Klíčová slova
PRL
komunizm
historiozofia
konieczność dziejowa
mesjanizm
Jak citovat
Abstrakt
Autor omawia rolę, jaką w niefikcjonalnej twórczości Aleksandra Wata i Czesława Miłosza pełni Rosja. Najdobitniejszym przykładem tych zainteresowań jest Mój wiek, a także inne utwory. Sposoby widzenia Rosji są w przypadku tych pisarzy uwarunkowane ich pochodzeniem, co podkreśla Miłosz. Wat patrzy na Rosję jako wierzący w komunizm syn narodu żydowskiego, Miłosz jako lewicujący potomek szlacheckiej rodziny. Po wojnie Rosja w twórczości Wata kojarzona jest przede wszystkim z totalitaryzmem, a Polska przez krótki czas traktowana jako miejsce, w którym życie po Holokauście jest możliwe. Miłosz w powojennej eseistyce rozpatruje ZSRR jako rezultat dziejowej konieczności, a uczestnikami prowadzonego przez niego „sporu” o Rosję są Stanisław Brzozowski i Fiodor Dostojewski. Pisarz, w przeciwieństwie do Wata ma świadomość, że te polsko-polskie dyskusje nikogo na Zachodzie nie interesują.
Reference
Bierdiajew Mikołaj, Rosyjska idea. Przeł. J.C. – S.W. Warszawa, Fronda 1999, s. 9.
Wat Aleksander, Mój wiek. Pamiętnik mówiony. Część pierwsza. Rozmowy prow. i przedm. opatrzył Cz. Miłosz. Warszawa, Czytelnik 1990, s. 58.
Sucharski Tadeusz, Polskie poszukiwanie „innej” Rosji. O nurcie rosyjskim w literaturze Drugiej Emigracji. Gdańsk 2008, s. 278.
Miłosz Czesław, Rosja, w: tegoż, Rodzinna Europa. Warszawa, Czytelnik 1990, s. 134.
Miłosz Czesław, Zniewolony umysł. Kraków, Wydawnictwo Literackie 1989, s. 155–156.
Miłosz Czesław, Dostojewski, w: tegoż, Życie na wyspach. Kraków, Znak 1997, s. 54.
Wedemann Marek, Polonofil czy polakożerca? Fiodor Dostojewski w piśmiennictwie polskim lat 1847–1897. Poznań, Wydawnictwo Poznańskie 2010.
Dostojewski Fiodor, Zimowe notatki o wrażeniach z lata, w: O literaturze i sztuce. Wybór i przekład M. Leśniewska. Wstęp J. Smaga. Kraków, WUJ 1976, s. 165.
Bolecki Włodzimierz, Proza Miłosza, w: A. Fiut (red.), Poznawanie Miłosza 2. Część druga 1980–1998. Kraków, Wydawnictwo Literackie 2001, s. 61.
Burek Tomasz, Dialog wolności i konieczności albo historyczne wtajemniczenie, w: J. Kwiatkowski (red.), Poznawanie Miłosza. Studia i szkice o twórczości poety. Kraków, Wydawnictwo Literackie 1985.
Boy-Żeleński Tadeusz, Co to są małżeństwa koleżeńskie. „Wiadomości Literackie” 1934, nr 28.
Miłosz Czesław, Jedziemy na promie. „Prom. Miesięcznik poetycki”. Rok I, nr 2.
Miłosz Czesław, Przygody młodego umysłu. Publicystyka i proza 1031–1939. Zebrała i opracowała A. Stawarska. Kraków, Znak 2003, s. 47.
Miłosz Czesław, Człowiek wśród skorpionów. Studium o Stanisławie Brzozowskim. Kraków, Znak 2000, s. 5–6.
Wyka Marta, Miłosz i Brzozowski, w: J. Kwiatkowski (red.), Poznawanie Miłosza. Studia i szkice o twórczości poety. Kraków, Wydawnictwo Literackie 1985.
Brzozowski Stanisław, Kryzys w literaturze rosyjskiej, w: tegoż, Głosy wśród nocy. Studia nad przesileniem romantycznym kultury europejskiej. Z teki pośmiertnej wydał i przedmową poprzedził Ostap Ortwin. Wstęp C. Michalski, posł. A. Bielik-Robson. Warszawa 2007.
Miłosz Czesław, Rok myśliwego. Kraków, Znak 1991, s. 232.
Pietrych Piotr, Aleksander Wat w powojennej Polsce (1946 – 1953). Teksty i konteksty. Kielce 2011, s. 12.
Shore Marci, Kawior i popiół. Życie i śmierć pokolenia oczarowanych i rozczarowanych marksizmem. Przeł. M. Szuster. Warszawa, świat Książki 2008.
Kołakowski Leszek, Bóg, czyli względność miłosierdzia, w: tegoż, Bajki różne. Opowieści biblijne. Rozmowy z diabłem. Warszawa, Wydawnictwo Iskry 1990, s. 127.
Z.S., Wydawnictwa proletariackie, „Miesięcznik Literacki” 1930, nr 11, s. 499.
Wat Aleksander, Świat na haku i pod kluczem. Eseje. Oprac. K. Rutkowski. Warszawa, Czytelnik 1991.
Wańkowicz Melchior, Opierzona rewolucja. Warszawa, Prószyński i S-ka 1934, s. 100–101.
Miłosz Czesław, Korespondencja z Jerzym Andrzejewskim, w: tegoż, Zaraz po wojnie. Korespondencja z pisarzami 1945–1950. Kraków, Znak 2007, s. 60.
Tazbir Janusz, Protokół mędrców Syjonu – autentyk czyli falsyfikat. Warszawa, Wydawnictwo Iskry 1991.
Nalewajko-Kulikow Joanna, Obywatel Jidyszlandu. Rzecz o żydowskich komunistach w Polsce. Warszawa, Neriton 2009, s. 67–76.
Besançon Alain, Przekleństwo wieku. O komunizmie, narodowym socjalizmie i jedyności Zagłady. Przeł. J Guze. Warszawa 2000, s. 71.
Ocalony na Wschodzie. Z Julianem Stryjkowskim rozmawia Piotr Szewc. Montricher 1991, s. 48.
Bierdiajew Mikołaj, Sens historii. Filozofia losu człowieka. Przeł. H. Paprocki. Kęty 2002, s. 63.
Szymański Jerzy, Palę Paryż, „Miesięcznik Literacki” 1929, nr 1., s. 33.
Asz Szalom, Moskwa. Powieść. Przeł. M. Tarnowski. Warszawa 1932, s. 312–313.
Żurek Sławomir Jacek, Aleksandra Wata wędrówka ku wyższym światom (od nihilizmu do judechrześcijaństwa), w: J. Brzozowski (red.), K. Pietrych (red.), Szkice o poezji Aleksandra Wata. Warszawa 1999, s. 168–171.
Nałkowski Wacław, Natura i siła, w: tegoż, Pisma społeczne. Wybór i oprac. S. Żółkiewski. Kraków 1951, s. 90.
Eliot Thmoas Stern, Ziemia jałowa. Przeł. Cz. Miłosz, w: Wybór poezji. Wrocław – Łódź 1990, s. 99–131.
Weston Jessie L., Legenda o Graalu. Od starożytnego rytuału do romansu średniowiecznego. Przeł. A. Bogucka i inni. Warszawa, Stanley 1974.
Miłosz Czesław, Zdobycie władzy. Olsztyn 1990, s. 10.
Miłosz Czesław, Nie. „Krytyka” 1983, nr 13/14.
Miłosz Czesław, Nie. „Aneks” 1984, s. 207–208.
Wat Aleksander, Moralia, w: tegoż, Dziennik bez samogłosek. Oprac. Krystyna i Piotr Pietrychowie. Warszawa, Czytelnik 2001, s. 74.
Grabski August, Berndt G., Między Emigracją a trwaniem. Syjoniści i komuniści żydowscy w Polsce po Holokauście. Warszawa 2003.
Grabski August, Działalność komunistów wśród Żydów w Polsce (1944 – 1949). Warszawa, żydowski instytut historyczny 2004.
Grabski August, Kształtowanie się pierwotnego programu żydowskich komunistów w Polsce po Holokauście, w: G. Berndt, A. Grabski, A. Stankowski, Studia z historii Żydów w Polsce po roku 1945. Warszawa 2000.
Schater Allison, Hebrew & Yiddish Literature in the Twentieth Century. Oxford University Press 2012, s. 5.
Wat Aleksander, Publicystyka, t. 1. Oprac. Piotr Dietrych. Warszawa 2008, s. 486.
Wat Aleksander, Przemówienie na Zjeździe Pen Clubów. „Odrodzenie” 1947, nr 23.
Ostatni spór Gomułki ze Stalinem. Nieznana korespondencja z 1948 r. Oprac. A. Werblan. „Dziś” 1993, nr 6, s. 108.
Thomson Ewa, Trubadurzy imperium. Literatura rosyjska i kolonializm. Przeł. A. Sierszulska. Kraków, Universitas 2000.
Licence
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license