Rosja i Europa Środkowa w geografii symbolicznej i literackiej (uwagi imagologiczne)
PDF
EPUB
MOBI

Słowa kluczowe

Rosja
Europa Środkowa
geografia literacka
międzykulturowe studia komparatystyczne
imagologia

Jak cytować

Zelenka, M. (2012). Rosja i Europa Środkowa w geografii symbolicznej i literackiej (uwagi imagologiczne). Porównania, 11, 31–41. https://doi.org/10.14746/p.2012.11.11170

Abstrakt

Badając, jak wzajemne postrzeganie Europy Środkowej i Rosji zmieniało się na tle złożonych relacji między Wschodem a Zachodem, artykuł czerpie z elementów teorii komunikacji i studiów międzykulturowych (C. Gullién, H. Dyserinck, D. H. Pageaux, D. Ďurišin, etc.) znanych jako imagologia. Jako obszar geograficzny kulturowych przecięć, gdzie weszły ze sobą w kontakt niesłowiański Zachód i słowiański Wschód, Europa Środkowa zawsze wyróżniała się
zmienną pozycją przejściowych centrów i peryferii ze specyficzną mieszanką grup etnicznych, kultur, religii i ideologii. Fakt, że leży ona pomiędzy dwoma tak potężnymi narodami, jak Niemcy i Rosja, wywarł fundamentalny wpływ nie tylko na polityczną, ale i estetyczną komunikację pomiędzy narodami słowiańskimi i Zachodem, który często ujmowany był za pomocą mitów, tzn. fikcjonalnych i subiektywnych obrazów służących do interpretowania rzeczywistości. Wzajemne schodzenie się i rozchodzenie Rosji i Zachodu wynikało z różnic religijnych i „rozdarcia” narodów słowiańskich (przede wszystkim Słowian zachodnich), którzy oprócz trzymania się zachodniej religii i reguł politycznych, pielęgnowali niechęć w stosunku do plemiennej wspólnoty z Rosją. Najsilniejsze więzy z Rosją demonstrowały więc małe narody słowiańskie, żyjące w imperium habsburskim, podczas gdy rosyjskie interesy w Europie skierowane były raczej na Niemcy, Francję lub Anglię, a obszar środkowoeuropejski uznano za strefę przejściową, traktowaną przez carską Rosję lub Związek Radziecki jako siłę polityczną do prowadzenia własnej polityki względem Zachodu. W przeciwieństwie do tego stanowiska, narody środkowoeuropejskie, nie wyłączając z nich Czechów, nawiązywały relacje z Rosją jako inspirującym liderem i symbolem słowiańskiej niezależności, szczególnie w czasach kłopotów, zagrożenia narodowego i politycznej niestabilności. Ich oczekiwania opierały się na powszechnym przekonaniu, że „nieeuropejska” Rosja i jej inność zdemokratyzuje się poprzez podążanie drogą lokalnej tradycji i popieranie czeskich interesów w geopolitycznej konfrontacji z niesłowiańskim Zachodem. Jak się wydaje, relacja pomiędzy Europą Środkową i Rosją pozostanie centrum permanentnej refleksji metakrytycznej nawet na początku XXI wieku i pozostaje mieć nadzieję, że będzie to model harmonijnej współegzystencji, wzajemnego zrozumienia i szacunku.

https://doi.org/10.14746/p.2012.11.11170
PDF
EPUB
MOBI

Bibliografia

Zelenka Miloš, Interkulturní studia v kontextu soudobé literární historiografie: „komparování“ jako způsob interpretace psaní literárních dějin. „World Literature Studies“ 2010, nr 2 (19), z. 4, s. 74–83.

Miner Earl, Études comparées interculterelles, w: Théorie littéraire. Problèmes et perspectives. Red. T. M. Angenot, J. Bessière, J. D. Fokkema, E. Kushner. Paris 1999, s. 161–179.

Guillén Claudio, Mezi jednotou a růzností. Úvod do srovnávací literární vědy. Praha 2008.

Guillén Claudio, Entre lo uno y lo diverso. Introducción a la literatura comparada. Barcelona 1985.

Dyserinck Hugo, Zum Problem der „images“ und „mirages“ und ihrer Untersuchung im Rahmen der Vergleichenden Literaturwissenschaft. „Arcadia“ 1996, nr 1, s. 107–120.

Teorie medziliterárnosti 20. storočia I–II. Red. P. Koprda. Nitra 2009–2010.

Zelenková Anna, Svetovna primerjalna književnost in njen slovanski prispevek. „Primerjalna književnost“ 2011, nr. 1, s. 266–271.

Pageaux Daniel-Henri, Komparatistik. Eine Einführung. Bonn 1991, s. 125–133.

Pageaux Daniel-Henri, L´imagerie culturelle: de la littérature comparée à l´anthropologie culturelle. „Synthesis“ 1983, nr 10, s. 79–88.

Sinopoli Franca, Il mito della letteratura europea. Roma 1999.

Zelenka Miloš, Střední Evropa v souvislostech literární a symbolické geografie. Nitra 2008.

Kundera Milan, Únos Západu. „150 000 slov“ 1985, nr 10.

Kundera Milan, The Tragedy of Central Europe, 1984.

Balabánová Christina, Stredná Európa a stredoeurópsky geografický kultúrny priestor. S prihliadnutím na interpretácie Milana Kunderu, Györgya Konráda, Václava Havla, Czesława Miłosza. w: Hrdina v stredoeurópskych a balkánskych literatúrach 19. a 20. storočia. Bratislava 2004, s. 9–19.

History of the Literary Cultures of East-Central Europe: Junctures and Disjunctures in the 19th and 20th Centuries I–IV. Red. M. Cornis-Pope, J. Neubauer. Amsterdam – Philadelphia 2004–2010.

Bhabha Homi, The Location of Culture. New York 1994.

Gnisci Armando, Introduzione alla letteratura comparata. Milano 1999.

Cornis-Pope Marcel, Písanie Dejín literárnych kultúr východo-strednej Európy: Retrospektíva. „World Literature Studies“ 2010, nr. 4, s. 42.

Krejčí Karel, Mýtus a dialog v historických vztazích Slovanstva se Západem, w: Československé přednášky pro VI. mezinárodní sjezd slavistů v Praze. Praha 1968, s. 197–204.

Naumann Friedrich, Mitteleuropa. Berlin 1915.

Zelenková Anna, Nevzájomnosť v česko-slovenských vzťahoch ako prvok „vzájomnej inakosti“ (Ľudovít Štúr a Samo Czambel), w: eadem, Medzi vzájomnosťou a nevzájomnosťou. Sondy do česko-slovenských a slovensko-českých literárnych vzťahov. Praha–Nitra 2009, s. 205–226.

Halecki Oscar, Borderlands of Wetern Civilization. A History of East-Central Europe. New York 1952.

Wandycz Piotr, Střední Evropa v dějinách od středověku do současnosti. Cena svobody. Praha 2002.

Lendvai Paul, Tisíc let maďarského národa. Praha 2002.

Fejtö François, Rekviem za mrtvou říši. O zkáze Rakouska-Uherska. Praha 1998, s. 6.

Křen Jan, Dvě století střední Evropy. Praha 2005.

Doubek Vratislav, Česká politika a Rusko (1848–1914). Praha 2004, s. 292–293.