Słowa kluczowe
edycja cyfrowa
metryka uczniowska
Pomorze Zachodnie
edukacja XVI–XVIII wieku
Jak cytować
Liczba wyświetleń: 17
Liczba pobrań: 15
Abstrakt
Artykuł ma na celu opisanie zadania związanego z opracowaniem dwóch form edycji zabytkowych matrykuł ze zbiorów Książnicy Pomorskiej w Szczecinie, zrealizowanego przez pracowników biblioteki. Może on stanowić inspirację dla opiekunów cymeliów z innych instytucji. Dodatkowym celem jest popularyzacja wiedzy na temat tych źródeł oraz ich potencjalnego wykorzystania – zarówno w formie oryginalnej, jak i opracowanej – przez badaczy i innych zainteresowanych. W tekście zastosowano metodę opisową. Scharakteryzowano pokrótce zabytkowe dokumenty, w tym ich historię, zawartość oraz wartość źródłową, omówiono też założenia dwóch form edycji, które dają użytkownikom różne możliwości przeszukiwania i analizy danych zawartych w dokumentach pierwotnych. Wyniki i wnioski: W artykule wyjaśniono motywy podjęcia zadania edytorskiego. Należą do nich: 1) przywrócenie chronionych dokumentów do obiegu naukowego oraz 2) realizacja obowiązku badania zbiorów i upowszechniania ich wyników, co jest zadaniem pracowników bibliotek naukowych. Wskazano na różnice między dwiema formami edycji, ich zalety i wady, a także na to, jak wzajemnie się uzupełniają. Największą zaletą edycji książkowych jest prezentacja pełnej treści i oddanie struktury dokumentów wraz z wprowadzeniem i przekładem elementów narracyjnych źródeł; natomiast baza danych umożliwia szybkie przeszukiwanie treści za pomocą różnych kategorii wyszukiwawczych oraz aktualizację danych w miarę pojawiania się nowych ustaleń. Wadą edycji książkowych jest ograniczona możliwość przeszukiwania treści – jedynie za pomocą indeksów osobowych i miejscowych – oraz jej zamknięta, skończona forma. W przypadku bazy danych wadą jest brak niektórych elementów oryginalnych dokumentów oraz mniejsza trwałość formy elektronicznej w porównaniu z drukiem. Artykuł wskazuje także na możliwości bibliotek naukowych dotyczące realizacji i trwałego zabezpieczenia wyników tego rodzaju projektów
Bibliografia
Archiwum Państwowe w Szczecinie, Rękopisy i spuścizny, sygn. 788 (wcześniej sygn. 716).
Archiwum Państwowe w Szczecinie, Zbiór Samuela Gottlieba Loepera, sygn. 145 (wcześniej Rękopisy i Spuścizny, sygn. 186).
Archiwum Zakładowe Książnicy Pomorskiej, Zbiornica Księgozbiorów Zabezpieczonych – Szczecin, sygn. Arch.Zakł.KP A-2.
Archiwum Zakładowe Książnicy Pomorskiej, Zbiornica Księgozbiorów Zabezpieczonych – Szczecin. Przekazywanie księgozbiorów, rok 1948–1949, sygn. Arch.Zakł. KP A-9.
Książnica Pomorska, Album studiosorum Gymnasii Regii Stetinensis [rękopis], sygn. Rkps 250/1.
Książnica Pomorska, Album Studiosorum Illustris Paedagogii Stetinensis [rękopis], sygn. Rkps 250/2.
Aeltere Universitäts-Matrikeln. I. Universität Frankfurt a. O, t. 1: 1506–1648, red. E. Friedländer, Leipzig 1887 (Publicationen aus den K. Preußsichen Staatsarchiven, 32).
Aeltere Universitäts-Matrikeln. I. Universität Frankfurt a. O, t. 2: 1649–1811, red. E. Friedländer, Leipzig 1888 (Publicationen aus den K. Preußsichen Staatsarchiven, 36).
Aeltere Universitäts-Matrikeln. II. Universität Greifswald, t. 1: 1456–1645, red. E. Friedländer, Leipzig 1893 (Publicationen aus den K. Preußsichen Staatsarchiven, 52).
Aeltere Universitäts-Matrikeln. II. Universität Greifswald, t. 2: 1646–1700, red. E. Friedländer, Leipzig 1894 Publicationen aus den K. Preußsichen Staatsarchiven, 57).
Album studiosorum Pedagogium Książęcego w Szczecinie (1576–1666), wyd. A. Borysowska, M. Gierke, Szczecin: Książnica Pomorska 2022.
Album studiosorum Gimnazjum Karolińskiego i Gimnazjum Akademickiego w Szczecinie (1679–1805), wyd. A. Borysowska, M. Gierke, Szczecin: Książnica Pomorska 2023.
Descriptio Paedagogii Stetinensis 1573. Opis Pedagogium Książęcego w Szczecinie, wyd. S. Schwann, Szczecin: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1966.
Metryka Uniwersytetu Krakowskiego z lat 1400–1508, t. 1: Tekst, wyd. A. Gąsiorowski, T. Jurek, I. Skierska, Kraków: Towarzystwo Naukowe Societas Vistulana 2004.
Album studiosorum Pedagogium Książęcego, Gimnazjum Karolińskiego i Gimnazjum Akademickiego w Szczecinie [baza danych], https://album.ksiaznica.szczecin.pl/pl/ [dostęp: 31.05.2024].
Corpus Inscriptorum Vitebergense [baza danych], https://www.civ-online.org/de/service/ startseite/ [dostęp: 31.05.2024].
Matrikelportal Rostock [baza danych], http://matrikel.uni-rostock.de/ [dostęp: 31.05.2024].
Borysowska A., „Album studiosorum” jako źródło do dziejów szczecińskiego Pedagogium Książęcego, w: Piśmiennictwo na Pomorzu Zachodnim do końca XVIII wieku, red. J. Kosman, Szczecin: „Dokument” 2015, s. 65–83.
Borysowska A., Gierke M., Wstęp, w: Album studiosorum Pedagogium Książęcego w Szczecinie (1576–1666), wyd. A. Borysowska, M. Gierke, Szczecin: Książnica Pomorska 2022, s. 3–45.
Borysowska A., Gierke M., Wstęp, w: Album studiosorum Gimnazjum Karolińskiego i Gimnazjum Akademickiego w Szczecinie (1679–1805), wyd. A. Borysowska, M. Gierke, Szczecin: Książnica Pomorska 2023, s. 3–48.
Buchholz W., Frühmoderne Staatsbildung, Reformation und Fürstenschule. Das Pädagogium in Stettin und seine Studenten im 16. Jahrhundert, w: Kindheit und Jugend in der Neuzeit 1500–1900 […], red. W. Buchholz, Stuttgart: Steiner 2000, s. 39–54.
Chachaj M., Metryki studenckie i spisy promowanych Uniwersytetu Krakowskiego od XV do XVIII wieku. Przegląd edycji i postulaty, w: Edytorstwo źródeł. Różne drogi – wspólny cel, red. A. Perłakowski, Kraków: Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagellonica” 2017, s. 49–67.
Cieśluk M., Carolinum redivivum. Kryzys dydaktyczny w Królewskim Gimnazjum Karolińskim w Szczecinie w latach 1679–1680 w świetle dokumentacji dydaktycznej szkoły, „Przegląd Zachodniopomorski” 2018, t. 33, z. 1, s. 5–34. DOI: https://doi.org/10.18276/pz.2018.1-01
Cieśluk M., Johann Ernst Pfuel jako rektor Królewskiego Gimnazjum Karolińskiego w świetle planów wykładów i wykazów prac studenckich. Wybrane zagadnienia, w: Od Pedagogium Książęcego do Gimnazjum Mariackiego. Z dziejów szkolnictwa półwyższego w Szczecinie do początków XIX w., red. A. Borysowska, Szczecin: Książnica Pomorska im. Stanisława Staszica 2018, s. 109–143.
Gaziński R., Pedagogium Książęce (lata 1544–1666), w: Akademicki Szczecin XVI–XXI wiek, red. P. Niedzielski, W. Tarczyński, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego 2016, s. 15–45.
Gołąbek K., Nowy podręcznik edytorstwa źródeł historycznych. Uwagi ([recenzja:] Janusz Tandecki, Krzysztof Kopiński, Edytorstwo źródeł historycznych (seria Nauki Pomocnicze Historii), Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, Wydawnictwo DiG, Warszawa 2013, s. 477), „Przegląd Historyczny” 2014, t. 105, z. 3, s. 500–511.
Gruchała J.S., Kilka myśli o obowiązkach edytorów, w: Edytorstwo źródeł – ograniczenia i perspektywy, red. A. Perłakowski, Kraków: Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagellonica” 2015, s. 43–49.
Gut P., Szczecińskie akademickie szkoły średnie w II połowie XVII i XVIII wieku, w: Akademicki Szczecin XVI–XXI wiek, red. P. Niedzielski, W. Tarczyński, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego 2016, s. 47–80.
Inwentarz rękopisów do połowy XVI wieku w zbiorach Biblioteki Narodowej, oprac. J. Kaliszuk, S. Szyller, Warszawa: Biblioteka Narodowa 2012.
Kościelna Joanna, [recenzja:] Album studiosorum Pedagogium Książęcego w Szczecinie (1576–1666), wyd. Agnieszka Borysowska, Michał Gierke, Szczecin 2022, Książnica Pomorska w Szczecinie, ss. 452, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 2023, t. 67, s. 319–328.
Kunert M., Studenci Pedagogium Książęcego w Szczecinie w XVI w. Warunki mieszkaniowe, obyczaje, życie towarzyskie, „Przegląd Zachodniopomorski” 2004, t. 17, z. 2, s. 7–37.
Lepszy K., Instrukcja wydawnicza dla źródeł historycznych od XVI do połowy XIX wieku, Wrocław: Zakład im. Ossolińskich 1953.
Łosowski J., Problem modernizacji instrukcji wydawniczej dotyczącej źródeł historycznych z okresu staropolskiego, w: Editiones sine fine, t. 1, red. K. Kopiński, W. Mrozowicz, J. Tandecki, Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu 2017, s. 227–243.
Mielcarek Z., Owczarek B., Od Pedagogium do Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin: Glob 1985.
Orzeł J., Pawłowska-Kubik A., Od teorii do praktyki – o wybranych problemach edycji źródeł nowożytnych. Dwugłos historyczek i polonistek, w: Edytorstwo źródeł: od instrukcji do edycji, red. A. Perłakowski, Kraków: Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagellonica” 2022, s. 35–50.
Słoń M., Słomski M., Edycje cyfrowe źródeł historycznych, w: Jak wydawać teksty dawne, red. K. Borowiec, D. Masłej, T. Mika, D. Rojszczak-Robińska, Poznań: Rys 2017, s. 45–64.
Steffen W., Stettiner Schülerleben im 16.–18. Jahrhundert, Marburg-Lahn: Herder-Institut 1957.
Tandecki J., Kopiński K., Edytorstwo źródeł historycznych, Warszawa: Wydawnictwo DiG 2014.
Wachowiak B., Pierwociny życia uniwersyteckiego w Szczecinie, w: Munera Posnaniensia. Księga pamiątkowa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu dla uczczenia 600-lecia założenia Uniwersytetu Jagiellońskiego, red. G. Labuda, Poznań: UAM 1965, s. 173–205.
Wehrmann M., Altmärker auf dem Pädagogium in Stettin 1576–1666, „[23.] Jahresbericht des Altmärkischen Vereins für Vaterländische Geschichte und Industrie zu Salzwedel. Abteilung für Geschichte” 1893, s. 153–154.
Wehrmann M., Balten auf dem Pädagogium zu Stettin, „Sitzungs-Berichte der kurländischen Gesselschaft für Literatur und Kunst” 1892, Anhang, s. 42–43.
Wehrmann M., Berliner auf dem Stettiner Pädagogium, „Mittheilungen des Vereins für die Geschichte Berlins” 1889, R. 6, nr 8, s. 112.
Wehrmann M., Friesen, die im ältesten Album des […] Pädagogiums zu Stettin (1576–1666) verzeichnet sind, w: F. Sundermann, Die Ostfriesen auf Universitäten, cz. 2, „Jahrbuch der Gesellschaft für Bildende Kunst und Vaterländische Altertümer Emden” 1897, t. 12, s. 49.
Wehrmann M., Geschichte der Königlichen Marienstifts-Gymnasiums (des früheren herzoglichen Pädagogiums und königl. Akademischen Gymnasiums) in Stettin 1544–1894, w: Festschrift zum dreihundertfünfzigjährigen Jubiläum des Königlichen Marienstifts-Gymnasiums zu Stettin am 24. und 25. September 1894, Stettin: Herrcke & Lebeling 1894.
Wehrmann M., Kösliner auf dem Pädagogium zu Stettin in den Jahren von 1576 bis 1666, „Unsere Heimat. Beilage zur Kösliner Zeitung” 1932, nr 10, s. [1].
Wehrmann M., Lausitzer auf dem Pädagogium in Stettin 1576–1666, „Niederlausitzer Mittheilungen. Zeitschrift der Niederlausitzer Gesellschaft für Anthropologie und Alterthumskunde” 1894, t. 3, s. 109–115.
Wehrmann M., Meklenburger auf dem Pädagogium in Stettin, „Jahrbücher des Vereins für Meklenburgische Geschichte und Alterthumskunde” 1893, R. 58, s. 59–72.
Wehrmann M., Studenci Polacy w Pedagogium szczecińskiem, „Kwartalnik Historyczny” 1892, R. 6, s. 541–543.
Wehrmann M., Ungarn und Siebenbürger auf dem Pädagogium in Stettin, „Korespondenzblatt des Vereins für Siebenbürgische Landeskunde” 1890, R. 13, nr 5, s. 49.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Agnieszka Borysowska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Utwory opublikowane w czasopiśmie Biblioteka, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu od 2015 roku są udostępniane na
licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych po 2015 roku pod następującymi warunkami:
- uznania autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
- na tych samych warunkach — remiksując utwór, przetwarzając go lub tworząc na jego podstawie, należy swoje dzieło rozpowszechniać na tej samej licencji, co oryginał.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowy.
Jeżeli autor artykułu nie jest przekonany, że może wykorzystywać cudze utwory (np. ilustracje, fotografie, tabele) w ramach cytatu we własnej tekście musi dostarczyć do redakcji czasopisma zgodę od uprawnionych podmiotów.
Prawa są zastrzeżone do wszystkich tekstów opublikowanych przed rokiem 2015.