Słowa kluczowe
Trawnik
Erik Brandis
szkolnictwo jezuickie
czarna legenda jezuitów
Jak cytować
Abstrakt
W artykule, w kontekscie uwarunkowań społeczno-politycznych, ukazano losy gimanzjum prowadzonego przez Towarzystwo Jezusowe w Trawniku. Czarna legenda zakonu powielajaca obraz niebezpiecznego wroga, który występuje przeciwko wierności ojczyźnie i zagraża jej państwowości, pojawiała się w II połowie XIX wieku w piśmiennictwie bułgarskich, chorwackich i serbskich autorów tego okresu. Poszukiwanie jej śladów w Bośni i Hercegowinie nie przyniosło rezultatów. Tutaj członkowie zakonu wpływali na proces edukacyjny społeczeństwa w gimnazjum założonym w 1882 roku w Trawniku, a tradycja dobrego poziomu nauczania w tej szkole zachowała się w pamięci współczesnych twórców wywodzacych się z Sarajewa jako powód do dumy.Bibliografia
Andrić I., Konsulowie ich cesarskich mości, tłum. H. Kalita, Łódź 1978.
Banaszak M., Historia Kościoła katolickiego, t. 3. Czasy nowożytne 1758-1914, Warszawa 1991.
Britanica. Edycja polska, t. 18, Poznań 2000.
Czermiński M., Z podróży po Bośni i Hercegowinie, Kraków 1899.
Enciklopedija Jugoslavije, red. A. Benac, S. Ćirković, I. Gotić et al., Zagreb 1988.
Franco J. E., Le mythe Jésuite. Au Portugal, au Brésil, en Orient et en Europe (XVI-XX Siècles), Paris, Lisbonne, São Paulo 2008.
Jergović M., Ojciec, tłum. M. Petryńska, Wołowiec 2012.
Kusturica E., Gdzie ja jestem w tej historii?, tłum. G. Hałat, M. Goreń, Warszawa 2014.
Listy z Bośni, Sarajewo 24 sierpnia, „Wędrowiec” 1880, nr 192, s. 181-182.
Lončarević V., Draži od bečkih časti bio mu je siromašni narod Bosne Erik Brandis – legendarni profesor i glasovit prirodoslovac, „Glas Koncila”, 6. rujna 2017.
Miklobušec V., Nepoznato o poznatome — isusovci u Bosni, „Obnovljeni život: časopis za filozofiju i religijske znanosti” 2014 t. 69, z. 4, 523–542.
Moroz-Grzelak L. Bracia Słowianie. Wizje wspólnoty a rzeczywistość, Warszawa 2011.
Moroz-Grzelak L., Ekumena a obcość w pismach Pawła Smolikowskiego. Misje katolickie w dziewiętnastowiecznej Bułgarii, w: Chrześcijański Wschód i Zachód. Formy dialogu. Wzory kultury. Kody pamięci, red. I. Lis-Wielgosz, W. Jóźwiak, Poznań 2012, s. 501-513.
Moroz-Grzelak L., Poszukiwanie tożsamości wspólnotowej a samoidentyfikacja etniczna mieszkańców Bośni i Hercegowiny w świetle literatury, „Studia Środkowoeuropejskie i Bałkanistyczne” 2017, t. XXVI, s. 151-162.
Opća enciklopedija Jugoslovenskog leksikografskog zavoda, t. 3, Zagreb 1977.
Rojgosz Ł., [Wywiad z Andrzejem Zybałą] Stłamszeni przez „brukowy romantyzm”, przez wieki pod butem jezuitów, zakochani w wolności szlacheckiej, sarmatyzmie i powstaniach. Dlaczego Polacy mentalnie są na wojnie z całym światem? https://www.newsweek.pl/polska/spoleczenstwo/tozsamosc-zbiorowa-polakow-dlaczego-mysla-tak-jak-mysla/ltvnqvy [dostęp: 02.11.2018].
Starčević A., Djela dra. Ante Starčevića, Knjiga I–III, knj. 3 Znanstveno-političke razprave, Odbor Kluba Stranke prava, Zagreb, 1896.
Starčević A., Politički spisi, izbor i predgovor Tomislav Ladan, Znanje, Zagreb, 1971.
Vrhbosanska nadbiskupija, http://vrhbosanska-nadbiskupija.org [dostęp: 29.10.2018].
Zekić M., Musilimanski odgovor izazovima Okcidenta. Islamizacija Zapada ili vesternizacija islamskog svijeta. S posebnim osvrtom na Bosnu i Hercegovinu i bosanskohercegovačke muslimane – Bošnjake, Poznań 2016.
Licencja
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.