Słowa kluczowe
choroba
gruźlica
śmierć
socjologia choroby
ciało
tożsamość
Jak cytować
Abstrakt
Przedmiotem niniejszego artykułu jest zagadnienie choroby w powieści Koncert muzyki Bacha rumuńskiej pisarki okresu międzywojennego, Hortensji Papadat-Bengescu, uważanej za prekursorkę rumuńskiej prozy psychologicznej. Choroba jako jeden z głównych motywów jej twórczości była zwykle interpretowana jako obraz chylącego się ku upadkowi rumuńskiego społeczeństwa. W niniejszym artykule analizujemy najciekawszy przypadek chorobowy w powieściach Hortensji Papadat-Bengescu, jakim jest chory na gruźlicę książę Maksenty. Proponujemy możliwe interpretacje jego choroby w kontekście współczesnych badań naukowych, szczególnie w dziedzinie socjologii choroby. Omawiamy między innymi zagadnienie choroby jako zakłócenia biograficznego, problem osobowej i społecznej tożsamości bohatera w chorobie przewlekłej oraz jego postawę wobec śmierci.
Bibliografia
Andreescu Oana, Tuberculoza, boală socială în prima jumătate a secolului XX în România (1901–1940), „Jurnal Medical Brașovean” 2013, nr 2, s. 69–72.
Bieńkowska Danuta, Wstęp, [w:] H. Papadat-Bengescu, Koncert muzyki Bacha, Warszawa 1981, s. 5–16.
Blecher Max, Rozświetlona jama. Dziennik sanatoryjny, tłum. J. Kornaś-Warwas, Wrocław 2018.
Burţa-Cernat Bianca, Fotografie de grup cu scriitoare uitate. Proza feminină interbelică, Bucureşti 2011.
Bury Michael, Chronic Illness as Biographical Disruption, „Sociology of Health and Illness” 1982, nr 2, s. 167–182.
Charmaz Kathy, Good Days, Bad Days. The Self in Chronic Illness and Time, New Brunswick, New Jersey 1997.
Charmaz Kathy, The Body, Identity, and Self: Adapting to Impairement, „The Sociological Quarterly” 1995, t. 36, nr 4, s. 657–680.
Ciopraga Constantin, Hortensia Papadat-Bengescu, Bucureşti 1973.
Corbin Juliet, Strauss Anselm, Accompaniments of chronic illness: changes in body, self, biography, and biographical time, [w:] Research in the sociology of health care. A Research annual. The Experience and management of chronic illness, red. J. A. Roth, P. Conrad, Greenwich–London 1987, s. 249–281.
Ćwikła Paweł. Kilka uwag o związku socjologii z literaturą, „Studia Socjologiczne” 2006, nr 2, s. 127–158.
Dąbrowski Ignacy, Śmierć, Kraków 2001.
Dubicki Andrzej, Lucjan Skupiewski: biografia społeczno-polityczna/Lucian Skupiewski: biografia social-politică, Warszawa 2018.
Freund Peter E. S., McGuire Meredith B., Podhurst Linda S., Health, illness, and the social body. A Critical sociology, Upper Saddle River 2003.
Janiuk Jerzy, Obraz gruźlicy na przełomie XIX i XX wieku w literaturze pięknej okresu Młodej Polski i dwudziestolecia międzywojennego, Warszawa 2010.
Kelly Michael, Field David, Medical sociology, chronic illness and the body, „Sociology of Health and Illness” 1996, t. 18, nr 2, s. 241–257.
Ładoń Monika, Jasny uśmiech gruźlika: wokół „Opowiadania szwajcarskiego” Jarosława Iwaszkiewicza, [w:] Choroba-ciało-dusza w literaturze i kulturze, red. J. Tymieniecka-Suchanek, Katowice 2017, s. 148–161.
Mitosek Zofia, Teorie badań literackich, Warszawa 1985.
Murphy Robert F., The Damaged self, [w:] Health, illness, and healing. Society, social context, and self. An Anthology, red. K. Charmaz, D.A. Paterniti, Los Angeles 1999, s. 62–71.
Ostrowska Antonina, Śmierć w doświadczeniu jednostki i społeczeństwa, Warszawa 1995.
Papadat-Bengescu Hortensia, Concert din muzică de Bach. Drumul ascuns, București 2004.
Papadat-Bengescu Hortensia, Koncert muzyki Bacha, tłum. J. Wrzoskowa, Warszawa 1981.
Pecyna Maria Bogumiła, Czynniki psychosomatyczne w leczeniu gruźlicy płuc, Warszawa 1988.
Pele Ana, Pele Sebastian, Scurtă introspecție în trecutul pneumologiei românești, București 2009.
Petrașincu Dan, Cu scriitoarea Hortensia Papadat Bengescu despre romanul „Logodnicul” și despre creație, „Vremea”, nr 389 (26.05.1935).
Petrescu Cezar, „Cuvânt înainte”, [w:] Plecat fără adresă, Bucureşti, 1973, s. 41–55.
Protopopescu Alexandru, Romanul psihologic românesc, Piteşti 2002.
Sajewska Dorota, „Chore sztuki”. Choroba/tożsamość/dramat. Przemiany podmiotowości oraz formy dramatycznej w utworach scenicznych przełomu XIX i XX wieku, Kraków 2004.
Scrisori către G. Ibrăileanu, red. Mihai Bordeianu, t. 1, Bucureşti 1966.
Skrzypek Michał, Perspektywa chorego w socjologii choroby przewlekłej, Lublin 2011.
Sontag Susan, Choroba jako metafora, tłum. J. Anders, Warszawa 1999.
Sułkowski Bogusław, Hamletyzowanie nasze. Socjologia sztuki, polityki i codzienności, Łódź 1993.
Szubert Mateusz, Gruźlica w dyskursie maladycznym, „Postscriptum Polonistyczne” 2008, nr 2, s. 97–111.
Zamfir Cătălin, Istoria socială a României, București 2019.
Licencja
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.