Słowa kluczowe
transformacje pokomunistyczne
demokratyzacja
społeczeństwo obywatelskie
elity
konstytucjonalizm
ekonomia polityczna konstytucjonalizmu
projektowanie instytucji
autokracja
liberalna demokracja
kapitalizm
systemy wyborcze i partyjne
Jak cytować
Liczba wyświetleń: 365
Liczba pobrań: 291
Abstrakt
Przedmiotem artykułu są pokomunistyczne przemiany ustrojowe rozpatrywane w perspektywie politologii i ekonomii politycznej konstytucjonalizmu. Pierwsza część dotyczy występujących w literaturze założeń teoretycznych oraz hipotez empirycznych. Nacisk położono na wybór typu rządów, rodzaju ordynacji wyborczej i organizacji pionowej państwa. Część druga proponuje model teoretyczny służący wyjaśnieniu dróg przemian ustrojowych i ich skutków. Zawiera on czynniki wewnętrzne i zewnętrzne. Wśród pierwszych główną rolę odgrywa stopień zdominowania społeczeństwa przez komunistyczne monopaństwo: im jest większy, tym wyższe prawdopodobieństwo ustroju autorytarnego. Czynnik zewnętrzny to położenie kraju w stosunku do Zachodu (Bruksela) lub Wschodu (Moskwa): bliskość Moskwy podnosi prawdopodobieństwo opcji autorytarnej. Analiza strategii przemian ustrojowych skupia się na wyborze typu rządów oraz ordynacji wyborczej. Efekty transformacji mierzone są za pomocą zagregowanego indeksu ustroju politycznego. Uzyskane rezultaty odbiegają od przewidywanych na podstawie teorii przedstawionej w pierwszej części artykułu.
JEL: A10; A12; B25; P10; P20; P21; P30
Bibliografia
Acemoglu, Daron i James A. Robinson. 2014. Dlaczego narody przegrywają? Tłum. Jerzy Łoziński. Poznań: Wyd. Zysk i S-ka.
Ackerman, Bruce. 1992. The Future of Liberal Revolution. New Haven: Yale University Press.
Ackerman, Bruce. 1999. “Constitutional Economics/Constitutional Politics.” Faculty Scholarship Series. Paper 134. http://digitalcommons.law.yale.edu/fss_papers/124.
Acton, Lord John. 1985. Essays in the History of Liberty. Ed. by J.R. Fears. Indianapolis: Liberty Fund.
Anderson, Liam. 2001. “The Implications of Institutional Design for Macroeconomic Performance: Reassessing the Claims of Consensus Democracy”. Comparative Political Studies 34(4).
Auty, Richard M. 1993. Sustaining Development in Mineral Economies: The Resource Curse Thesis. London: Routledge.
Bader, Max. 2014. “Democracy Promotion and Authoritarian Diffusion: The Foreign Origins of Post-Soviet Election Laws.” Europe-Asia Studies 66(8): 1350-1370.
Bandelj, Nina and Bogdan Radu. 2006. “Consolidation of Democracy in Postcommunist Europe.” Paper 0604, Center for the Study of Democracy. Irvine: University of California.
Berman, Harold J. 1983. Law and Revolution. The Formation of the Western Legal Tradition. Cambridge Mass.: Harvard University Press.
Brady, Alexander. 1977. „Introduction,” [in:] The Collected Works of John Stuart Mill: Essays on Politics and Society. Vol. 18. Ed. by J.M. Robson. Toronto-Buffalo: University of Toronto Press.
Buchanan, James M. 1987. “The Constitution of Economic Policy.” The American Economic Review 77(3): 243-250.
Buchanan, James M. 1990. “The Domain of Constitutional Economics.” Constitutional Political Economy 1(1).
Buchanan, James M. and Gordon Tullock. 1965. The Calculus of Consent: Logical Foundations of a Constitutional Democracy. Ann Arbor: University of Michigan Press.
Bunce, Valerie. 2003. “Rethinking Recent Democratization. Lessons from the Postcommunist Experience.” World Politics 55(2).
Colombatto, Enrico. 2007. “It Was the Rule of Law”. Revue Economique, January.
Dahrendorf, Ralf. 1959. Class Conflict in an Industrial Society. London: Routledge & Kegan Paul.
Dahrendorf, Ralf. 1990. Reflections on the Revolution in Europe. New York: Random House.
Diamond, Larry. 1999. Developing Democracy: Toward Consolidation. Baltimore and London: The Johns Hopkins University Press.
Diamond, Larry. 2007. The Spirit of Democracy. The Struggle to Build Free Societies throughout the World. New York: Times Books.
Duverger, Maurice. 1954. Political Parties: Their Organization and Activity in the Modern State. London: Methuen.
Duverger, Maurice. 1980. “A New Political System Model: Semi-presidential Government”. European Journal of Political Research 8(2).
Easter, Gerald M. 1997. “Preference for Presidentialism: Postcommunist Regime Change in Russia and the NIS.” World Politics 49(2): 184-211.
Elazar, Daniel J. 1987. Explaining Federalism. Tuscaloosa-London: Alabama University Press.
Haggard, Stephen and Robert R. Kaufman. 1989. “Economic Adjustment in New Democracies,” [in:] J.M. Nelson and contributors, Fragile Coalitions: The Politics of Economic Adjustment. New Brunswick (USA) and Oxford (UK): Transaction Books.
Hayek, Friedrich A. von. 1978. The Constitution of Liberty. Chicago: The University of Chicago Press.
Hayek, Friedrich A. von. 1979. Low, Legislation, and Liberty. Vol. 3: “The Political Order of a Free People”. Chicago: The University of Chicago Press.
Hellman, Joel. 1998. “Winners Take All: The Politics of Partial Reform in Postcommunist Transition.” World Politics 50(2): 203-234.
Huntington, Samuel P. 1995. Trzecia fala demokratyzacji. Tłum. Andrzej Dziurdzik. Warszawa: WN PWN.
Huntington, Samuel P. 2004. Zderzenie cywilizacji i nowy kształt ładu światowego. Tłum. Hanna Jankowska.
Warszawa: Muza.
Iversen, Torben and David Soskice. 2006. “Electoral Institutions and the Politics of Coalitions. Why Some Democracies Redistribute More than Others.” American Political Science Review 100: 165-181.
Kaczorowski, Paweł. 2005. Państwo w czasach demokracji. Warszawa: ISP PAN.
Kamiński, Antoni Z. 1989. “Coercion, Corruption, and Reform: State and Society in the Soviet-type Socialist Regime.” Journal of Theoretical Politics 1(1).
Kamiński, Antoni Z. 1992. An Institutional theory of Communist Regimes: Design, Function, and Breakdown. San Francisco: ICS Press.
Kamiński, Antoni Z. 2014. Dezercja elit. Konsolidacja ustroju politycznego w pokomunistycznej Polsce. Warszawa: Wyd. ISP PAN.
Kaminski, Antoni Z. and Bartlomiej Kaminski. 2001. “Governance in Transition: The Challenge of Subverting Corruption.” Economic Survey of Europe, No. 2. United Nations: New York and Geneva.
Kamiński, Antoni Z. i Bartłomiej Kamiński. 2004. Korupcja rządów: państwa pokomunistyczne wobec globalizacji. Warszawa: ISP PAN i Wyd. TRIO.
Kaminski, Antoni Z. i Bartlomiej Kaminski. 2007. “Krytyczne wybory ustrojowe w pokomunistycznej transformacji.” Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 69(1): 181-212.
Kaminski, Antoni Z. and Bartłomiej Kaminski. 2009. “Trajectories of Transition from Communism: Bumps, Exits and Deviations,” Paper presented at a conference 1989: Twenty Years After organized by the University of California, Irvine, November 5-8, 2009, available at http://www.democracy.uci.edu/files/docs/conferences/kaminski-kaminski.pdf [accessed on September 12, 2015].
Kamiński, Antoni Z. i Bartłomiej Kamiński. 2012. „Bezpieczeństwo Polski i regionu w podzielonej Europie.” Sprawy Międzynarodowe 65(4).
Kaminski, Bartlomiej. 2000. “The ‘EU Factor’ in Transition: Credibility of Commitment, Institutional Change and Integration,” [in:] S. Antohi and V. Tismaneanu (eds.). Between Past and Future: The Revolutions of 1989 and the Struggle for Democracy in Central and Eastern Europe. Budapest: Central European University Press.
Kamiński, Marek. 2015. „Metody głosowania w okręgach jednomandatowych i ich własności”. Decyzje 23 (czerwiec).
Koneczny, Feliks. 1973. Cywilizacja bizantyńska. Londyn: Wyd. Tow. Im. R. Dmowskiego.
Kunicova, Jana and Susan Rose-Ackerman. 2005. “Electoral Systems and Constitutional Structures as Constraints on Corruption.” British Journal of Political Science 35(4).
Laydeyret, Guy. 1993. “The Problem with PR”, [in:] L. Diamond and M.W. Plattner (eds.). The Global Resurgance of Democracy. Baltimore: The Hopkins University Press.
Lieven, Anatol. 1993. The Baltic Revolution. Estonia, Latvia, Lithuania and the Path to Independence. New Haven and London: Yale University Press.
Levin, Mark R. 2013. The Liberty Amendments. Restoring the American Republic. New York: Threshold Editions.
Lijphart, Arend. 1991. “Constitutional Choices for New Democracies.” Journal of Democracy, Winter.
Lijphart, Arend. 1991. “Double-Checking the Evidence.” Journal of Democracy, Summer.
Lijphart, Arend. 1994. Electoral Systems and Party Systems: A Study of Twenty-Seven Democracies, 1945-1990. Oxford and New York: Oxford University Press.
Lijphart, Arend. 1997. “Reflections – Dimensions of Democracy”. European Journal of Political Research 31.
Lindblom, Charles. 1965. The Intelligence of Democracy: Decision-making through Mutual Adjustment. New York: Free Press.
Linz, Juan. 1990. “The Perils of Presidentialism”. Journal of Democracy 1(1).
Linz, Juan and Alfred Stepan. 1996. Problems of Democratic Transition and Consolidation: Southern Europe, South America, and Postcommunist Europe. Baltimore and London: Johns Hopkins University Press.
Locke, John. 2004. The Second Treatise of Government. New York: Barnes & Noble.
Mainwaring, Scott. 1992. “Presidentialism in Latin America,” [in:] A. Lijphart (ed.). Parliamentary versus Presidential Government. Oxford University Press: Oxford-New York.
March, James and Herbert Simon. 1958. Organizations. New York: John Wiley and Sons, Inc.
Marks, Karol. 1986. Przyczynki do historii kwestii polskiej. Rękopisy z lat 1863-1864. Tłum. Z. Bogucki. Warszawa: KiW.
McFaul, Michael. 2004. “The Fourth Wave of Democracy and Dictatorship: Noncooperative Transitions in the Postcommunist World,” [in:] M. McFaul and K. Stoner-Weiss (eds.). After the Collapse of Communism: Comparative Lessons of Transition. Cambridge and New York: Cambridge University Press.
Metelska-Szaniawska, Katarzyna. 2008. “Constitutions and Economic Reforms in Transition: An Empirical Study.” Constitutional Political Economy 20(1): 1-41.
Mill, John Stuart. 1995. O rządzie reprezentatywnym i Poddaństwo kobiet. Tłum. G. Czernicki. Kraków i Warszawa: Znak i Fundacja Stefana Batorego.
Mill, John Stuart. 1966. Zasady ekonomii politycznej. T. 2. Warszawa: PWN.
Milnor, Andrew J. 1969. Elections and Political Stability. Boston: Little, Brown and Co. Inc.
Mosca, Gaetano. 1938. The Ruling Class. Elementi di Scienza Politica. New York, Toronto and London: McGrow-Hill Book Company.
Norris, Pipa. 1997. “Choosing Electoral Systems: Proportional, Majoritarian and Mixed Systems.” International Political Science Review 18(3).
O’Donnell, Guillermo and Philippe C. Schmitter. 1986. Transitions from Authoritarian Rule: Tentative Conclusions about Uncertain Democracies. Baltimore and London: The Johns Hopkins University Press.
Ostrom, Elinor (ed.). 1982. Strategies of Political Inquiry. Beverly Hills and London: Sage Publications.
Ostrom, Vincent. 1987. The Political Theory of a Compound Republic: Designing the American Experiment. 2nd edition revised and enlarged. Lincoln and London: University of Nebraska Press.
Ostrom, Vincent. 1991. The Meaning of American Federalism: Constituting a Self-Governing Society. San Francisco: Institute of Contemporary Studies.
Ostrom, Vincent. 1997. The Meaning of Democracy and the Vulnerability of Democracies. Ann Arbor: The University of Michigan Press.
Pierson, Paul. 2000. “The Limits of Design: Explaining Institutional Origins and Change.” Governance: An International Journal of Policy and Administration 13(4): 475-499.
Persson, Torsten and Guido Tabellini. 2003. The Economic Effects of Constitutions. Cambridge, MA: MIT Press.
Persson, Torsten, Guido Tabellini, and Francesco Trebbi. 2001. “Electoral Rules and Corruptionl.” Discussion Paper Series, No. 2741. London: Center for Economic Policy Research.
Pope, Jeremy. 2000. Confronting Corruption: The Elements of a National Integrity System. Berlin: Transparency International.
Przeworski, Adam. 1991. Democracy and the market. Political and economic reforms in Eastern Europe and Latin America. New York: Cambridge University Press.
Przeworski, Adam and Fernando Limongi. 1997. "Modernization: Theories and Facts." World Politics 49(January): 155-183.
Putnam, Robert D. 1995. Demokracja w działaniu. Tradycje obywatelskie we współczesnych Włoszech. Współpr. R. Leonardi, R.Y. Nanetti. Tłum. Jakub Szacki. Kraków i Warszawa: Znak i Fundacja S. Batorego.
Raudla, Ringa. 2010. “Explaining Constitution-makers’ Preferences: The Cases of Estonia and the United States.” Constitutional Political Economy 21: 249-269.
Robinson, James A., Torvik Ragnar and Verdier Thierry. 2006. “Political Foundations of the Resource Curse.” Journal of Development Economics 9.
Sachs, Jeffrey D. and Andrew M. Warner. 1995. “Natural Resource Abundance and Economic Growth.” NBER Working Paper 5398.
Sartori, Giovanni. 1994. Teoria demokracji. Tłum. Piotr Amsterdamski i Daniel Grinberg. Warszawa: WN PWN.
Sartori, Giovanni. 1994. Comparative Constitutional Engineering: An Inquiry into Structures, Incentives, and Outcomes. New York: New York University Press.
Schlesinger, Joseph A. and Mildred S. Schlesinger. 2006. “Maurice Duverger and the Study of Political Parties.” French Politics 4(1): 58-68 [accessed on September 13, 2015 at a website http://www.palgrave-journals.com/fp/journal/v4/n1/full/8200085a.html].
Shills, Edward, 1997. The Virtue of Civility. Selected Essays on Liberalism, Tradition, and Civil Society. Ed. by S. Grosby, Indianapolis: Liberty Fund.
Shuggart, Matthew S. and John M. Carey. 1992. Presidents and Assemblies. Constitutional Design and Electoral Dynamics. Cambridge: Cambridge University Press.
Słodkowska, Irena (red.). 2001. Wybory 1991: Programy partii i ugrupowań politycznych. Warszawa: ISP PAN.
Słodkowska, Irena (2006). Społeczeństwo obywatelskie na tle historycznego przełomu: Polska 1980-1989. Warszawa: Wyd. ISP PAN.
Szlajfer, Henryk. 2012. Economic Nationalism and Globalization: Lessons from Latin America and Central Europe. Leiden and Boston: Brill.
Szacki, Jerzy, 1997. “Wstęp. Powrót idei społeczeństwa obywatelskiego”, [w:] Ani książę, ani kupiec: obywatel. Kraków-Warszawa: Znak i Fundacja im. Stefana Batorego.
Tocqueville, Alexis de. 1970. Dawny ustrój i rewolucja. Tłum. Anna Wolska. Warszawa: Czytelnik.
Unger, Aryeh. 1981. Constitutional Development in the USSR: A Guide to the Soviet Constitutions. London: Methuen.
Vanberg, Viktor J. 2010. “Market and State: The Perspective of Constitutional Political Economy.” Freiburg Discussion Papers on Constitutional Economics, No. 04/10.
Voigt, Stefan. 2011. “Empirical Constitutional Economics: Onward and upward?” Journal of Economic Behavior & Organization 80(2: Special Issue on the work of James Buchanan): 319-330.
Voigt, Stefan. 2011. “Positive Constitutional Economics II ‒ A Survey of Recent Developments.” Public Choice. 146(1-2): 205-256.
Whitehead, Laurence. 1996. “Democracy and Decolonization: East-Central Europe,” [in:] Laurence Whitehead, Ed., The International Dimensions of Democratization: Europe and the Americas. Oxford and New York: Oxford University Press.
Wilson, Andrew. 2005. Virtual Politics: Faking Democracy in the Post-Soviet World. London and New Haven: Yale University Press.
Winczorek, Piotr. 2004. “Dobre państwo – spojrzenie prawnika”, [w:] Dobre państwo. W. Kieżun i J. Kubin (red.). Warszawa: Wyd. WSPiZ.
Zakaria, Fareed. 1997. “The Rise of Illiberal Democracy.” Foreign Affairs 76(6).
Zakrzewska, Janina. 1993. Spór o konstytucję. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2016 WPiA UAM
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.