Abstract
This article is devoted to the analysis of the changing mechanisms of power legitimization in the European culture. Daniel Defoe’s Robinson Crusoe is traditionally located within the early capitalist growth of individualism, manifested in the field of the economic activity of the individual. I argue that for Robinson to become a homo oeconomicus on his island, a person who transformed wild nature into civilization with his work, and then become the ruler/king/governor of the island, changes within the sources of legitimacy of power had to take place. Robinson Crusoe, an everyman, could become the ruler of his island only by means of resignation from the divine source of power legitimization which dominated European culture from antiquity to the times of Enlightenment. I recall the figure of Shakespearean Prosper, a magician and the king of Naples, who rules his island with the help of magic, as the last literary descendant of “the king’s thaumaturge” (M. Bloch, E. Kantorowicz). Robinson’s power is based on the principles of a social contract and his authority does not come from divine conferral. I analyse the mechanism of acquiring and maintaining power by Crusoe, described by Defoe, referring to the processuality of forming colonial empires. Friday, or, the Other Island by Michel Tournier, published in 1967, is a novel based on Said`s optics of “counterpoint reading”, which is why Tournier deconstructs the mechanism of naturalisation, democratisation of Robinson’s power, referring to earlier mechanisms of metaphysical legitimacy. This is why I notice the processuality of the mechanism of acquiring and maintaining power, which seems important to me from the point of view of understanding the essence and dynamics of colonial imperialism.
References
Bastiat, Frederic. Sofizmaty ekonomiczne. Red. M. Wojteńsko. 2008. Web. 09.12.2019. <http://www.bastiat.pl/>
Bloch, Marc. Królowie cudotwórcy. Studium na temat nadprzyrodzonego charakteru władzy królewskiej zwłaszcza we Francji i Anglii. Wstęp J. Le Goff. Przeł. Jan Maria Kłoczowski. Warszawa: Volumen. Bellona, 1998.
Botheroyd Sylvia, Botheroyd Paul. Słownik mitologii celtyckiej. Przeł. Zygmunt Kubiak. Katowice: Książnica, 1998.
Ceran, Waldemar. „Cesarz w politycznej teologii Euzebiusza z Cezarei i nauczaniu Jana Chryzostoma”. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica 44 (1992). S. 13-26.
Defoe, Daniel. Przypadki Robinsona Cruzoe. Przeł. t. 1: Józef Birkenmajer; t. 2: przekład anonimowy. Oprac. G. Sinko. Warszawa: PIW, 1983.
Erickson, Robert. “Starting Over Robisnon Cruzoe”. Studies in Literary Imagination 15 (1982). S. 51-73.
Faber, Gustav. Merowingowie i Karolingowie. Przeł. Zbigniew Jaworski. Warszawa: PWN, 1994.
Gandhi, Leela. Teoria postkolonialna. Wprowadzenie krytyczne. Przeł. Jacek Serwański. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2008.
Gazda Grzegorz, red. Słownik rodzajów i gatunków literackich. Warszawa: PWN, 2012.
Graves, Robert. Biała boginii. Przeł. Ireneusz Kania. Warszawa: Wydawnictwo Alfa, 2000.
Kantorowicz, Ernst. Dwa ciała króla. Studium ze średniowiecznej teologii politycznej. Przeł. Maciej Michalski, Adam Krawiec. Warszawa: PWN, 2007.
Kraft, Elizabeth. “The Revaluation of Literary Character: The Case of Cruzoe”. South Atlantic Review 4 (2007). S. 37-58.
Lemann, Natalia. „Motyw miłości po śmierci – czyli co literatura zawdzięcza Celtom. Garść subiektywnych uwag na marginesie literatury światowej”. Miłość romantyczna jako figura wyobraźni. Seria Antropologia miłości. Red. B. Płonka-Syroka, E. Rudolf. Wrocław: Arboretum, 2009. S. 63-79.
Lemann, Natalia. „Tęsknota za Boskością. Królowie cudotwórcy i pomazańcy Boży w literaturze i kulturze. Szkic antropologiczno-historyczno-literacki”. Władca, władza. Literackie doświadczenia Europejczyków. Wiek XX i XXI. Red. M. Poradecki. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2011. S. 19-31.
Loomba, Ania. Kolonializm/Postkolonializm. Przeł. Natalia Bloch. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2011.
Macherey, Pierre. A Theory of Literary Production. London&New York: Routledge, 2006.
Marks, Karol. Kapitał. Krytyka ekonomii politycznej. Przeł. Jerzy Heryng, Mieczysław Kwiatkowski, Henryk Gustaw Lauer, Ludwik Selen. Warszawa: PWN, 1951.
Montaigne de, Michel. Próby. Przeł. Tadeusz Boy-Żeleński. Warszawa: Hachette, 2009.
Ossowska, Maria. „Klasyczny model moralności mieszczańskiej: Beniamin Franklin”. Antropologia kultury. Antologia tekstów. Red. A. Mencwel et al. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2005. S. 506-514.
Rousseau, Jean-Jacques. Rozprawa o pochodzeniu i podstawach nierówności między ludźmi. Przeł. Bronisław Minc, Edward Lipiński. Warszawa: PWN, 1954.
Said, Edward. Kultura i imperializm. Przeł. Monika Wyrwas-Wiśniewska. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2009.
Słonimski, Antoni. Dwa końce świata. Książka i Wiedza: Warszawa, 1937.
Spivak, Gayatri Chakravorty. „Krytyka postkolonialnego rozumu. W stronę historii zanikającej współczesności”. Teorie literatury XX wieku. Antologia. Red. A. Burzyńska, M. P. Markowski. Przeł. Janusz Margański. Kraków: Znak, 2006. S. 650-673.
Szekspir, William. Burza. Przeł. Leon Ulrich. Web. 19.12.2019. <https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/burza.html>
Szekspir, William. Król Ryszard II. Przeł. Leon Ulrich. Web. 19.12. 2019. <https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/krol-ryszard-ii.html>
Tournier, Michel. Piętaszek, czyli otchłanie Pacyfiku. Przeł. Maria i Cezary Gawrysiowie. Warszawa: PIW, 1977.
Watt, Ian. Narodziny powieści. Studia o Defoe’em, Richardsonie i Fieldingu. Przeł. Agnieszka Kreczmar. Warszawa: PIW, 1973.
Weber, Max. Etyka protestancka a duch kapitalizmu. Przeł. Jan Miziński. Lublin: Test, 1994.
Young, Michael. Colonial Desire: Hybridity in Theory, Culture and Race. London: Routledge, 1995.
License
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license