Słowa kluczowe
argumentacja
wartości etyczne
dyskurs polityczny
Jak cytować
Abstrakt
Zapożyczona z greki łacińska definicja mówcy brzmi: Vir bonus dicendi peritus, a samą retorykę określa się mianem ars bene dicendi. Terminy bonus i bene wymagają wyjaśnienia. Bonus (dobry, zdatny) odnosi się zarówno do osoby samego mówcy, co do jego znajomości arkanów arty-stycznej perswazji. Cel zaś występu retorycznego powiązany jest z pojęciem „wspólnego do-bra”, które jest wyznacznikiem zarówno życia publicznego, co wartości politycznych i etycz-nych, uznawanych w danej społeczności. Obowiązkiem nałożonym na mówcę jest, zakończone sukcesem, przekonanie audytorium. Mówca realizuje ten cel dzięki swojej inwencji, za sprawą użytych technik artystycznych, wreszcie przez wytworzenie u słuchaczy przekonania, że jest „dobrym mężem”, przy czym epitet „dobry” należy rozumieć zarówno w sensie etycznym, co estetycznym. Arystoteles w Retoryce kładzie nacisk na trzy elementy współtworzące występ oratora: (1) technikę argumentacji, (2) ethos mówcy, (3) pathos, zespół uczuć, które mówca wzbu-dza w słuchaczach. Dzięki temu, Arystoteles łączy retorykę z jednej strony z dialektyką, z dru-giej ze studiami w zakresie etyki (1356 a 25). W Arystotelesowskim podziale retoryki na dorad-czą, sądową i epideiktyczną w tej ostatniej słuchacz jest tylko widzem (theoros) oraz sędzią (krites) talentu mówcy. W artykule zamierzam dowieść, że retoryka epideiktyczna, oceniana jako rodzaj pokazu czy teatralnego występu, była w istocie nośnikiem wartości etycznych i politycz-nych. Poddaję analizie cztery mowy starożytnych retorów: Gorgiasza, Izokratesa i Diona z Pru-sy, a także stawiam pytanie o charakter retoryki epideiktycznej, jej pojemność jako gatunku oraz jej początki. Wszystkie powyższe zagadnienia wymagają, moim zdaniem, solidnych badań i reinterpretacji.
Bibliografia
Aristotle. Art of Rhetoric. Trans. by John Henry Freese. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 1975.
Bowerstock, Glen. ‘The Literature of the Empire’. The Cambridge History of Classical Literature. I. Greek Literature. Ed. by P. Easterling, B. Knox. Cambridge University Press, 1985. P. 642-713.
Cichocka Helena. Zarys historii retoryki. Od początku do upadku Cesarstwa Bizantyńskiego. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 1993.
Dio Chrysostom. Discourses 1-11. Trans. by J. W. Cohoon. Cambridge. Massachusetts: Harvard University Press, (first edition 1932).
Gibson Craig. ‘Better living through prose composition? Moral and compositional pedagogy in ancient Greek and Roman progymnasmata’. Rhetoric 32, 1 (2014). P.1-30.
Isocrates III. Trans. by Laure van Hook. Cambridge. Massachusetts: Harvard University Press, 1968.
Jaczynowska Maria. Dzieje Imperium Romanum. Warszawa, 1995.
Kennedy George. ‘Oratory’. The Cambridge History of Classical Literature. I. Greek Literature. Ed. by P. Easterling, B. Knox. Cambridge: Cambridge University Press, 1985. P. 498-526.
Tuszyńska-Maciejewska Krystyna. ‘Gorgias’ APATE as an Inevitable and Justified Error of Man’s Aesthetic Activity’. Acta Classica Debrecenensis XXV (1989). P. 19-22.
Versenyi Laszlo. Socratic Humanism. London, 1963.
Whitmarsh Tim. ‘Reading Power in Roman Greece’. Pedagogy and Power. Ed. by You Lee Too, Niall Lingwistone. Cambridge: Cambridge University Press, 1998. P. 192-213.
Whitmarsh Tim. Greek Literature and Roman Empire. Oxford: Oxford University Press, 2008.
Ziomek Jerzy. Retoryka opisowa. Wrocław: Ossolineum, 2000.
Kerferd George. The Sophistic Movement. Cambridge: Cambridge University Press, 1981.
Lausberg Heinrich. Handbook of Literary Rhetoric. A Foundation for Literary Study. Trans. by M. T. Bliss, A. Jansen, D.E. Orton, R. Dean Anderson. Leiden: Brill, 1998.
Livingstone Niall. ‘Writing Politics: Isocrates’ Rhetoric of Philosophy’. Rhetorica 25, 1 (2007). P. 15-34.
Philostratus. Lives of Sophists. Ed. by E. Bowie, J. Elsner. Cambridge: Cambridge University Press, 2009.
Poulakos John. Sophistical Rhetoric in Classical Greece. University of South Carolina Press, 1995.
Xenophon. Memorabilia. Oeconomicus. Trans. by E. C. Marchant. Cambridge. Massachusetts: Harvard University Press, 1997.
Roberts Rhys. Greek Rhetoric and Literary Criticism. London. Calcuta. Sydney: Printed in USA, 1928.
Rosenmayer Thomas. ‘Aeschylus and APATE’. American Journal of Philology 76 (1955). P. 225-260.
Russell Donald. Greek Declamation. Cambridge: Cambridge University Press, 1983.
Sofisti. Testimonianze e Frammenti, fasc. II. Trasn. by M. Untersteiner. Firenze: La Nuova Italia, 1967.
Turasiewicz, Romuald. Demostenes. Wybór mów. Wrocław: Biblioteka Narodowa, 1991.
Licencja
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license