Społeczeństwo wiedzy czy społeczeństwo sztuki i religii? Spór o naturę człowieka

Abstrakt

Panuje przekonanie, że fenomen „społeczeństwa wiedzy” to nowe zjawisko, którym literatura przedmiotu zajmuje się dopiero od końca lat osiemdziesiątych XX stulecia. O ile jednak sam termin „społeczeństwo wiedzy” wydaje się rzeczywiście nowy, o tyle fenomen, do którego się to pojęcie odnosi został - jak autor stara się pokazać, postępując za przemyśleniami Fryderyka Nietzschego - ukształtowany dwa i pół tysiąca lat temu przez filozofa greckiego Sokratesa i jego ucznia Platona. Dyskusja nad fenomenem „społeczeństwa wiedzy” bez świadomości jego genezy, a także charakteru nadrzędnych celów stawianych przed nim, przekreślałaby możliwości właściwego zrozumienia tego zjawiska, wpływającego w znaczący sposób na charakter współczesności. Społeczeństwo oparte na wiedzy to w gruncie rzeczy społeczeństwo oparte na ideałach ascetycznych, przejętych kilka stuleci po Sokratesie i Platonie przez chrześcijaństwo. Dominacja tych ideałów oznacza z perspektywy filozofii Nietzschego chorobę człowieka i kultury Zachodu, która to choroba może jednak zostać przezwyciężona dzięki oparciu się na ideałach arystokratycznych oraz wiedzy będącej ich podstawą. Wywody poświęcone tej problematyce autor rozpoczyna od charakterystyki społeczeństwa wiedzy, funkcjonującego w kontekście procesu globalizacji i wizji „nowej kosmologii”, będącej jego teoretycznym uzasadnieniem. Następnie wskazuje, w jaki sposób zjawiska te opierają się na ideałach ascetycznych sformułowanych przez Sokratesa, przedstawia też, w kontekście sporu o naturę człowieka, jeden z możliwych kierunków ewolucji społeczeństwa opartego na wiedzy ku społeczeństwu opartemu na sztuce i religii.