Ключевые слова
literatura dziecięca
Gianni Rodari
Zofia Ernstowa
cenzura
autocenzura
Как цитировать
Аннотация
Jak dowodzi Gaby Thomson-Wohlgemuth w poświęconej tłumaczeniom anglojęzycznej literatury dziecięcej w NRD pracy Translation under State Control: Books for Young People in the German Democratic Republic, książki dla dzieci i młodzieży, uznawane na przykład przez izraelską badaczkę Zohar Shavit za margines polisystemu literackiego (według teorii Itamara Even-Zohara) w sytuacji, w której władza centralna próbuje kontrolować i podporządkowywać sobie obieg wydawniczy, zaczynają zajmować centralne miejsce w polisystemie jako pierwsze narzędzie służące do wychowywania posłusznych obywateli. W takim przypadku niezwykle ważny staje się też wybór obcojęzycznych książek do tłumaczenia oraz kontrola
i cenzura gotowych przekładów.
W Polsce po 1945 roku najczęściej tłumaczonymi dziełami literatury dziecięcej, poza klasycznymi pozycjami, takimi jak Pinokio Carla Collodiego czy Serce Edmonda de Amicisa, były książki autorów związanych z marksizmem i z Włoską Partią Komunistyczną – Gianniego Rodariego i Marcella Argilliego. Ich powieści dla młodzieży często zawierały treści antymonarchistyczne, antykapitalistyczne czy związane z równością klasową. Cenzorzy, jak wynika z badań przeprowadzonych przez Katarzynę Biernacką-Licznar, nie mieli zastrzeżeń do treści tych przekładów. Chciałabym jednak pokazać na przykładzie tłumaczeń pierwszych dwóch powieści Gianniego Rodariego: Opowieści o Cebulku autorstwa Zofii Ernstowej z 1954 roku i Gelsomina w Krainie Kłamczuchów Hanny Ożogowskiej z 1962 roku stosowane przez tłumaczki zabiegi autocenzury, na przykład omijanie kontrowersyjnych fragmentów tekstu. Tłumaczki, mając świadomość istnienia instytucji cenzora, celowo manipulowały tekstem, aby ułatwić bezproblemowe wydanie tych powieści.
Библиографические ссылки
Biernacka-Licznar, Katarzyna. Serce Pinokia. Włoska literatura dla dzieci i młodzieży w Polsce w latach 1945-1989. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe i Edukacyjne Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich, 2018.
Cicala, Roberto. “Tutte le lingue della fantasia: Rodari e le traduzioni nelle lettere alla Einaudi”. Rodari: le storie tradotte. Red. P. Boero et al. Novara: Interlina, 2002. S. 21-27.
Rodari, Gianni. Gelsomino nel paese dei bugardi. Trieste: Einaudi Ragazzi, 2010.
Rodari, Gianni. Gelsomino w Kraju Kłamczuchów. Przeł. Hanna Ożogowska. Warszawa: Polityka, 2017.
Rodari, Gianni. Le avventure di Cipollino. Trieste: Einaudi Ragazzi, 2009.
Rodari, Gianni. Opowieść o Cebulku. Przeł. Zofia Ernstowa. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1954.
Rossi, Luigi. “Il Rodari tradito”. Rodari: le storie tradotte. Red. P. Boero et al. Novara: Interlina, 2002. S. 117-151.
Shavit, Zohar. “Translation of Children’s Literature as a Function of Its Position in the Literary Polysystem”. Poetics Today 4 (1981). S. 171-179.
Thomson-Wohlgemuth, Gabi. Translation under State Control. Books for Young People in German Democratic Republic. New York: Routledge, 2009.
Лицензия
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license