Ecological Themes in the Prose of Modernists
PDF (Język Polski)

Keywords

modernist prose
agrarian utopia
industrial civilization
behemoth city
ecological themes

How to Cite

Piechota, D. (2021). Ecological Themes in the Prose of Modernists. Porównania, 29(2), 79–96. https://doi.org/10.14746/por.2021.2.5

Abstract

At the end of the nineteenth century, along with the growing decadent moods, the pessimistic philosophy of Schopenhauer, and the criticism of large industrial agglomerations, in literature appeared works in which modernists began to notice the destructive influence of the industrial civilization on the natural environment.
The city space was identified with the demoralizing habitat of evil, and its image was often described in the turpistic convention. Smoke rising from factory chimneys, rivers poisoned with toxic substances from factories became symptoms of an impending ecological disaster. Therefore, modernists sought refuge in agrarian utopias, in which human life was inscribed in the eternal order in nature. Dreams of returning to the preindustrial era were increasingly heard. Modernist works read today from an ecocritical perspective turn out to be extremely topical. The captured end of European civilization seems to have a wider dimension, in catastrophic visions the writers have noticed the fragility of existence not only of man but also of the natural world.

https://doi.org/10.14746/por.2021.2.5
PDF (Język Polski)

References

Bobrowska Barbara (2004), Małe narracje Prusa, słowo/obraz terytoria, Gdańsk.

Borawski Zygmunt (2018), Wirtualne zachwyty nad wertykalnym lasem, „Przekrój”, nr 3, s. 138–139.

Czeczot Katarzyna, Pospiszyl Michał (2018), Romantyczny antykapitalizm, Wydawnictwo IBL, Warszawa.

Daniłowski Gustaw (1906), Fragment pamiętnika, S. Orgelbranda Synowie, Warszawa, s. 3–46.

Gielata Ireneusz (2011), Bolesław Prus na progu nowoczesności, Wydawnictwo Akademii Techniczno-Humanistycznej, Bielsko-Biała.

Gutowski Barłomiej (2004), Secesja, SBM, Warszawa.

Gutowski Wojciech (1993), Symbolika urbanistyczna w literaturze Młodej Polski, w: Miasto – Kultura – Literatura. Wiek XIX, red. Jan Data, Wydawnictwo Gdańskie, Gdańsk, s. 64–78.

Jedlicki Jerzy (2000), Świat zwyrodniały. Lęki i wyroki krytyków nowoczesności, SIC, Warszawa.

Kolbuszewski Jacek (1992), Ochrona przyrody a kultura, Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej, Wrocław.

Lange Antoni (2003), Memoriał doktora Czang-Fu-Li, w: tenże, W czwartym wymiarze. Opowiadania fantastyczne, Wydawnictwo Universitas, Kraków, s. 124–130.

Leopold David (2009), Introduction, w: Morris William, News From Nowhere or An Epoch of Rest. Being Some Chapters From a Utopian Romance, Oxford Univeristy Press, New York, s. VII-XXXI.

Malik Jakub (2003), Cuda epoki. Bolesław Prus o wynalazkach, technice i nowoczesności, w: Bolesław Prus. Pisarz. Publicysta. Myśliciel, red. Maria Woźniakiewicz-Dziadosz, Stanisław Fita, Wydawnictwo UMCS, Lublin, s. 397–405.

Morris William (1902), Wieści znikąd, czyli epoka spoczynku. Kilka rozdziałów utopijnego romansu, przeł. Wojciech Szukiewicz, Nakładem księgarnii H. Alteberga, Lwów, https://tinyurl.com/ktxhyf2f [dostęp: 31.05.2020].

Oramus Dominika (2010), O pomieszaniu gatunków. Science fiction a postmodernizm, TRIO, Warszawa.

Oramus Dominika (2020), Stany splątane. Fizyka a literatura współczesna, Copernicus Center Press, Kraków.

Paczoska Ewa (2010), Prawdziwy koniec XIX wieku. Śladami nowoczesności, PIW, Warszawa.

Piechota Dariusz (2015), Między utopią a melancholią. W kręgu nowoczesnej i ponowoczesnej literatury fantastycznej, Norbertinum, Lublin.

Piechota Dariusz (2020), Przestrzeń Łodzi w zwierciadle dyskursu toksyczności.

Na marginesie „Ziemi obiecanej” Władysława Stanisława Reymonta, „Humanistyka i Przyrodoznawstwo”, nr 26, s. 113–130.

Podraza-Kwiatkowska Maria (2001), Literatura Młodej Polski, PWN, Warszawa.

Pułka Leszek (1996), Hołota, masa, tłum. Bohater zbiorowy w prozie polskiej 1880–1918, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.

Reymont Władysław Stanisław (1907), Cmentarzysko, w: tenże, Na krawędzi. Opowiadania, Gebethener i Spółka, Warszawa, s. 109–161.

Stępnik Krzysztof (1988), Formuły modelowe modernistycznej poezji ekspresjonistycznej, w: Ekspresjonizm w literaturze Młodej Polski na tle literatury polskiej i obcej XX wieku, red. Eugenia Łoch, Wydawnictwo UMCS, Lublin, s. 25–46.

Szcześniak Janina (2001), Z problematyki science fiction w prozie Antoniego Langego, w: Modernistyczny wizerunek człowieka. Studia historycznoliterackie, red. Janina Szcześniak, Dariusz Trześniowski, Wydawnictwo UMCS, Lublin, s. 81–94.

Sztachelska Jolanta (1997), „Reporteryje” i reportaże. Dokumentarne tradycje polskiej prozy w 2. poł. XIX i na początku XX wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok.

Szurek Jacek (1988), Tendencje ekspresjonistyczne w prozie Jerzego Żuławskiego, w: Ekspresjonizm w literaturze Młodej Polski na tle literatury polskiej oraz obcej XX wieku, red. Eugenia Łoch, Wydawnictwo UMCS, Lublin, s. 183–214.

Tyszka Adam (2005), Pozytywiści wobec rewolucji 1905–1907. Szkic z dziejów świadomości polskiej, w: Rewolucja lat 1905–1907. Literatura – Publicystyka Ikonografia, red. Krzysztof Stępnik, Monika Gabryś, Wydawnictwo UMCS, Lublin, s. 19–30.

Utkowska Beata (2004), Poza powieścią. Małe formy epickie Reymonta, Universitas, Kraków.

Wilson Andrew N. (2009), The Victorians, Hutchinson, London.