Klíčová slova
antyobraz
hypotypoza
ekfraza
malarstwo holenderskie XVII wieku
człowiek w świecie rzeczy
uobecnianie
Jak citovat
Abstrakt
W twórczości zmarłego w 2014 roku poety serbskiego Miodraga Pavlovicia refleksja nad sztuką wiąże się z zagadnieniem związków przeszłości i współczesności oraz rolą, jaką odgrywa w niej wschodnia i zachodnia tradycja kulturowa jako element budowy tożsamości (losów) Bałkanów. Wkraczając w obszar niemal całkowicie pomijany przez interpretatorów dzieł wybitnego twórcy, Miodraga Pavlovicia, określanego przez krytyków mianem „eliotowskiej figury” literatury serbskiej, przedstawiam przyczyny jego zainteresowania pracami siedemnastowiecznego malarstwa holenderskiego, wyjaśniam strategie ich przekładów na język poezji oraz omawiam zagadnienie obecności (śladów) człowieka w dziele sztuki. Kluczem interpretacyjnym tego badawczego przedsięwzięcia jest wykorzystywane przez serbskiego poetę pojęcie antyobrazu, będące wyrazem wymierzonej w dogmatyzm estetyki oporu opartej na przekonaniu, że sztuka stanowi narzędzie umożliwiające człowiekowi samopoznanie.
Reference
Barthes Roland (1964), Le Monde-Object, w: tenże, Essais crtitiques, Seuil, Paris, s. 19–28, https://tinyurl.com/58zwup5m [dostęp: 18.03.2021].
Białostocki Jan (1989), Portrety kościołów Pietera Saenredama: sacrum czy profanum?, w: Sacrum i sztuka, red. Nawojka Cieślińska, Wydawnictwo Znak, Kraków, s. 39–43.
Biegański Piotr (1974), Architektura. Sztuka kształtowania przestrzeni, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa.
Bieńkowski Zbigniew (1993), W ojczyźnie przedmiotu, w: tenże, Ćwierć wieku intymności. Szkice o poezji i nie poezji, Oficyna Wydawnicza „Agawa”, Warszawa, s. 62–70.
Blumenberg Hans (2009), Praca nad mitem, przeł. Kamilla Najdek, Michał Herer, Zbigniew Zwoliński, Oficyna Naukowa, Warszawa.
Bodei Remo (2016), O życiu rzeczy, przeł. Alicja Bielak, przekład przejrzeli i poprawili Mateusz Śliwa i Katarzyna Skórska, Przypis, Łódź.
Brajović Tihomir (2010), Miodrag Pavlović i moderna pesnička samosvest, w: Pesništvo i književna misao Miodraga Pavlovića, red. Jovan Delić, Institut za književnost i umetnost, Učiteljski fakultet, Beograd, s. 111–132.
Caygill Howard (2002), Barthes and the Lesson of Saenredam, „Diacritics”, nr 1, s. 38–48.
Dąbrowska-Partyka Maria (2003a), Świadectwa i mistyfikacje, w: taż, Świadectwa i mistyfikacje. Przed i po Jugosławii, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, s. 203–217.
Dąbrowska-Partyka Maria (2003b), „…wbrew wszystkim danym o mnie…”, w: taż, Świadectwa i mistyfikacje. Przed i po Jugosławii, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, s. 251–279.
Dąbrowska-Partyka Maria (2004), Pismo jako znak tożsamości, w: taż, Literatura pogranicza. Pogranicza literatury, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, s. 133–145.
Delić Jovan (2010), Uz poetiku Miodraga Pavlovića, w: Pesništvo i književna misao Miodraga Pavlovića, red. Jovan Delić, Institut za književnost i umetnost, Učiteljski fakultet, Beograd, s. 47–60.
Despić Ðorđe (2008), Poreklo pesme. Potencijal intertekstualnosti u poezji Miodraga Pavlovića, Agora, Zrenjanin.
Đorđević Časlav (1984), Miodrag Pavlović pesnik humanističke etike, Svetlost, Kragujevac.
Đorđević Časlav (1997), Pesnikovo svevideće oko, Prosveta, Beograd. Dziadek Adam (2004), Obrazy i wiersze, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Eliot Thomas Stearns (1998a), Hamlet, przeł. Helena Pręczkowska, w: tenże, Kto to jest klasyk i inne eseje, przeł. Magdalena Heydel i in., Wydawnictwo Znak, Kraków, s. 114–120.
Eliot Thomas Stearns (1998b), Tradycja i talent indywidualny, przeł. Helena Pręczkowska, w: tenże, Kto to jest klasyk i inne eseje, przeł. Magdalena Heydel i in., Wydawnictwo Znak, Kraków, s. 24–33.
Gadamer Hans-Georg (1993), Aktualność piękna. Sztuka jako gra, symbol i święto, przeł. Krystyna Krzemieniowa, Oficyna Naukowa, Warszawa.
James Jamie (1996), Muzyka sfer. O muzyce, nauce i naturalnym porządku wszechświata, przeł. Mieczysław Godyń, Znak, Kraków.
Kluba Agnieszka (2016), Herbert – ikonofil? Rekonstrukcja eseisty, w: Ikonoklazm i ikonofilia. Między historią a współczesnością, red. Agata Stankowska, Maciej Telicki, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań, s. 105–140.
Kocić Zlata (1996), Rtanjska svetila, Prosveta, Niš.
Kordić Radoman (1976), Govor s dna, Vuk Karadžić, Beograd.
Kornhauser Julian (1980), Współczesna poezja jugosłowiańska (1941–1970), Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
Kudyba Wojciech (2008), Trzy żywioły ekfrazy – impresja, hermeneutyka, reportaż, w: Interakcje sztuk: literatura, malarstwo, ekfraza, red. Dorota Heck, Wydawnictwo GAJT, Wrocław, s. 147–154.
Małachowicz Hanna (1993), Martwe natury mistrzów niderlandzkich, Arx Regia Ośrodek Wydawniczy Zamku Królewskiego w Warszawie, Warszawa.
Markowski Michał Paweł (1999), Pragnienie obecności. Filozofie reprezentacji od Platona do Kartezjusza, słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
Mossakowski Stanisław (1980), Pitagorejska teoria piękna i jej rola w teoriach artystycznych i naukowych doby Humanizmu, w: tenże, Sztuka jako świadectwo czasu. Studia z pogranicza historii sztuki i historii idei, Wydawnictwo Arkady, Warszawa, s. 43–55.
Palavestra Predrag (2008), Istorija srpske književne kritike 1768–2007, t. 2, Matica srpska, Novi Sad.
Pavlović Miodrag (1958), Rokovi poezije, Srpska književna zadruga, Beograd.
Pavlović Miodrag (1979), Mit i poezja, przeł. Joanna Salamon, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Pavlović Miodrag (1981), Izabrana dela, t. 4: Poetika modernog, Vuk Karadžić, Beograd, s. 202–262.
Pavlović Miodrag (1989), Ulazak u Kremonu. Pesme, Nolit, Beograd.
Pavlović Miodrag (2018a), Modernost i pesništvo, w: Miodrag Pavlović, red. Ðorđe Despić, Izdavački centar Novog Sada, Novi Sad, s. 263–265.
Pavlović Miodrag (2018b), Pesnička imaginacija kao neposredno iskustvo, w: Miodrag Pavlović, red. Ðorđe Despić, Izdavački centar Novog Sada, Novi Sad, s. 265–271.
Popović Bogdan A. (1985), Epski rasponi Miodraga Pavlovića, Grafos, Beograd.
Sterling Charles (1998), Martwa natura. Od starożytności po wiek XX, przeł. Joanna Pollakówna, Wiktor Dłuski, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Wydawnictwa Naukowe PWN, Warszawa.
Stojanović-Pantović Bojana (2010), Poetičke i semantičke specifičnosti zbirke Ulazak u Kremonu Miodraga Pavlovića, w: Pesništvo i književna misao Miodraga Pavlovića, red. Jovan Delić, Institut za književnost i umetnost, Učiteljski fakultet, Beograd, s. 433–448.
Śniedziewska Magdalena (2014), Siedemnastowieczne malarstwo holenderskie w literaturze polskiej po 1918 roku, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
Todorov Tzvetan (2012), Gatunek codzienności, przeł. Magdalena Śniedziewska, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka”, nr 19, s. 159–170.
Wasilewska-Chmura Magdalena (2011), Przestrzeń intermedialna literatury i muzyki. Muzyka jako model i tworzywo w szwedzkiej poezji późnego modernizmu i neoawangardy, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Licence
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license