Abstrakt
According to the World Health Organization data in 2019, 301 million people were affected by anxiety disorders, and 280 million were grappling with various forms of depression. In the same year, almost a billion individuals, including 14 percent of teenagers, experienced issues related to mental well-being. The above statistics do not inspire optimism and clearly indicate a deteriorating global mental health situation. In contrast to mental health crises stands psychological well-being, with one of its main determinants being mental well-being. The sense of well-being or its absence applies to every individual, making it an intriguing subject. Despite geographical, cultural, socio-economic, and even genetic differences, everyone aspires to mental well-being. Delving into the concept of well-being is a crucial step in the journey towards personal happiness and satisfaction. Through a deeper understanding of what influences our individual sense of well-being, we can better tailor our actions and life goals to our own needs and values. The article presents various psychological concepts related to well-being, including positive psychology and health psychology, personality theories, Janusz Czapiński’s onion model of happiness, Aaron Antonovski’s salutogenic model, perspectives from gerontology, with a special focus on Lars Tornstam’s theory of gerotranscendence, and considerations from the standpoint of workplace well-being.
Bibliografia
Antonovsky, A. (1995). Rozwikłanie tajemnicy zdrowia. Jak radzić sobie ze stresem i nie zachorować (H.J. Grzegołowska-Klarkowska, tłum.). Wydawnictwo IPN.
Bańka, A. (red.). (2005). Psychologia jakości życia. Stowarzyszenie Psychologia i Architektura.
Biswas-Diener, R., Diener, E., Tamir, M. (2004). The psychology of subjective well-being. Daedalus, 133(2), 18–25. DOI: https://doi.org/10.1162/001152604323049352
Brudek, P. (2016). Larsa Tornstama teoria gerotranscendencji jako teoria pozytywnego starzenia się. Psychologia Rozwojowa, 21(4), 9–25.
Buksik, D. (1997). Wybrane psychologiczne teorie rozwoju moralnego człowieka. Seminare. Poszukiwania Naukowe, (13), 147–166. DOI: https://doi.org/10.21852/sem.1997.12
Cierpiałkowska, L., Sęk, H. (red.). (2016). Psychologia kliniczna. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Czerw, A. (2017). Psychologiczny model dobrostanu w pracy. Wartość i sens pracy. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Diener, E., Lucas, R.E., Oishi, S. (2008). Dobrostan psychiczny. Nauka o szczęściu i zadowoleniu z życia (M. Szuster, tłum.). W: J. Czapiński (red.), Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu, zdrowiu, sile i cnotach człowieka (s. 35–50). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Grzegorczykowa, R. (1979). Zarys słowotwórstwa polskiego. Słowotwórstwo opisowe. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Hattie, J.A., Myers, J.E., Sweeney, T.J. (2004). A factor structure of wellness: Theory, assessment, analysis, and practice. Journal of Counseling & Development, 82(3), 354–364. DOI: https://doi.org/10.1002/j.1556-6678.2004.tb00321.x
Heszen-Celińska, I., Sęk, H. (2020). Psychologia zdrowia. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Ilska, M., Kołodziej-Zaleska, A. (2018). Dobrostan hedonistyczny i eudajmonistyczny w sytuacjach kryzysów normatywnych i nienormatywnych. Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej. Organizacja i Zarządzanie, (123), 155–184.
Karaś, D. (2019). Pojęcia i koncepcje dobrostanu. Przegląd i próba uporządkowania. Studia Psychologica. Theoria et Praxis, 19(2), 5–23. DOI: https://doi.org/10.21697/sp.2019.19.2.01
Kozioł, L., Wojtowicz, A. (2016). Wybrane praktyki zarządcze a dobrostan pracowniczy. Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Organizacja i Zarządzanie, (71), 165–177. DOI: https://doi.org/10.21008/j.0239-9415.2016.071.15
Niśkiewicz, Z. (2016). Dobrostan psychiczny i jego rola w życiu człowieka. Studia Krytyczne, (3),139–151. DOI: https://doi.org/10.25167/sk.1424
Oleś, P.K. (2003). Wprowadzenie do psychologii osobowości. Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Ombach, E. (1969). Psychologia analityczna C.G. Junga, Studia Philosophiae Christianae, 5(1), 159–166.
Ryff, C.D. (1989). Happiness is everything, or is it? Explorations on the meaning of psychological well-being. Journal of Personality and Social Psychology, 57(6), 1069–1081. DOI: https://doi.org/10.1037//0022-3514.57.6.1069
Ryff, C.D., Singer, B.H. (2008). Know thyself and become what you are: A eudaimonic approach to psychological well-being. Journal of Happiness Studies, 9(1), 13–39. DOI: https://doi.org/10.1007/s10902-006-9019-0
Sapolsky, R.M. (2022). Zachowuj się. Jak biologia wydobywa z nas to, co najgorsze, i to, co najlepsze (P. Szymczak, tłum.). Media Rodzina.
Seligman, M.E.P. (2002). Positive psychology, positive prevention, and positive therapy. W: C.R. Snyder, S.J. Lopez (red.), Handbook of positive psychology (s. 3–9). Oxford University Press. DOI: https://doi.org/10.1093/oso/9780195135336.003.0001
Sikora, K. (2006). Mandala według Carla Gustawa Junga. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Wilczek-Rużyczka, E., Kwak, M. (2022). Zdrowie psychiczne. Współczesne zagrożenia i możliwości wzmacniania. Wydawnictwo Lekarskie PZWL DOI: https://doi.org/10.53270/2021.034
Wnuk, M. (2013). Hedonizm, eudajmonizm oraz przepływ/zaangażowanie jako trzy nurty badań nad szczęściem. Hygeia Public Health, 48(3), 285–288.
Wojciechowska, L. (2008). Syndrom pustego gniazda. Dobrostan matek usamodzielniających się dzieci. Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
Zabielska, P., Karakiewicz-Krawczyk, K., Głowacka, M., Kędziora-Kornatowska, K., Kornatowski, T., Kotwas, A., Kopeć, J.A., Jurczak, A. (2018). Pozytywne nastawienie do życia w kontekście oceny funkcjonalnej osób długowiecznych Positive attitude to life in the context of functional assessment of long-lived people. Gerontologia Polska, 26, 114–122.
Zimbardo, P.G., Gerrig, R.J. (2018). Psychologia i życie. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zych, A. (2017). Leksykon gerontologii. Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Anna Grzanka
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.