Przeszłość czy przyszłość – dylematy związane z zabytkami w dobie postkolonializmu
PDF (Język Polski)
EPUB (Język Polski)
MOBI (Język Polski)

Schlagworte

zabytki
rekonstrukcja
dziedzictwo kulturowe
PRL

Zitationsvorschlag

Lewicki, J. (2015). Przeszłość czy przyszłość – dylematy związane z zabytkami w dobie postkolonializmu. Porównania, 17, 91–104. https://doi.org/10.14746/p.2015.17.10835

Abstract

W pracy porównano stosunek do dziedzictwa kulturowego i do zabytków w latach PRL (1944-89) i po 1989 roku. Dominowały wówczas trzy odmienne sposoby postępo-wania ze zniszczonymi zabytkami – profesjonalna konserwacja, która utrwalała stan zastany. Inną metodą były rekonstrukcje i odbudowy, które podejmowano nawet mimo upływu kilku-dziesięciu lat od zniszczenia zabytku oraz stylizacje historyczne, w wyniku których wznoszono budynki będące swobodnym naśladownictwem dawnej architektury. Trzecią tendencją było wznoszenie budowli o nowoczesnych formach, które powstawały w miejscu zniszczonych za-bytków lub w ich sąsiedztwie. W pracy szczegółowo przeanalizowano stosunek do przeszłości na przykładzie zabytków w czasach PRL i po 1989 roku, którego przejawem były rekonstrukcje, odbudowy i stylizacje historyczne. Uznano, że lata po 1989 roku stanowiły kontynuację epoki poprzedniej. Nadal kontynuowano wszystkie zjawiska z poprzedniego okresu PRL – liczne swobodne rekonstrukcje i odbudowy zabytków. Wiele z nich było swobodnymi stylizacjami historycznymi, a odtwarzane zabytki były „piękniejsze niż kiedykolwiek”. W czasach PRL to-warzyszyła temu refleksja teoretyczna z wysuwanymi nowymi argumentami i spostrzeżeniami, a ostatnie lata nie posługiwały się nowymi tezami i uzasadnieniami. Obecną sytuację określono jako „długie trwanie” wypracowanych metod i sposobów działania w dziedzinie ochrony za-bytków, które nadal są stosowane w nowej rzeczywistości społecznej i w zmienionych warun-kach ustrojowych. Nowym zjawiskiem z ostatnich lat była pełna akceptacja wielonarodowego dziedzictwa i szereg działań na rzecz jego ochrony i konserwacji. Okres po upadku PRL przyniósł także nowe wyzwania – najważniejszym był zmiana użytkowników wielu budowli, a w konsekwencji ich opuszczenie i konieczność znalezienia nowej funkcji. Duża liczba dawnych fabryk, młynów, magazynów, budowli przemysłowych i kolejowych została zrujnowana i roze-brana, a tylko nieliczne zabytkowe budowle zostały adaptowane. Innym wielkim wyzwaniem była globalizacja i urynkowienie, które objęło także zabytki. Było to zupełnie nowe zjawisko, które dziś stało się najważniejszym czynnikiem kształtującym stosunek do zabytków.

https://doi.org/10.14746/p.2015.17.10835
PDF (Język Polski)
EPUB (Język Polski)
MOBI (Język Polski)

Literaturhinweise

Arszyński Marian. Idea – Pamięć – Troska. Rola zabytków w przestrzeni społecznej i formy działania na rzecz ich zachowania od starożytności do połowy XX wieku. Malbork: Muzeum Zamkowe, 2007.

Barełkowski Robert. Restytucja Zamku Królewskiego w Poznaniu. Poznań: Politechnika Poznańska, 2003.

Barełkowski Robert. Restytucja zamku królewskiego w Poznaniu; Zamek królewski w Poznaniu. Historia i restytucja. Komitet odbudowy zamku królewskiego w Poznaniu. Poznań: Ośrodek Wydawnictw Naukowych, 2003

Biegański Piotr. „Konserwacja zespołów miejskich”. Biuletyn Historii Sztuki i Kultury, 9 (1947), nr 1/2, czerwiec, S. 129-137.

Biegański Piotr. Pałac Staszica – Siedziba Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Warszawa: Nakładem TNW, 1951.

Dolczewski Zygmunt. Tajemnice Zamku Królewskiego w Poznaniu. Poznań: Wydawnictwo Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2004.

Chrzanowski Tadeusz. „Konserwacja zabytków w Polsce po II wojnie światowej”. Znak 7-8 (145-146), R. XVIII (1966). S. 914-932.

Falser Michael. „Die Erfindung einer Tradition namens Rekonstruktion oder Die Polemik der Zwischenzeilen. Rezension der Münchener Ausstellung: Geschichte der Rekonstruktion – Konstruktion der Geschichte“. Denkmalpflege statt Attrappenkult. Gegen die Rekonstruktion von Baudenkmälern – eine Anthologie (Bauweltfundamente 146). Adrian von Buttlar u. a. (Hrsg.). Basel/Berlin, 2010.

Frycz Jerzy. Konserwacja i konserwacja zabytków architektury w Polsce w latach 1795-1918. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975.

Jakimowicz Teresa. „»Polska Szkoła Konserwatorska« – mit czy rzeczywistość”. Kwartalnik Urbanistyki i Architektury 3-4, 38 (1994). S. 421-428.

Karczewski Antoni J. M. „Narodowy program konserwacji zabytków”. Biuletyn Historii Sztuki i Kultury 3/4, 8 (1946). S. 193-197.

Kowalski Wojciech. „Międzynarodowo-prawne implikacje ochrony dziedzictwa kulturowego na zachodnich i północnych ziemiach Polski”. Ochrona dziedzictwa kulturowego zachodnich i północnych ziem Polski. Red. Jerzy Kowalczyk. Warszawa: Stowarzyszenie Konserwatorów Zabytków, Polski Komitet ICOMOS, 1995. S. 15-23.

Lalewicz Marian: „»Pałac Staszica« w Warszawie Zarys historyi budowy, przebudowy i odbudowy. Towarzystwo Naukowe Warszawskie. Warszawa: Towarzystwo Naukowe Warszawskie, 1932, S. 34-58.

Lewicki Jakub. „Konflikt o zabytki i miejsca pamięci czyli o nowo-starym postrzeganiu przeszłości w Europie Środkowej i Wschodniej po 1989 roku”. Porównania 13 (2013). S. 216-218.

Lubocka-Hoffmann Maria. Elbląg Stare Miasto. Elbląg: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków Delegatura w Elblągu, 1998.

Lubocka-Hoffmann Maria. Miasta historyczne zachodniej i północnej Polski. Zniszczenia i programy odbudowy. Elbląg-Bydgoszcz: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków Delegatura w Elblągu. Oficyna Wydawnicza Excalibur w Bydgoszczy, 2004.

Miłobędzki Adam. „Architektura zabytkowa w kadrze współczesnej świadomości historycznej”. Historia a system. Red. Maria Poprzęcka. Warszawa: Arx Regia Ośrodek Wydawniczy Zamku Królewskiego, 1997. S. 97-101.

Miłobędzki Adam. „Polska szkoła konserwatorska”. Arka 1(49) (1994). S. 131-141.

Miłobędzki Adam. „»Polska szkoła konserwatorska« – mit czy rzeczywistość”. Ars sine scientia nihil est. Księga ofiarowana Profesorowi Zygmuntowi Świechowskiemu. Warszawa: Dom Wydawniczy ARS, 1997.

Miłobędzki Adam. „Polska szkoła konserwacji?” Adam Miłobędzki, Krzysztof Chmielewski, Jarosław Krawczyk. Kazimierz odnowiony. Jego zabytki i krajobraz kulturowy. Warszawa: Muzeum pałac w Wilanowie, 2003.

Miłobędzki Adam. „Zabytki, kultura, polityka”. Arche 9 (1995). S. 22-25.

NerdingerWinfried (Hrsg.). Geschichte der Rekonstruktion – Konstruktion der Geschichte. München 2010.

Piwocki Ksawery. „Uwagi o odbudowie zabytków”. Biuletyn Historii Sztuki i Kultury, 1-2(8) (1946).

Rola Zygmunt. Tajemnice Zamku Przemysława. Poznań: Wydawnictwo Kurpisz, 2004

Rymaszewski Bogdan. Klucze ochrony zabytków w Polsce. Warszawa: Ośrodek Dokumentacji Zabytków, 1992.

Rymaszewski Bogdan. Polska ochrona zabytków. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, 2005.

Rymaszewski Bohdan. „Wstęp”. Zabytki urbanistyki i architektury. Odbudowa i konserwacja. Red. Wojciech Kalinowski. Warszawa: Arkady, 1986.

Tomaszewski Andrzej. Polska szkoła konserwatorska. Mpis powielany. Warszawa, 1995.

Zachwatowicz Jan. Ochrona Zabytków w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo „Polonia”, 1965.

Zachwatowicz Jan. „Program i zasady konserwacji zabytków”. Biuletyn Historii Sztuki i Kultury. T. 8, 1-2 (1948). S. 48.

Zamek książąt, królów, starostów, Kronika Miasta Poznania 4 (2004). red. Jacek Wiesiołowski. Poznań: Wydawnictwo Miejskie, 2004.

Zamek królewski w Poznaniu. Zarys historii. Badania archeologiczne. Działania na rzecz restytucji. Oprac. red. H. Kondziela. Poznań: Wydawnictwo Komitetu Odbudowy Zamku Królewskiego w Poznaniu, 2004.