Słowa kluczowe
secesja
tradycja ezoteryczna
intersemiotyczność
drzeworytnictwo
Jak cytować
Abstrakt
Josef Váchal (1884–1969) – grafik, malarz i pisarz, przede wszystkim zaś drzeworytnik – uchodził za outsidera (i w swoim czasie „wielkiego nieobecnego”) kultury czeskiej XX wieku. Choć wyliczenie wszystkich dziedzin, w których działał ten ekscentryczny „poliartysta”, jest prawie niemożliwe, w centrum jego zainteresowań pozostawała idea książki w całości (od tekstu po introligatorstwo) wykonanej przez jednego artystę. Większość badaczy zajmujących się twórczością książkową Váchala podkreśla jej związki z secesyjnym uniwersalizmem, koncepcją Gesamtkunstwerk Wagnera i koncepcją pięknej książki. Stylizacyjne ambicje tego ekscentrycznego grafika znalazły najpełniejsze odzwierciedlenie w jego imponująco bogatej (kilkadziesiąt tytułów) i bardzo różnorodnej praktyce księgarskiej. Oprócz własnych traktatów okultystycznych i ksylograficznych prze-pisywanych ezoterycznych lub heretyckich „tajemnych” druków sprzed wieków publikował także dzieła eseistyczne, poetyckie i powieściowe, opatrując je ilustracjami, a raczej uzupełniając znaczenia nadawane przez teksty sensami generowanymi przez obraz, zamieniając książki w przedmioty wielopłaszczyznowego intersemiotycznego odbioru.
Bibliografia
Ajvaz Michal (1994), Svět Josefa Váchala, w: Josef Váchal, red. Michal Ajvaz, Petr Hruška, Jozef Kroutvor, Argestea, Praha, s. 153–242.
Ajvaz Michal (2001), Zlatý věk, Hynek, Praha.
Ajvaz Michal (2003), Sny gramatik, záře písmen. Setkání z Jorgem Luisem Borgesem, Hynek, Praha.
Arct Michał (junior) (1926), Piękno w książce, M. Arct, Warszawa.
Barthes Roland (2000), Mitologie, przeł. Adam Dziadek, Wydawnictwo KR, Warszawa.
Bąbiak Grzegorz P. (2013), Piękna książka na ziemiach polskich, „Sztuka edycji”, nr 2, s. 19–30.
Benjamin Walter (1975), Dzieło sztuki w dobie reprodukcji technicznej, w: tenże, Twórca jako wytwórca, przeł. Janusz Sikorski, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, s. 201–238.
Bohatcová Mirjam (1990), Česká kniha v proměnách století, Panorama, Praha.
Crane Walter (2018), O zdobnictwie książek dawnych i nowych, przeł. Agnieszka Chłoń i in., Universitas, Kraków.
Folta-Rusin Anna Kazimiera (2020), Twarz i ciało książki. Wizualne manifestacje tekstów a problemy interpretacji, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Frydryczak Beata (2002), Świat jako kolekcja. Próba analizy estetycznej natury nowoczesności, Wydawnictwo Fundacji Humaniora, Poznań.
Gawarecka Anna (2012), Margines i centrum. Obecność form kultury popularnej w literaturze czeskiej dwudziestolecia międzywojennego, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
Hochuli Jost (2018), Detal w typografii. Litery, światła międzyliterowe, wyrazy, odstępy międzywyrazowe, wiersze, interlinia, łamy, przeł. Agnieszka Buk, d2d.pl, Kraków.
Hůlek Julius (1990), Návrat Josefa Váchala, w: Váchal Josef, Krvavý román. Studie kulturně a literárně historická, Paseka, Praha, s. 305–318.
Karásek ze Lvovic Jiří (1994), Vzpomínky, Thyrsus, Praha.
Kotek Josef (2008), Neuchopitelný Josef Váchal, Nová tiskárna Pelhřimov, Pelhřimov.
Kroutvor Josef (1994), K dílu Josefa Váchala, w: Josef Váchal, red. Michal Ajvaz, Petr Hruška, Josef Kroutvor, Argestea, Praha, s. 17–122.
Lipiński Filip (2017), Anatomia zawłaszczenia. Postmodernizm, procedury alegoryczne i mit, „Tekstualia”, nr 2, s. 21–44.
Med Jaroslav (2004), Spisovatelé ve stínu, Portál, Praha.
Mrázová-Schusterová Marcela (1968), Josef Váchal a kniha, Obolos, Praha.
Olič Jiří (2000), Neznámý Váchal. Život umělce, Paseka, Praha.
Rakušanová Marie (2014a), Josef Váchal. Magie Hledání, Paseka, Praha.
Rakušanová Marie (2014b), Josef Váchal. Napsal, vyryl, vytiskl a svázal, Arbor vitae, Praha.
Rypson Piotr (1989), Obraz słowa. Historia poezji wizualnej, Akademia Ruchu, Warszawa.
Šalda F. X. (1951), Kniha jako umělecké dílo, w: Kritické projevy 6, red. Karel Dvořák, Praha: Melantrich, s. 13–18.
Štech Václav Vilém (1933), Moderní český dřevoryt, Hollar, Praha.
Švácha Rostislav (2005), Na czym polega oryginalność czeskiej awangardy architektonicznej „Dyskurs” nr 3, s. 190–208.
Szczęsna Ewa (2004a), Wprowadzenie do poetyki intersemiotycznej, w: Intersemiotyczność. Literatura wobec innych sztuk (i odwrotnie). Studia, red. Stanisław Balbus, Andrzej Hejmej, Jakub Niedźwiedź, Universitas, Kraków, s. 29–38.
Szczęsna Ewa (2004b), Znak tekstowy w dyskursie kultury, w: Punkt widzenia w tekście i dyskursie, red. Jerzy Bartmiński, Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska, Ryszard Nycz, Wydawnictwo UMCS, Lublin, s. 323–240.
Szewczyk-Haake Katarzyna (2017), Poza tematem. Uwagi o badaniu związków między tekstem literackim a ilustracją, w: Między dyskursami, sztukami, mediami. Komparatystyka jutra, red. Ewa Szczęsna, Piotr Kubiński, Marcin Leszczyński, Universitas, Kraków, s. 233–248.
Váchal Josef (1934), Receptář barevného dřevorytu, Josef Váchál, Praha.
Váchal Josef (1990), Krvavý román. Studie kulturně a literárně historická, Paseka, Praha.
Váchal Josef (2012), Jos. Váchala cesta Slovenskem s A. Calmetem, Ord. S. B. aneb Theorie vampyrismu, Gallery, Praha.
Váchal Josef (2013), O umění, „Umění. Art“, s. 66–74.
Walas Teresa (1986), Ku otchłani (dekadentyzm w literaturze polskiej 1890–1905), Wydawnictwo Literackie, Wrocław–Kraków.
Wallis Mieczysław (1984), Secesja, Arkady, Warszawa.
Wiercińska Janina (1986), Sztuka i książka, PWN, Warszawa.
Wittlich Petr (1982), Česká secese, Odeon, Praha.
Wittlich Petr (1986), Umění a život. Doba secese, Artia, Praha.
Wysłouch Seweryna (2004), Literatura i obraz. Tereny strukturalnej wspólnoty sztuk, w: Intersemiotyczność. Literatura wobec innych sztuk (i odwrotnie). Studia, red. Stanisław Balbus, Andrzej Hejmej, Jakub Niedźwiedź, Universitas, Kraków, s. 17–28.
Zach Aleš (1995), Edice družiny Moderní revue, w: Moderní revue 1894–1925, red. Otto M. Urban, Luboš Merhaut, Torst, Praha, s. 222–245.
Licencja
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license