Czesław Miłosz i Osip Mandelsztam, o słowie i kulturze. Spotkania i rozejścia
PDF (Język Polski)
EPUB (Język Polski)
MOBI (Język Polski)

Schlagworte

kulturowa funkcja słowa
krystalograficzna teoria rytmu
brak słowa
poetyka i kultura
Czesław Miłosz
Osip E. Mandelsztam

Zitationsvorschlag

Stankowska, A. (2012). Czesław Miłosz i Osip Mandelsztam, o słowie i kulturze. Spotkania i rozejścia. Porównania, 10, 57–70. https://doi.org/10.14746/p.2012.10.11256

Abstract

Tematem szkicu jest próba wyjaśnienia przyczyn niejednoznacznego stosunku Czesława Miłosza do liryki Osipa Mandelsztama, znaczonego, z jednej strony, wielokrotnie wyrażanym podziwem dla rosyjskiego akmeisty, z drugiej, zastanawiającym milczeniem o najbardziej wstrząsającej części twórczości autora Słowa i kultury i w końcu obrazoburczym Komentarzem do „Ody dla Stalina”. Przedmiotem rozważań stają się tutaj możliwe poetologiczne, a nie „lustracyjne” źródła tej ambiwalencji. Mandelsztam pozostaje Miłoszowi bliski przede wszystkim jako akmeista, kładący nacisk na kulturowe funkcje słowa poetyckiego. Promotor postawy twórczej, która zakłada zachowanie harmonijnej równowagi miedzy uwagą dla rzeczy i dla słowa, postrzeganego jako miejsce spotkania tego, co sensualne, egzystencjalne i historyczne, z tym, co duchowe, uniwersalne i metafizyczne. Dalszy staje się natomiast jako autor Rozmowy o Dantem, w której rozbudowana zostaje teoria krystalograficznego rytmu, silnie akcentująca uwagę autonomii i autoteliczności formy poetyckiej. Nie mniej ważnym powodem rozejścia się Miłosza z Mandelsztamem staje się silnie obecny w późnej twórczości autora Zeszystów woroneskich motyw pogłębiana się procesu degradacji, utraty, nieobecności mowy, która zawłaszczona zostaje przez historię i zamiera na ustach ginącego podmiotu.

https://doi.org/10.14746/p.2012.10.11256
PDF (Język Polski)
EPUB (Język Polski)
MOBI (Język Polski)

Literaturhinweise

Czesław Miłosz, Konstanty A. Jeleński. Korespondencja. Z faksymiliami listów i wierszy oraz fotografiami zamieszczonymi w książce i na stronie internetowej . „Zeszyty Literackie”, Warszawa 2011, s. 221.

Brodski Josif, Rozmowa z Czesławem Miłoszem. „Zeszyty Literackie” 2001, nr 75, s. 65.

Mandelsztam Osip, Słowo i Kultura, w: Słowo i kultura. Szkice literackie. Przeł. i komentarzem opatrzył R. Przybylski. Warszawa, Czytelnik 1972, s. 197.

Leśmian Bolesław, Rytm jako światopogląd, w: Szkice literackie. Zebrał i oprac. J. Trznadel. Warszawa, PIW 2011, s. 40.

Miłosz Czesław, Postscriptum. „Teksty Drugie” 1990, nr 5/6, s. 174.

Herlth Jens, Особенности филологического самосознания в русской культуре ХХ века: Мандельштам, Розанов, Аверинцев. Учeные записки Казанского университета. Серия Гуманитарные науки 2011, Том 153, кн. 2.

Miłosz Czesław, Dlaczego napisałem „Komentarz do ‘Ody dla Stalina’”. Poeta i państwo. „Rzeczpospolita” 1996, nr 49 (203), 7–8 grudnia.

Cavanagh Clare, Afterword: Martyrs, Survivors, and Sucess Stories, Or The Postcommunist Prophet, w: Lyric Poetry and Modern Politisc. Russia, Poland, and the West. Yale University Press New Haven, London 2009.

Mandelsztam Osip, [***Uchroń moja mowę na zawsze…] przeł. Stanisław Barańczak, w: Nikomu ani słowa… Wybór i posłowie T. Klimowicz. Przeł. S. Barańczak, A. Drawicz, G. Gieysztor, P. Hertz, M. Jastrun, K. A. Jaworski, M. Leśniewska, L. Lewin, A. Mandalian, A. Międzyrzecki, T. Nyczek, S. Pollak, J. Pomianowski, W. Słobodnik, J. Waczków, W. Woroszylski, B. Zadura. Kraków, Wydawnictwo Literackie 1998, s. 169.

Mandelsztam Nadieżda, Mozart i Salieri oraz inne szkice i listy. Wyb., przeł. i komentarz R. Przybylski. Warszawa, Sic 2000, s. 38–39

Miłosz Czesław, Moja wierna mowo, w: Wiersze. T. 2. Kraków – Wrocław 1985, s. 181.

Przybylski Ryszard, Skrzydlata twierdza nominalizmu, w: Wdzięczny gość Boga. Esej o poezji Osipa Mandelsztama. Paryż, Libella 1980, s. 36.

Eliot Thomas Stern, Kto to jest klasyk?, w: Kto to jest klasyk i inne eseje. Przeł. M. Heydel, M. Niemojowska, H. Pręczkowska, M. Żurowski. Kraków, Znak 1998, s. 77.

Miłosz Czesław, Przepis, w: To. Kraków 2000, s. 36.

Miłosz Czesław, Ziemia Ulro. Kraków, Znak 1994, s. 158.

Pawelec Dariusz, Kod hymniczny w poezji Czesława Miłosza. „Pamiętnik Literacki” 2011, z. 2.

Miłosz Czesław, Spory przyrodników. „Tygodnik Powszechny” 2004, nr 7.