Słowa kluczowe
Soviet Union
communism
Orthodox Church
religious policy
Jak cytować
Abstrakt
The aim of the article is to present the concept and actions taken by the Soviet diplomacy and the hierarchy of the Russian Orthodox Church to subjugate the Orthodox communities in the communist Balkan countries. The mechanism of the subjugation of the Balkan churches has been included into a comparative perspective and integrated into the broader concept of the Moscow Patriarchate towards gaining a leading role in the Orthodox world in the first years after the end of the Second World War. The process of dependency and its effects are reflected in diplomatic documents, but also in those produced by the Orthodox Churches themselves. The key element for gaining central position in the Orthodox world by Moscow was the organisation of anniversary celebrations and conferences to integrate the community and to involve it in the implementation of plans towards Soviet political domination. The results of these efforts were very limited in relation to ambitions outlined by the leadership of the Soviet state, revealing differing positions of the major patriarchates, as well as a real strength of authority and prestige that the Ecumenical Patriarchate invariably enjoyed.
Bibliografia
Arkivi i Shtetit, Tirana, Fond 536 – Kisha Ortodokse Autoqefale.
Sovetskij faktor v Vostochnoj Evropie: 1944–1953 gg. Dokumenty, vol. 2 (1949–1953), eds. T. Volokitina et al., Moskva 2002 [Советский фактор в Восточной Европе: 1944–1953 гг.: Документы, ред. Т. Волокитина и другие, Москва 2002].
Vlast i cerkov v Vostochnoj Evrope. 1944–1953. Dokumenty rossijjskikh arkhivov: ed. T. Volokitina et al., Moskva 2009 [Власть и церковь в Восточной Европе. 1944–1953. Документы российских архивов в 2 т., ред. Т. Волокитина, Г.П. Мурашко, А.Ф. Носкова, Д.Н. Нохотович, Москва 2009].
Beljakova Tajsija, Konstruirovanie nacionalnojj identichnosti v socialisticheskojj Jugoslavii i makedonskijj cerkovnyj vopros, „Gosudarstvo, religija, cerkov” 2014, no. 4, p. 62–85 [Белякова Таисия, Конструирование национальнойидентичности в социалистической Югославии и македонский церковный вопрос, „Государство, религия, церковь” 2014].
Boçi Sonila, Politika e shtetit komunist shqiptar ndaj komunitetit ortodoks: rast i minoritetit grek (1945–1950), „Studime Historike” 2012, no. 3–4, p. 271–282.
Boiter Albert, Law and Religion in the Soviet Union, „The American Journal of Comparative Law”, vol. 35, no. 1 (Winter 1987), p. 97–126. DOI: https://doi.org/10.2307/840164
Bolotov Sergej, Russkaja Pravoslavnaja Cerkov i mezhdunarodnaja politika SSSR v 1930-e–1950-e gody, Мoskwa 2011 [Болотов Сергей, Русская Православная Церковь и международная политика СССР в 1930-е–1950-е годы, Москва 2011].
Bubnov Pavel, Russkaja Pravoslavna Cerkkov i Vsemirnyj Sovet Cerkvej v 1948 g: predistorija sozdanija odnogo dokumenta, „Hronos: cerkovno-istoriceskij almanach” 2013, no. 1, p. 132–146 [Бубнов Павел, Русская Православная Церковь и Всемирный Совет Церквей в 1948 г.: предыстория создания одного документа. „ΧΡΟΝΟΣ: церковно-исторический альманах” 2013].
Close David, Greece Since 1945. Poltics, Economy, Society, London 2002.
Gaćeša Dijana, „Othering” of East and West: (Anti)Ecumenical views of the Serbian Orthodox Church, „CEU Political Science Journal” 2007, no. 4, p. 403–424.
Hoxha Artan, Kisha ortodokse nën komunizëm. KOASH-i dhe regjimi diktatorial shqiptar, 1945–1967, Tirana 2017.
Kail Maksim, „Pravoslavnyjj factor” v sovetskojj diplomatii: mezhdunarodnye kommunikaci, Moskovskogo patriarkhata serediny 1940-kh g g., „Gosudarstvo, religija, cerkov v Rossii i za rubezhom” 2017, no. 1, p. 19–40 [Kаиль Максим, „Православный фактор” в советской дипломатии: международные коммуникации Московского патриархата середины 1940-х г г., „Государство, религия, церковь в России и за рубежом” 2017, no. 1]. DOI: https://doi.org/10.22394/2073-7203-2017-35-1-19-40
Kalkandjieva Daniela, The Russian Orthodox Church 1917–1948: From Decline to Resurrection, London 2015. DOI: https://doi.org/10.4324/9781315765549
Keleher Serge, Orthodox Rivalry in the Twentieth Century: Moscow versus Constantinople, „Religion State & Society” 1997, vol. 25, no. 2, p. 125–137. DOI: https://doi.org/10.1080/09637499708431772
Kitromilides Paschalis, Religion and Politics in the Orthodox World. The Ecumenical Patriarchate and the Challenges of Modernity, London-New York 2019. DOI: https://doi.org/10.4324/9781351185431
Kostrjukov Andrej A., Ekzarkh bolgarskojj Cerkvi mitropolit Stefan i Moskovskaja Patriarkhija, „Vestnik PSTGU II: Istorija. Istorija Russkojj Pravoslavnojj Cerkvi” 2013, vol. 54, no. 5, p. 31–43 [Кострюков Андрей, Экзарх болгарской Церкви митрополит Стефан и Московская Патриархия, „Вестник ПСТГУ II: История. История Русской Православной Церкви” 2013].
Mazower Mark, Inside Hitler’s Greece. The Experience of Occupation 1941–1944, New Haven-London 2001.
Metodiew Momchil, Mezhdu vjarata i kompromisa. Blgarskata pravoslavna crkva i komunisticheskata drzhava, 1944–1989, Sofia 2010 [Методиев Момчил, Между вярата и компромиса. Българската православна църква и комунистическата държава, 1944–1989, София 2010].
Psallidas Grigorios, Ecclesiastical Policy of the Occupational Forces in Greece and the Reactions of the Orthodox Church in its Implementation (1941–1944), „Tokovi istorije” 2005, no. 3–4, p. 101–124.
Psomiades Henry, Soviet Russia and the Orthodox Church in the Middle East, „Middle East Journal” 1957, vol. 11, no. 4, p. 371–381.
Shkarovskij Mikhail, Albanskaja Pravoslavnaja Cerkov v gody Vtorojj Mirovojj Vojjny, „Vestnik PSTGU II: Istorija. Istorija Russkojj Pravoslavnojj Cerkvi” 2007, vol. 24, no. 2, p. 132–140 [Шкаровский Михаил, Албанская Православная Церковь в годы Второй Мировой Войны, „Вестник ПСТГУ II: История. История Русской Православной Церкви” 2007].
Shkarovskij Mikhail, Stalinskaja religioznaja politika i Russkaja Pravoslavnaja Cerkov v 1943–1953 godah, „Acta Slavica Iaponica” 2009, vol. 27, p. 1–27 [Шкаровский Михаил, Сталинская религиозная политика и Русская Православная Церковь в 1943–1953 годах, „Acta Slavica Iaponica” 2009].
Volokitina Tat’ijana, Murashko Galina, Noskova Al’bina, Moskva i Vostochnaja Evropa. Vlast i cerkov v period obshestvennykh transformacijj 40–50-kh godov XX veka, Moskva 2008 [Волокитина Татьяна, Мурашко Галина, Носкова Альбина, Москва и Восточная Европа. Власть и церковь в период общественных трансформаций 40–50-х годов ХХ века, Москва 2008].
Žutić Nikola., Katoličeskaja cerkov i pravoslavie v Albanii, Makedonii, Kosove i Metohii v period medu Pervoj i Vtoroj mirovoj vojnoj, „Balcanica” 2003, vol. 34, p. 340–355. DOI: https://doi.org/10.2298/BALC0334341Z
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Tadeusz Czekalski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.