Słowa kluczowe
narracje wojenne
alienacja
migracja
autobiografia
wojna rosyjsko-ukraińska
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł bada kryzysy przestrzenne i językowe, z jakimi mierzyli się ukraińscy pisarze po rosyjskiej inwazji z 2022 roku. Poprzez analizę trzech dzienników—Diary of an Invasion Andrieja Kurkowa, Anfang des Krieges Jewgenii Belorusets oraz Seit September will ich nach Kiew Jeleny Jeremejewy—artykuł bada zjawisko egzofonii, czyli pisania w obcym języku, jako odpowiedź na wojnę i przymusową migrację. Badanie pokazuje, jak pisarze, przeżywający zarówno fizyczną, jak i językową dezintegrację, przechodzą z ukraińskiego lub rosyjskiego na niemiecki lub angielski. Zmiana językowa symbolizuje produktywne zerwanie z kontekstami narodowymi i kulturowymi, co można rozumieć jako praktykę de- i reterytorializacji. Artykuł wnosi nowe spojrzenie na właściwości pisania egzofonicznego w konfliktach politycznych, gdzie język staje się narzędziem oporu i transformacji tożsamości.
Bibliografia
Belorusets, Yevgenia. Anfang des Krieges: Tagebücher aus Kyjiw. Berlin: Matthes & Seitz, 2022.
Deleuze, Gilles, and Félix Guattari. A Thousand Plateaus: Capitalism and Schizophrenia. Trans. Brian Massumi. Minneapolis, London: University of Minnesota Press, 1987.
Jeremejewa, Jelena. Seit September will ich nach Kiew: Ukraine-Tagebuch. Berlin: parasitenpresse, 2022.
Kurkov, Andrey. Diary of an Invasion. London, Sydney: Mountain Leopard Press, 2022.
Arndt, Susan, Dirk Naguschewski, and Robert Stockhammer, eds. Exophonie: Anderssprachigkeit (in) der Literatur. Berlin: Kulturverlag Kadmos, 2007.
Bachleitner, Norbert, Ina Hein, Károly Kókai, and Sandra Vlasta. “Vorbemerkungen.” Brüchige Texte, brüchige Identitäten: Avantgardistisches und exophones Schreiben von der klassischen Moderne bis zur Gegenwart. Eds. Norbert Bachleitner, Ina Hein, Károly Kókai, and Sandra Vlasta. Göttingen: V&R Unipress, Vienna University Press, 2018. 7–12. DOI: https://doi.org/10.14220/9783737008136.7
Belorusets, Yevgenia, and Eugene Ostashevsky. “The Complaint Against Language” in Wartime Ukraine: A Conversation with Yevgenia Belorusets. Asymptote, 24 Jan.‒24 Feb. 2023, https://tinyurl.com/26e7ub6h. Accessed 18 March 2025.
Chernetsky, Vitaly. “Russophone Writing in Ukraine: Historical Contexts and Post-Euromaidan Changes.” Global Russian Cultures. Ed. Kevin M. F. Platt. Madison: University of Wisconsin Press, 2019. 48–68. DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctvfjcxzz.8
Ivanovic, Christine. “Verstehen, Übersetzen, Vermitteln: Überlegungen zu Yoko Tawadas Poetik der Exophonie ausgehend von Gedichten aus Abenteuer der deutschen Grammatik” Die Lücke im Sinn: Vergleichende Studien zu Yoko Tawada. Eds. Barbara Agnese, Christine Ivanovic, and Sandra Vlasta. Tübingen, Stauffenburg, 2015. 15–28.
Korowin, Elena. Krieg geht viral: Visuelle Kultur und Kunst im Ukraine-Krieg. Bielefeld: transcript, 2023. DOI: https://doi.org/10.1515/9783839467183
Kreff, Fernand. “Deterritorialisierung.” Lexikon der Globalisierung. Eds. Fernand Kreff, Eva-Maria Knoll, and Andre Gingrich. Bielefeld: Transcript, 2011. 43. DOI: https://doi.org/10.14361/transcript.9783839418222.43
Kremnitz, Georg. Mehrsprachigkeit in der Literatur: Ein kommunikationssoziologischer Überblick. Wien: Praesens, 2015.
Lamping, Dieter. Literatur und Theorie: Poetologische Probleme der Moderne. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 1996.
Nigro, Roberto, and Gerald Raunig. “Territorium” Inventionen 2: Exodus. Reale Demokratie. Immanenz. Territorium. Maßlose Differenz. Biopolitik. Eds. Isabell Lorey, Roberto Nigro, and Gerald Raunig. Berlin: Diaphanes, 2012. 80–82.
O’Neil, Catherine. “Contemporary Russophone Literature of Ukraine in the Changing World of Russian Literature: Andrey Kurkov and Alexei Nikitin.” Translating Russian Literature in the Global Context. Eds. Muireann Maguire and Cathy McAteer. UK: Open Book Publishers, 2024. 653–72. DOI: https://doi.org/10.11647/obp.0340.40
Olshevska, Anna. “Wie verhext – Kiew als russische Stadt: Zu Lada Lusinas Romanreihe ‘Die Hexen von Kiew’” Stadt – Mord – Ordnung: Urbane
Topographien des Verbrechens in der Kriminalliteratur aus Ost- und Mitteleuropa. Ed. Matteo Colombi. Bielefeld: transcript, 2012. 124–49.
Pajević, Marko. “Literature and the Political: Multilingualism and Exophony in Contemporary Baltic and German-Language Culture.” Interlitteraria 26/1 (2021): 7–10. DOI: https://doi.org/10.12697/IL.2021.26.1.2
Palej, Agnieszka. “Zu Hause in der deutschen Sprache: Zweisprachigkeit und Sprachmischungen in den Texten von Radek Knapp.” Studia Germanica Posnaniensia 40 (2019): 139–148. DOI: https://doi.org/10.14746/sgp.2019.40.12
Perepadya, Olena. “Dieser Krieg ist eine internationale Katastrophe”. Deutsche Welle, 7 Sept. 2022, https://tinyurl.com/bpa2ww56. Accessed 18 March 2025.
Postsoviet Cosmopolis – Yevgenia Belorusets: Anfang des Krieges: Tagebücher aus Kiew. Internationales Literaturfestival Berlin, 10 Sept. 2022,https://tinyurl.com/n58tshjn. Accessed 18 March 2025.
Putin, Vladimir. Rede an die Nation vom 21.2.2022. Blog of the journal Osteuropa. Transl. Volker Weichsel. https://tinyurl.com/43cswwp2. Accessed 18 March 2025.
Robbe, Ksenia, and Dorine Schellens. “‘Every entry should be the last’: archiving the war and producing implicated publics in Yevgenia Belorusets’ A Wartime Diary (2022).” Continuum: Journal of Media & Cultural Studies 38/4 (2024): 418–435. DOI: https://doi.org/10.1080/10304312.2024.2361251
Roussel, Flora. “Exophonie zum Dienst der Natur und Umwelt sprachlicher Natur in Yoko Tawadas Etüden im Schnee.” Germanica 69/4 (2021): 61–76. DOI: https://doi.org/10.4000/germanica.14976
Trepte, Hans-Christian. “Polnische Exilliteratur – Sprache und Identität.” Die polnische Emigration und Europa 1946–1990: Eine Bilanz des politischen Denkens und der Literatur Polens im Exil. Eds. Łukasz Gałecki & Basil Kerski. Osnabrück: fibre, 2000. 247–64.
Von Humboldt, Wilhelm. Gesammelte Schriften. Berlin: Behr, 1903–36.
Шосте загальнонаціональне опитування: мовне питання в Україні (19 березня 2022). Група «Рейтинг»,
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Anna Seidel
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license