Krajobraz i krajobrazy w liryce Czesława Miłosza, Friedricha Hölderlina i Johannesa Bobrowskiego

Abstract

Autor omawia szereg wierszy krajobrazowych Cz. Miłosza z różnych okresów jego twórczości, porównując je z wybranymi utworami wirtemberczyka, F. Hölderlina oraz tylżyckiego poety J. Bobrowskiego. Każdy z nich stale wraca w poezji do krajobrazu dzieciństwa, utraconego nie tylko za sprawą wojny (Miłosz i Bobrowski), ale też przez egzystencjalne wyobcowanie (Hölderlin) i który przyświeca im jako znak ojczyzny niebiańskiej. Hölderlina, Miłosza i Bobrowskiego łączy wspólna opozycja do konwencji wierszowania ich epok i ich literatur ojczystych, a dwu ostatnich ponadto wspólna tęsknota do stron nadniemieńskich. Wojenna poezja Miłosza o równinach mazowieckich dziwnie współbrzmi z „sarmacką” poezją Bobrowskiego, wyrosłą z doświadczeń tego samego okresu. Opisywanie europejskich, a szczególnie amerykańskich krajobrazów przeobraża się u Miłosza w tworzenie krajobrazów mieszanych, amerykańsko-litewskich albo gigantycznie panoramicznych o dobitnych akcentach mitycznych i metafizycznych, które w innych wcieleniach odnaleźć można także u dwu pozostałych poetów. Te paralele i „wspólne miejsca” zawdzięczamy nie tylko eksplicytnym nawiązaniom jednych do drugich, ale również wspólnej tradycji biblijnej, antycznej i pośredniowiecznej oraz wysoce trudnemu, a jednak bliskiemu geograficznie, sąsiedztwu.