, 2000, nr 4.
Kwaadgrasa E., Roof en recuperatie: Het lot van de verzamelingen van de Orde ten tijde van de Tweede Wereldoorlog, cz. 2: Wat er gebeurde, en de nasleep, „Thoth: Tijdschrift voor Vrijmetselaren” 51, 2000, nr 6.
Kwartalne sprawozdanie ERR, 1.07.–30.09.1942 (Berlin, 9.10.1942), CDJC, CXLI–147, teczka 3. Bardziej szczegółowe sprawozdanie autorstwa Lüddeckensa jest w materiałach ERR w CDAWO, zesp. archiw. 3676.
Langkopf (HAG-Mitte), „Monatsberichte 12.43–1.44” (Mińsk, 21.02.1944), CDAWO, 3676/1/171, teczka 347 (kopia maszynopisowa 341).
Lenza W., Klausa D., Postupa, Im Zweiten Weltkrieg verlagerte Archivbestände aus dem Osten–Eine Übersicht des ‘Kommissars für den Archivschutz’, „Mitteilungen aus dem Bundesarchiv” 4, 1996, nr 1.
List Himmlera do Rosenberga (31.01.1939) oraz , CDJC, CXLV–515.
List Rosenberga do ministra spraw wewnętrznych Fricka (2.07.1940), CDJC, CXLV–515.
Listy bagażowe (5.08.1943), 3676/2/19, teczki 1–1v i 2–5.
Listy francuskich zespołów archiwalnych z przeznaczeniem do przeniesienia, wraz z notatką służbową podpisaną przez Szeludczenkę i wysłaną do S.D. Pilkiewicza (Kijów, 13.02.1956), CDAWO, 4703/1/193, teczki 21–23, 77.
Lommatzsch, „Aktennotiz” (Racibórz, 4.09.1943), CDAWO, 3676/1/16, teczki 144–171.
Lommatzsch, „Aufstellung über Bestande”, wspomina o 380 skrzyniach (Racibórz, 13.12.1944), NS 30/50.
Lussy F de., Vicissitudes des archives maçonniques françaises sous le régime de Vichy (1940–1944), w: The Return of Looted Collections (1946–1996). An Unfinished Chapter: Proceedings of an International Symposium to Mark the 50th Anniversary of the Return of Dutch Collections from Germany, red. F.J. Hoogewoud, E.P. Kwaadgras et al., Amsterdam 1997.
Miesięczne sprawozdanie ERR (listopadowe) sporządzone przez Müllera (Pless, 1.12.1944), BAB, NS 30/55.
Miesięczne sprawozdanie sporządzone przez Wintera (ERR-AG Ost Ukraine) (czerwiec 1942), CDAWO, 3676/1/26, teczki 37–39.
Müller, „Monatsbericht für November 1944” (Pless, 1.12.1944), BAB, NS 30/55.
NACP, Still Pictures, RG 242, RPG, 1905–1943.
„Nationalsozialismus und Wissenschaft” (26.03.1941) w CDJC, CXLVI–22.
Nazi Conspiracy and Aggression. Office of United States Chief of Counsel for Prosecution of Axis Criminality, t. 3, Washington 1946.
Nazi Conspiracy and Aggression. Office of United States Chief of Counsel for Prosecution of Axis Criminality, t. 2, Washington 1946.
Newerla P.J., Ratibor einst und jetzt, Racibórz 1998.
Ney, ERR-AG Lettland, Sonderstab Bibliothek H.S. raport (Ryga,29.07.1942), CDAWO, 3676/1/136, teczki 203–204.
Ney, Sonderstab Bibliothek der Hohen Schule, „Jahresberict für das Jahr 1942” (1.11.1941–31.12.1942) (Ryga, 5.01.1943), CDAWO, 3676/1/136, teczki 237–241.
Niedatowany fragmentaryczny raport, CDJC, CXL–41. Plan przygotowawczy (maj 1944) podawał wyższą liczbę na wystawę osiągnięć ERR, wiosna 1944: BAB, NS 30/56.
Notatka służbowa Lommatzscha (26.08.1943), CDAWO, 3676/1/16, teczka 170–171v.
Notatka służbowa sporządzona przez Dittela (9.01.1942), BAB, R 58/7148, teczka 15–15v.
Notatka służbowa Waldenburga (22.02.1944), CDAWO, 3676/2/23, teczka 12.
Notatka suybowa Zipfela, CDAWO, 3206/5/26, teczka 22.
Notatki służbowe SD Ryga (17–30.09.1942), BAB, R 58/7148, teczki 44 i 49 (mikrofilm: USHMM , RG–15007M, 362/148).
Oficjalne dokumenty przewozowe (Berlin, 3.02.1943) CDAWO, 3676/2/1, teczki 4–6.
Oficjalny dokument transferowy sporządzony przez Komitet ds. Kultury i Instytucji Edukacyjnych Ukraińskiej SS R (12.12.1945), CDAWO, 4703/2/3, teczka 1.
Omeljan Pritsak do Bibliothek der ERR, Ratibor in Schlesien (1.12.1943), BAB, NS 30/220–221.
„Oświadczenie złożone przez dra Neya”, PRO, FO 1020/2878.
„Otčet o rabote ... s 6 maja po 31 dek. 194[5] g.”, podpisanego: Maniewskij (31.03.1946), GA RF, A-534/2/10, teczka 48 (inna kopia w: A-534/2/1, teczka 103).
„Pariser Einsatzstellen aus Schildes Kartothek”, CDAWO, 3676/1/172, teczka 276 odnotowuje przejęcie trzech skrzyń biblioteki Souvarine’a (SOS 1–3).
Pełne sprawozdanie roczne ZBHS za rok 1943 w: BAB, NS 8/267.
Plan Lommatzscha dotyczący działań wstępnych w Kijowie przygotowujących powstanie Ostbücherei (6.04.1943), BAB, NS 30, teczki 35–45.
Pless w Weczerka H., Schlesian, Stuttgart 1977.
Podsumowanie miesięczne, luty/marzec 1944 roku (1.04.1944), CDAWO, 3676/1/171, teczki 333–335.
Pohl (Dyneburg, 10.11.1941), teczki 72–74,149 i 152.
Pohl J., Die Bibliothek zur Erforschung der Juden Frage (29.04.1943 – dowód rzeczowy IMT na procesie, USA–383; 171–PS), w: Trial of the Major War Criminals, t. 25.
Polak J., Ostatnie lata rezydencji pszczyńskiej (1939–1945), w: Muzeum wnętrz zabytkowych w Pszczynie, Materiały 4, Pszczyna 1987.
„Positive Einsatzstellen Paris”, CDAWO, 3676/1/172, teczka 277.
„Protokół z przesłuchania dra G. Neya”, PRO, FO 1020/2795.
Przesłuchanie Rosenberga (29.09.1945), Nazi Conspiracy and Aggression. Office of United States Chief of Counsel for Prosecution of Axis Criminality, Washington 1946., dodatek B.
Przydatny przedwojenny plan miasta w: F.R. Barran, Städte-Atlas Schlesien, Leer 1993.
Pszenicznyj, „Dokladnaâ zapiska o prodelannoj rabote CGAFFKD MVD UkrSS R za 1–e polugode 1946 g.” (13.07.1946), GA RF, 5325/2/1620, teczka 113.
Raport (30.08.1945) w BAB, NS 30/39.
Raport ERR (14.09.1944), BAB, NS 30/53.
Raport ERR (24.05.1943), BAB, NS 30/163.
Raport ERR (30.08.1943) znajduje się w BAB, NS 30/39.
Raport ERR (8.10.1943), BAB, NS 30/167, teczki 18ff.
Raport ERR (Racibórz, 14.02.1944), BAB, NS 30/22, teczka 146.
Raport ERR (Racibórz, 14.02.1944), BAB, NS 30/22, teczki 246–247.
Raport ERR Ostbücherei (październik–listopad 1944), BAB, NS 30/29.
Raport ERR report, „Arbeitsberichte” (Racibórz, 21.02.1944), BAB, NS 30/55.
Raport ERR sporządzony przez Lommatzscha (13.12.1944), BAB, NS 30/50.
Raport ERR wraz z opisem i planami pomieszczeń zamku w Pszczynie (Pless), którego ostatnim właścicielem był książę Johann Henryk XVII von Pless, hrabia von Hochberg (9.09.1943), CDAWO, 3676/2/22, teczki 55–56.
Raport ERR z Raciborza (7.12.1944) 5–6.12., BAB, NS 30/50.
Raport ERR, BAB, NS 30/58.
Raport kwartalny ERR 1.01.–31.03.1944 (17.04.1944), BAB, NS 30/55.
Raport Lommatzscha (17.09.1943), CDAWO, 3676/2/19, teczki 23–30, nr 22, teczki 49–50.
Raport Lommatzscha (20.09.1943), CDAWO, 3676/2/23, teczka 80.
Raport Lommatzscha (4.09.1943), CDAWO, 3676/2/23, teczki 43–44.
Raport Lommatzscha, 13.12.1944, NS 30/50. Szczegóły dotyczące transportu w sprawozdaniach z Kijowa, CDAWO.
Raport Lommatzscha, Racibórz, 13.12.1944, BAB, NS 30/50.
Raport Pohla dotyczący YIVO (z 28.04.1942), teczki 179–193.
Raport specjalnej grupy operacyjnej ERR do spraw żydowskich w Wilnie „Bericht von dem Arbeitsergebnis der jüdischen Arbeitsgruppe beim Einsatzstab RR Wilna” (18.02.–8.06.1942), LCVA, 633/5.
Raport sporządzony przez Lommatzscha „Aufstellung über Bestände, nach Lagerplätzen geordnet” (13.12.1944), BAB, NS 30/50.
Raport sporządzony przez U.S. Army i dotyczący przetransportowania materiałów ERR z Staffelstein i zamku Banz (8.12.1945), BAK, B 323/550.
Raport Wintera, 3–4.06.1942, CDAWO, 3206/5/2, teczka 631.
Raport Wintera, Das Ukrainische Archivwesen im Kriegsjahr 1942, „Mitteilungsblatt des General direktorsder Staatsarchive” 8, 1942.
Raport Wundera (10.09.1943), CDAWO, 3676/2/22, teczka 5.
Raporty ERR AG-Południowa Ukraina kierowane przez Bruno Skolaudego do ERR (Berlin, czerwiec 1942), CDAWO, 3676/1/229, teczki 29 i 31.
Raporty Lommatzscha (z 17.09.1943), CDAWO, 3676/2/19, teczka 27.
Raporty Lommatzscha (z 28.10.1943), CDAWO, 3676/2/22, teczka 81.
Raporty Pohla (2.04.1942), CDAWO, 3676/1/128, teczki 163–164.
Redlich raportuje transporty z Rygi (15.10.1941), CDAWO, 3676/1/128, teczki 54–55.
„Report on Confiscation and Treatment of the Former Jewish Libraries by the Gestapo from 1933–1945”, NARA, RG 260 (OMGUS), Property Division, AHC, OAD, pudło 250.
Robert Schoenfeld, raport z Hungen (8.04.1945), MII Team 430G, 5 Dywizja Piechoty w raporcie do zastępcy dowódcy sztabu, G–2, Raport nr 44, NACP, RG 94, pudło 6779.
Roth K.H. , The International Institute of Social History as a Pawn of Nazi Social Research: New Documents on the History of the IISH during German Occupation Rule from 1940 to 1944, „International Review of Social History” 34, 1989.
Roth K.H., Linne K., Searching for Lost Archives: New Documentation on the Pillage of Trade Union Archives and Libraries by the Deutsche Arbeitsfront (1938–1941) and on the Fate of Trade Union Documents in the Postwar Era, „International Review of Social History” 38, 1993.
Roth K.H., Searching for Lost Archives:The Role of the Deutsche Arbeitsfront in the Pillage of West European Trade-Union Archives, „International Review of Social History” 34, 1989.
Rothfeder, H.P. A Study of Alfred Rosenberg’s Organization for Nationalist Socialist Ideology, University of Michigan, 1963.
Roxan D., Wanstall K., The Jackdaw of Linz: The Story of Hitler’s Art Thefts, London [1964].
Schafft G.E., From Racism to Genocide: Anthropology in the Third Reich, Urbana 2004, część opracowania oparta jest na archiwach IDO.
Schidorsky D., Das Schicksal jüdischer Bibliotheken im Dritten Reich, w: Bibliotheken während des Nationalsozialismus, red. P. Vodosek, M. Komorowski, t. 2, Wiesbaden 1989 (1992).
Schiefelbein D., Das ‘Institut zur Erforschung der Judenfrage Frankfurt am Main’: Antisemitismus als Karrieresprungbrett im NS-Staat, w: „Beseitigung des jüdischen Einflusses...” Antisemitische Forschung, Eliten und Karrieren im Nationalsozialismus, Frankfurt–New York 1999.
Schmaltz E.J., Sinner S.D., The Nazi Ethnographic Research of Georg Leibbrandt and Karl Stumpp in Ukraine, and Its North American Legacy, „Holocaust and Genocide Studies” 14, 2000, nr 1.
Schöbel G., Eine kleine Geste an die Ukraine: Rückgabe von verschleppten Büchern, w: Displaced Books: Bücherrückgabe aus zweierlei Sicht: Beiträge und Materialien zur Bestandsgeschichte deutscher Bibliotheken im Zusammenhang von NS-Zeit und Krieg, Hannover 1999.
Schroeder W., Strukturen des Bücherraubs: Die Bibliotheken des RSHA: Aufbau und Verblieb, „Zeitschrift für Bibliothekswesen und Bibliographie” 51, 2004, nr 5–6.
Schroeder W.,Die Bibliotheken des RSHA: Aufbau und Verblieb, http://www.initiativefortbildung.de/pdf/provenienz_schroeder.pdf.
Seria raportów ERR HAG-Mitte dotyczących ewakuacji (Mińsk, 10.05.1944), teczki 7–8, (4.04.1944), teczka 9, (14.07.1944), teczka 11.
„Sonderberichte” (1.10.–13.12.1943), BAB, NS 8/267, teczki 139–140.
Souvarine B., Staline: Aperçu historique du bolchévisme, Paris 1935.
Spis inwentaryzacyjny dokumentów Rothschilda w CDAWO, 4703/1/193, teczki 165–172.
„Spoils of War: International Newsletter” 8, czerwiec 2003, s. 67–104. Wersja elektroniczna (przejrzana, uzupełniona i zaopatrzona w ilustracje):http://www.huri.harvard.edu/work7.html (czerwiec 2003).
Sprawozdania za lata 1943 roku w CDAWO, 3676/1/213, zwłaszcza teczki 3, 36, 65–71, 74–75, 82–84, 95–96, 108–111.
Sprawozdanie ERR (2.06.1943), BAB, NS 30/163.
Sprawozdanie ERR (5.06.1943), BAB, NS 30/163.
Sprawozdanie ERR (z 14.09.1944), BAB, NS 30/53.
Sprawozdanie ERR wysłane do centrali w Berlinie (Smoleńsk, 10.06.1942), CDAWO, 3676/1/144, zespoły archiwalne 112–113.
Sprawozdanie ERR, „Unterlagen für den Viertaljahresbericht” (1.7.–30.9.1943).
Sprawozdanie Grothe’a (26.01.1942), CDAWO, 3676/1/219, teczki 385–387 (kopia maszynopisowa 388–390).
Sprawozdanie kwartalne ERR, 1.01–4. 03.1944 (17.04.1944), BAB, NS 30/55.
Sprawozdanie Lommatzscha, CDAWO, 3676/2/23, teczka 80.
Sprawozdanie w CDAWO, 3676/2/1, teczki 42–57.
Sprawozdanie Wintera (30.10.–7.11.1943), teczka 182.
Sprawozdanie z 1945 roku przygotowane na zlecenie Brytyjczyków przez zastępcę dyrektora ZBHS dra Adolfa Trende wspomina, że wśród materiałów ewakuowanych do Hungen znajdowały się książki z AIU i École Rabbinique – „Das Institut zu Erforschungen der Judenfrage” (sierpień 1945), PRO 1020/2793.
Sprawozdanie „Zweite Arbeitstagung des ERR in Ratibor am 5–7 mai 1944” zawiera prezentację Rudolfa Prokscha, BAB, NS 30/211.
Starr J., Jewish Cultural Property under Nazi Control, „Jewish Social Studies” 12, 1950, nr 1.
Stępień J., Losy akt Międzynarodowego Instytutu Historii Socjalnej w Amsterdamie w świetle informacji komisji powołanej do zbadania ‘archiwum holenderskiego’ z lutego 1955 r., „Teki archiwalne” 3 (25), 1998.
Stieber G., Die Bibliothek der ‘Höhen Schule des Nationalsozialismus’ in Tanzenberg, „Carinthia I, Zeitschrift für geschichtliche Landeskunde von Kärnten” 185, 1995.
Sutter S.C., The Lost Jewish Libraries of Vilna and the Frankfurt Institut zur Erforschung der Judenfrage, w: Lost Libraries: The Destruction of Great Book Collections since Antiquity, red. J. Raven, Basingstoke Hampshire–New York 2004.
Szaraniec L., Górny Śląsk, Małopolska południowo-zachodnia, północno-zachodnia, Śląsk Opawski, Dolny Śląsk: Zabytkowe ośrodki miejskie, Katowice 1992).
szczegółowe spisy inwentarzowe Lüddeckensa, „Parteiarchiv des Oblasts Dnjepropetrowsk Repertorium des Fonds Nr. 1– Dnjepropetrowsker Ablast [sic] – Kommitee der Kommunistischen Partei der Bolschewiken der Ukraine (1932–1941)” (maszynopis, 197 stron) (22.02.1943), CDAWO, 3206/5/21, teczki 373–582.
„Tätigkeitsbericht für die Zeit vom 10. Februar bis 11. März 1944”, YIVO, RG 215.
The Return of the „Smolensk Archive”, red. M. Tax Choldin, E. Geniewa, P.K. Grimsted, Moskva 2005.
Thomson, „Vierteljahresbericht vom 1.April bis zum 30.Juni.1944” (Racibórz,10.07.1944).
Trial of the Major War Criminals before the International Military Tribunal, Nuremberg, 14 November 1945–1 October 1946 (Nuremberg, 1947–1949), Documents in Evidence, t. 25.
Troppau w „The Fate of Ukrainian Cultural Treasures”.
„Ukraïnska biblioteka imeni Symona Petliury w Pariżi”, CDAWO, 4362/1/5, teczka 4–4v.
„Unterlagen für den Viertaljahresbericht (1.7.1943 bis 30.9.1943)”.
Schroeder W. ,‘Bestandsaufbau durch Plünderung’:Jüdische Bibliotheken im Reichssicherheitshauptamt, prezentacja autora podczas koferencji w Wiedniu w kwietniu 2003 roku.
„Vierteljahresbericht” (1.07.–30.09.1942) (Berlin, 9.10.1942), CDJC, CXLI–147, teczka 3.
Weczerka H., Langenau, Ober und Nieder, w: Schlesien.
Weczerka H., Ratibor (Racibórz), w: Schlesien: Handbuch der historischen Stätten, Stuttgart 1977.
Weczerka H., Schlesian, Stuttgart 1977.
Weinreich M., Hitler’s Professors: The Part of Scholarship in Germany’s Crimes against the Jewish People, New Haven 1999.
Will do Utikala (21.06.1943), CDAWO, 3676/1/22, teczki 79–81.
Winter do RKU (3.12.1943), CDAWO, 3206/5/8, teczki 160–162.
Winter na temat odkrycia archiwum z Dniepropietrowska (3–4.06.1942), CDAWO, 3206/5/2, teczka 631.
Wunder do Mommsena (Berlin, 6.06.1942), CDAWO, 3676/1/136, teczka 37.
Wunder do prof. Dr. H.H. Schaedera (Racibórz, 10.11.1944), CDJC, CXL–116.
Wunder, „Arbeitsbericht der Abteilung Erfassung und Sichtung für die Zeit vom 1.7.–30.9.1943” (Ratibor, 7.10.1943), IfZ, MA 244.
Wunder, „Arbeitsbericht der Abteilung Erfassung und Sichtung” (Racibórz,7.10.1943), IfZ, MA 244.
Wunder, „Arbeitsbericht” (Racibórz, 7.10.1943), IfZ, MA 244.
Wunder, „Die Heirats-Politik der Rothschilds” (Berlin,22.03.1943), BAB, NS 30/107.
Wunder, „Meldung an den Stabsführer” (Staffelstein, 23.02.1945), BAB, NS 30/50.
Wunder, sprawozdanie kwartalne ERR „Vierteljahresbericht für die Zeit vom 1.4.1944–30.6.1944” (Racibórz, 7.07.1944), BAB, NS 30/55.
Yavnai E.M., Jewish Cultural Property and Its Postwar Recovery, w: Confiscation of Jewish Property in Europe, 1933–1945: New Sources and Perspectives. Symposium Proceedings, Washington 2002.
Zölffel do Benziga (17.09.1942), CDAWO, 3206/5/16, teczka 417.
Licencja
Utwory opublikowane w czasopiśmie Biblioteka, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu od 2015 roku są udostępniane na
licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych po 2015 roku pod następującymi warunkami:
- uznania autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
- na tych samych warunkach — remiksując utwór, przetwarzając go lub tworząc na jego podstawie, należy swoje dzieło rozpowszechniać na tej samej licencji, co oryginał.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowy.
Jeżeli autor artykułu nie jest przekonany, że może wykorzystywać cudze utwory (np. ilustracje, fotografie, tabele) w ramach cytatu we własnej tekście musi dostarczyć do redakcji czasopisma zgodę od uprawnionych podmiotów.
Prawa są zastrzeżone do wszystkich tekstów opublikowanych przed rokiem 2015.