Klíčová slova
literatura dziecięca
Gianni Rodari
Zofia Ernstowa
cenzura
autocenzura
Jak citovat
Abstrakt
Jak dowodzi Gaby Thomson-Wohlgemuth w poświęconej tłumaczeniom anglojęzycznej literatury dziecięcej w NRD pracy Translation under State Control: Books for Young People in the German Democratic Republic, książki dla dzieci i młodzieży, uznawane na przykład przez izraelską badaczkę Zohar Shavit za margines polisystemu literackiego (według teorii Itamara Even-Zohara) w sytuacji, w której władza centralna próbuje kontrolować i podporządkowywać sobie obieg wydawniczy, zaczynają zajmować centralne miejsce w polisystemie jako pierwsze narzędzie służące do wychowywania posłusznych obywateli. W takim przypadku niezwykle ważny staje się też wybór obcojęzycznych książek do tłumaczenia oraz kontrola
i cenzura gotowych przekładów.
W Polsce po 1945 roku najczęściej tłumaczonymi dziełami literatury dziecięcej, poza klasycznymi pozycjami, takimi jak Pinokio Carla Collodiego czy Serce Edmonda de Amicisa, były książki autorów związanych z marksizmem i z Włoską Partią Komunistyczną – Gianniego Rodariego i Marcella Argilliego. Ich powieści dla młodzieży często zawierały treści antymonarchistyczne, antykapitalistyczne czy związane z równością klasową. Cenzorzy, jak wynika z badań przeprowadzonych przez Katarzynę Biernacką-Licznar, nie mieli zastrzeżeń do treści tych przekładów. Chciałabym jednak pokazać na przykładzie tłumaczeń pierwszych dwóch powieści Gianniego Rodariego: Opowieści o Cebulku autorstwa Zofii Ernstowej z 1954 roku i Gelsomina w Krainie Kłamczuchów Hanny Ożogowskiej z 1962 roku stosowane przez tłumaczki zabiegi autocenzury, na przykład omijanie kontrowersyjnych fragmentów tekstu. Tłumaczki, mając świadomość istnienia instytucji cenzora, celowo manipulowały tekstem, aby ułatwić bezproblemowe wydanie tych powieści.
Reference
Biernacka-Licznar, Katarzyna. Serce Pinokia. Włoska literatura dla dzieci i młodzieży w Polsce w latach 1945-1989. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe i Edukacyjne Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich, 2018.
Cicala, Roberto. “Tutte le lingue della fantasia: Rodari e le traduzioni nelle lettere alla Einaudi”. Rodari: le storie tradotte. Red. P. Boero et al. Novara: Interlina, 2002. S. 21-27.
Rodari, Gianni. Gelsomino nel paese dei bugardi. Trieste: Einaudi Ragazzi, 2010.
Rodari, Gianni. Gelsomino w Kraju Kłamczuchów. Przeł. Hanna Ożogowska. Warszawa: Polityka, 2017.
Rodari, Gianni. Le avventure di Cipollino. Trieste: Einaudi Ragazzi, 2009.
Rodari, Gianni. Opowieść o Cebulku. Przeł. Zofia Ernstowa. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1954.
Rossi, Luigi. “Il Rodari tradito”. Rodari: le storie tradotte. Red. P. Boero et al. Novara: Interlina, 2002. S. 117-151.
Shavit, Zohar. “Translation of Children’s Literature as a Function of Its Position in the Literary Polysystem”. Poetics Today 4 (1981). S. 171-179.
Thomson-Wohlgemuth, Gabi. Translation under State Control. Books for Young People in German Democratic Republic. New York: Routledge, 2009.
Licence
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license