Słowa kluczowe
relacje międzygatunkowe
kosmiczny holizm
pokrewieństwo
Jak cytować
Abstrakt
Pojęcie relacji międzygatunkowych wydaje się zdroworozsądkowo zrozumiałe. Kiedy jednak przyjrzeć mu się dokładniej, okazuje się, że niesie ono wiele różnych niuansów i niejednoznaczności. W niniejszym tekście przedstawiamy rozważania na temat sensu pojęcia – tego, że odnosi się ono do różnych emocji (relacji o charakterze pozytywnym i opresyjnym), że dotyczy zróżnicowanych aktorów (ludzie, zwierzęta, rośliny i inne byty), że nie jest statyczne, ale dynamiczne. Badamy, jak – o ile w ogóle – to pojęcie mieściło się w klasycznych socjologiach: Émila Durkheima czy Herberta Spencera. Wskazujemy, że analizowanie relacji międzygatunkowych wymaga holistycznego i biocentrycznego (wręcz planetarnego) ujmowania świata,
w którym uwzględnia się tak dyskurs naukowy, jak i pozanaukowy. Takie podejście pozwala na odnajdywanie pokrewieństwa (kinship) między bytami.
Bibliografia
Alger Janet M., Alger Steven F. (1997), Beyond Mead, Between Humans and Felines,„Society a nd Animals”, nr 5(1), s. 66–81.
Alger Janet M., Alger Steven F. (2003), Drawing the line, „International Journal of Sociology and Social Policy”, nr 23 (3), s.69–93.
Arluke Arnold (2002), A Sociology of Sociological Animal Studies, „Society and Animals”, nr 10(4), s. 369–374.
Barad Karen (2007), Meeting the Universe Halfway, Quantum Physics and the Entanglement of Matter and Meaning, Duke University Press, Durham.
Beck Alan M. (1999), Companion Animals and Their Companions: Sharing Strategy for Survival, „Bulletin of Science, Technology & Society”, nr 19(4), s. 281–285.
Borkfelt Sune (2011), What’s in a Name? – Consequences of Naming Non-Human Animals, „Animals”, nr 1, s. 116–125.
Bowlby John (2007), Przywiązanie, przeł. Magdalena Polaszewska-Nicke, Wydawnictwo PWN, Warszawa.
Braidotti Rossi (2013), Posthuman Humanities, „European Educational Research Journal”, nr 12(1), s. 1–19.
Brando Sabrina I.C.A. (2012), Animal Learning and Training: Implications for Animal Welfare, „Veterinary Clinics of North America: Exotic Animal Practice”, nr 15(3), s. 387–398.
Callon Michel (1984), Some Elements of a Sociology of Translation: Domestication of the Scallops and the Fishermen of St Brieuc Bay, „The Sociological Review”, nr 32(1), s. 196–233.
Callon Michel, Rip Arie (1992), Humains and non-humains: morale d’une coexistance, w: La Terre outragée: les experts sont formels!, red. Jacques Theys, Bernard Kalaora, Editions Autrement, Paris, s. 140–156.
Carter Bob, Nickie Charles (2016), The animal challenge to sociology, „European Journal of Social Theory”, https://tinyurl.com/wa57peh3 [dostęp: 25.03.2021].
Emoto Masaru (2007), The Shape of Love, przeł. Noriko Hosoyamada, Doubleday, New York.
Fine Audrey H., red. (2015), Handbook on Animal Assisted Therapy. Foundation and Guidelines for Animal-Assisted Interventions, Elsevier, New York.
Fish Johnatan S. (2013), Homo duplex Revisited: A Defence of Émile Durkheim’s Theory of the Moral Self, „Journal of Classical Sociology”, nr 13(3), s. 338–358.
Foster John-B. (1999), Marx’s Theory of Metabolic Rift: Classical Foundations for Environmental Sociology, „American Journal of Sociology”, nr 105(2), s. 366–405.
Foster John B., Holleman Hannah (2012), Weber and the Environment: Classical Foundations for a Postexemptionalist Sociology, „American Journal of Sociology”, nr 117(6), s. 1625–1673.
Gagliano Monica (2018), Persons as Plants: Ecopsychology and the Return to the Dream of Nature, w: Covert Plants. Vegetal Consciousness and Agency in an Anthropocentric World, red. Prudence Gibons, Baylee Brits, Brainstorm Books, Santa Barbara, s. 183–194.
Gouabault Emmanuel, Burton-Jeangros Claudine (2010), L’ambivalence des relations humain-animal Une analyse socio-anthropologique du monde contemporain, „Sociologie et Sociétés”, t. 42(1), s. 299–324.
Gzyra Dariusz (2014), Problem zwierząt. Jak postrzegamy i jak traktujemy zwierzęta?, „Jednak Książki. Gdańskie Czasopismo Humanistyczne”, nr 2, s. 9–24.
Hall Matthew (2011), Plants as Persons. A Philosophical Botany, State University of New York, New York.
Hałas Elżbieta (2001), Symbole w interakcji, Oficyna Naukowa, Warszawa.
Haraway Donna (2012), Manifest gatunków stowarzyszonych, przeł. Joanna Bednarek, w: Teorie wywrotowe. Antologia przekładów, red. Agnieszka Gajewska, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, s. 241–260.
Hines Linda (2003), Historical Perspectives on the Human-Animal Bond, „American Behavioral Scientist”, nr 47(1), s. 7–15.
Hosey Geoff, Melfi Vicky (2014), Human-Animal Interactions, Relationships and Bonds: A Review and Analysis of the Literature, „International Journal of Comparative Psychology”, nr 27(1), s. 117–142.
Horowitz Alexandra (2020), Un-naming and Re-naming Animals, Brooks Congress Keynote Transcript, https://tinyurl.com/55crvc5w [dostęp: 25.03.2021].
Ingold Tim (1994), From Trust to Domination: An Alternative History of Human-Animal Relations, w: Animals and Human Society: Changing Perspectives, red. Aubrey Manning, James Serpell, Routledge, London, s. 1–22.
Jarvikoski Timo (1996), The Relation of Nature and Society in Marx and Durkheim Sociology, „Acta Sociologica”, t. 39(1), s. 73–86.
Kimmerer Robin Wall (2003), Gathering Moss. A Natural and Cultural History of Mosses, Oregon State University Press, Corvallis.
Kimmerer Robin Wall (2013), Braiding Sweetgrass. Indigenous Wisdom, Scientific Knowledge and the Teachings of Plants, Milkweed Editions, Washington.
Knight John (2018), Human-Animal Relations, w: International Encyclopedia of Anthropology, red. Hilary Callan, Wiley Blackwell, New York, s. 1–7, https://tinyurl.com/5b9axcxm [dostęp: 25.03.2021].
Kubik Włodzimierz (1977), Socjologia Herberta Spencera, „Przegląd Socjologiczny”, nr 29, s. 339–348.
Konecki Krzysztof (2005), Ludzie i ich zwierzęta. Interakcjonistyczno-symboliczna analiza społecznego świata właścicieli zwierząt domowych, Wydawnictwo Scholar, Warszawa.
Kośmicki Eugeniusz (1994), Socjobiologia – nauka o społecznych zachowaniach człowieka i zwierząt, „Przegląd Antropologiczny”, nr 57(1–2), s. 107–112.
Kowalska Agnieszka (2010), Wspólnota poszerzona – spotkania ludzkich i pozaludzkich aktorów, „Praktyka Teoretyczna”, nr 1, s. 116–136.
Latour Bruno (2010), Splatając na nowo to, co społeczne. Wprowadzenie do teorii aktora-sieci, Universitas, Kraków.
Linzey Andrew, Cohen Priscilla N. (2011), Terms of Discourse, „Journal of Animal Ethics”, t. 1, nr 1, s. VII–IX.
Łepko Zbigniew (2003), Spór o socjobiologię klasyczną, „Studia Ecologiae i Bioethicae”, nr 1, s. 223–230.
Łucka Daria (2016), Émile Durkheim jako prekursor komunitaryzmu, „Studia Socjologiczne”, nr 1(220), s. 7–35.
Mamzer Hanna (2021), Zgubne skutki wymuszanych relacji międzygatunkowych, „Zoophilologica. Polish Journal of Animal Studies”, nr 7/21, (w druku).
Marder Michael (2013), Plant-Thinking. A Philosophy of Vegetal Life, Columbia University Press, New York.
Margulis Lynn (2001), The Symbiotic Planet. A New Look at Evolution, Phoenix, London.
Margulis Lynn, Sagan Dorion (2000), What Is Life, Berkeley, University of California Press, Los Angeles.
Michalon Jerome, Doré Antoine, Mondémé Chloé (2016), Une sociologie avec les animaux, faut-il changer de sociologie pour étudier les relations humains/animaux?, „SociologieS. Dossiers, Sociétés en Mouvement, Sociologie en Changement”, https://tinyurl.com/wrwudkwy [dostęp: 25.03.2021].
Myers Oline Eugene (2003), No Longer the Lonely Species: A Post-Mead Perspective on Animals and Sociology, „International Journal of Sociology and Social Policy”, nr 23(3), s. 46–68.
Negarestani Reza (2018), Intelligence and Spirit, Urbanomic, Falmouth.
Nilsen François (1994), Sociobiology and sociology, „Annual Review of Sociology”, nr 20, s. 267–303.
Nibert Daniel (2003), Humans and Other Animals: Sociology’s Moral and Intellectual Challenge, „International Journal of Sociology and Social Policy”, nr 23(3) s. 4–25.
Ricard Matthieu (2016), A Plea for the Animals. The Moral, Philosophical, and Evolutionary Imperative to Treat All Beings with Compassion, przeł. Sherab Chödzin Kohn, Shambhala, Boulder.
Rollin Bernard (2017), Ethical Behavior in Animals: The Ethics of Companion Animals, w: Pets and People: The Ethics of Companion Animals, red. Christine Overall, Oxford University Press, New York, s. 95–110.
Rosa Hartmut (2019), Resonance. A Sociology of Our Relationship to the World, przeł. James C. Wagner, Polity Press, Cambridge.
Russow Lily-Marlene (2002), Ethical Implications of the Human-Animal Bond, „International League of Associations for Rheumatology”, nr 43(1), s. 33–37.
Steiner Gary (2013), Animals and the Limits of Postmodernism, Columbia University Press, New York.
Shapiro Kenneth J., DeMello Margo (2010), The State of Human-Animal Studies, „Society and Animals”, nr 18(3), s. 307–318.
Szacki Jerzy (2002), Historia myśli społecznej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Tannenbaum Jerrold (1995), In Veterinary Ethics: Animal Welfare, Client Relations, Competition and Collegiality, Mosby, St. Louis MO.
Tokarski Ryszard (2002), Konceptualizacja zwierząt w potocznej świadomości językowej, w: Prawna ochrona zwierząt, red. Marek Mozgawa, Verba, Lublin, s. 11–14.
Varela Francisco J., Thompson Evan, Rosch Eleanor (2016), The Embodied Mind Cognitive Science and Human Experience, The MIT Press, Massachusetts.
Wittgenstein Ludwig (2002), Tractatus logico-philosophicus, przeł. Bogusław Wolniewicz, PWN, Warszawa.
Witzany Guenther, Baluška František, red. (2012), Biocommunication of Plants, Springer Verlag, Berlin.
Licencja
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license