Abstract
The article is interdisciplinary and cross-cutting in nature. Birds in the works of Melchior Wańkowicz have been interpreted as messengers of universal values linked to childhood memories. They signal the mystery of existence and initiate delight in the world. Specific species such as the willow grouse, for example, symbolise the uniqueness of the Borderlands. Crows, jays, bee-eaters, hawks, cuckoos, woodpeckers, grouse, black grouse and partridges hidden in Wańkowicz’s stories are signs of the Borderlands past and of the close relationship with man. The article therefore takes into account inquiries into the significance of birds as a Borderland idiom in Wańkowicz’s work, and in this context includes selected photographs of birds taken by Wańkowicz, held in the collection of the Adam Mickiewicz Museum of Literature in Warsaw. An attempt has also been made to show that, in a broader sense, bird characters also served Wańkowicz as a means of creative invention. Birds in the American reportages of the author of the trilogy W ślady Kolumba (In the Footsteps of Columbus) were identified as another important reference.
References
Berger John (1999), Po cóż patrzeć na zwierzęta?, w: tenże, O patrzeniu, przeł. Sławomir Sikora, Fundacja Aletheia, Warszawa, s. 5-39.
Bolecki Włodzimierz (2007), Ptasznik z Wilna. O Józefie Mackiewiczu (Zarys monograficzny), wyd. 2, Wydawnictwo ARCANA, Kraków.
Brehm (1893), Królestwo zwierząt. Obrazy z życia i obyczajów świata zwierzęcego, oprac. W. Lakowitz, przeł. Stanisław Rewieński, nakład Gebethnera i Wolfa, Warszawa.
Brehm (1927), Z życia ptaków, przeł. Helena Grotowska, nakład Księgarni św. Wojciecha, Poznań – Warszawa – Wilno – Lublin.
Clemens Norman A. (2012), Psychotherapy. Sublimation and the psychodynamics of birding. „Journal of Psychiatric Practice“ nr 18, s. 287-290. DOI: https://doi.org/10.1097/01.pra.0000416019.91332.69
Czaja Dariusz (2009), Zwierzęta w klatce (języków), „Konteksty”, nr 4, s. 2-9.
Czermińska Małgorzata (2000), Autobiograficzny trójkąt. Świadectwo, wyznanie i wyzwanie, Universitas, Kraków.
Grochowiak Anna (2023), W archiwum Melchiora Wańkowicza. Albumy fotografii ze zbiorów Muzeum Literatury, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica”, nr 67(2), s. 175-198. DOI: https://doi.org/10.18778/1505-9057.67.09
Hałaczkiewicz Joanna (2023), Melchior Wańkowicz i fotografia – uwagi edytorskie, „Napis”, XXIX, s. 135-155. DOI: https://doi.org/10.18318/napis.2023.1.7
J. (Józef Mackiewicz) 1939, Odwieczna zagadka ptasiego fenomenu, „Słowo”, nr 217 (9 sierpnia), s. 3.
Karczewski Jacek (2019), Jej wysokość gęś. Opowieści o ptakach, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
Keller Elisabeth, red. (2003), Leksykon zwierząt. Ptaki, przeł. Andrzej Kruszewicz, Beata Bałucińska, Świat Książki, Warszawa.
Kurzyna Mieczysław (1972), Wańkowicz, Agencja Autorska i Zjednoczenie Księgarstwa, Warszawa.
Kurzyna Mieczysław (1975), O Melchiorze Wańkowiczu – nie wszystko, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa.
Łotysz Sławomir (2022), Bajecznie egzotyczne Polesie? Reportaż z krainy tęsknych pieśni Maksymiliana Emmera w perspektywie ekokrytycznej, „Kwartalnik Filmowy”, nr 118, s. 113-125. DOI: https://doi.org/10.36744/kf.1103
Marczak Michał (1935), Przewodnik po Polesiu, Polskie Towarzystwo Krajoznawcze, Brześć nad Bugiem.
Millati Piotr (2003), Ptaki (hasło), w: Słownik schulzowski, red. Włodzimierz Bolecki, Jerzy Jarzębski, Stanisław Rosiek, słowo/obraz terytoria, Gdańsk, s. 297-299.
Mszar [hasło], w: Słownik języka polskiego (2000), red. Witold Doroszewski i in., wersja elektroniczna, https://doroszewski.pwn.pl/haslo/mszar/ (dostęp 6.10.2024).
Olszewska Maria Jolanta (2013), Codzienność kresowa utrwalona w pamięci, czyli Szczenięce lata Melchiora Wańkowicza, w: Pogranicza, Kresy, Wschód a idee Europy. Ser. 2, Wiktor Choriew in memoriam, idea i wstęp Jarosław Ławski; red. nauk. Anna Janicka, Grzegorz Kowalski, Łukasz Zabielski, Książnica Podlaska im. Łukasza Górnickiego, Białystok, s. 467-490.
Rodziewiczówna Maria (1938), Polesie, w: tejże, Róże Panny Róży, Wydawnictwo Polskie R. Wegner, Poznań, s. 49-64.
Rosiek Stanisław (2021), Schulz w katalogu Towarzystwa Wydawniczego Rój, w: tenże, Odcięcie. Szkice wokół Brunona Schulza, fundacja terytoria książki, Gdańsk, s. 98-109.
Schulz Bruno (2008), Księga listów, oprac. Jerzy Ficowski, wyd. 3, słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
Themerson Stefan (1939), Na Polesiu, w: Jadwiga Dańcewiczowa, Benedykt Kubski, Stanisław Maykowski, Światło w chacie. podręcznik do nauki języka polskiego dla IV klasy szkół powszechnych 1. Stopnia, Wydawnictwo Zakładu Narodowego imienia Ossolińskich, Lwów.
Tryjanowski Piotr, Murawiec Sławomir (2021), Ornitologia terapeutyczna. Ptaki – zdrowie – psychika, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
Wańkowicz Melchior (1946), Szczenięce lata, Polski Dom Wydawniczy, Rzym.
Wańkowicz Melchior (1961), Nalewki i kołduny, w: tenże, Tędy i owędy, Iskry, Warszawa, s. 107-136.
Wańkowicz Melchior (1984), Karafka La Fontaine’a, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Wańkowicz Melchior (1987), Szczenięce lata, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Wańkowicz Melchior (1989), Atlantyk – Pacyfik. W ślady Kolumba, wyd. IV, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Wańkowicz Melchior (1992), Królik i oceany, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Wańkowicz Melchior (2023), Na tropach Smętka, oprac. i posłowie Grzegorz Nowak, wstęp Aleksandra Ziółkowska-Boehm, wyd. 16 uzup., Księży Młyn Dom Wydawniczy Michał Koliński, Łódź.
Wańkowicz Melchior, Kąkolewski Krzysztof, Wańkowicz krzepi (1973), Czytelnik, Warszawa.
Wańkowiczowie Melchior i Krystyna (1993), Korespondencja, oprac., wstęp i przypisy Aleksandra Ziółkowska-Boehm, Twój Styl, Warszawa.
Wilk Tomasz (2020), Czerwona lista ptaków Polski, Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków, Marki.
Wańkowicz Melchior, Album Kresowy, sygn. I.326, Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie.
License
Copyright (c) 2025 Magdalena Wasąg
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license