„Wielu chłopców stąd uciekało”. Migracje nietypowe w artystyczno-literackich ujęciach Szopienic Kazimierza Kutza, Henryka Bereski i Hilarego Krzysztofiaka
PDF

Słowa kluczowe

migracja nietypowa
Szopienice
Hilary Krzysztofiak
Kazimierz Kutz
Henryk Bereska
degradacja środowiska

Jak cytować

Tomczok, M. (2022). „Wielu chłopców stąd uciekało”. Migracje nietypowe w artystyczno-literackich ujęciach Szopienic Kazimierza Kutza, Henryka Bereski i Hilarego Krzysztofiaka. Porównania, 32(2), 139–155. https://doi.org/10.14746/por.2022.2.8

Abstrakt

Artykuł jest próbą prześledzenia migranckich losów urodzonych w Szopienicach (dzielnicy Katowic) artystów: Kazimierza Kutza, Henryka Bereski i Hilarego Krzysztofiaka na podstawie ich twórczości. Sięgając po pojęcie migracji nietypowych, autorka analizuje przyczyny powojennych wyjazdów mieszkańców katowickiej dzielnicy (rodzinne, tożsamościowe, edukacyjne, zdrowotne) na szerokim tle migracji Ślązaków po 1945 roku, zwłaszcza do Niemiec. Migracje artystyczne stają się w tym układzie rozbudowaną refleksją na temat zjawiska badanego dotąd rzadko i rozproszonego, dostarczając materiału nie tylko historykom literatury czy sztuki, ale też socjologom. Na analizę składają się część poświęcona pograniczu, jałowej ziemi i estetyce przedstawień migracji. W konkluzji pojawia się propozycja rozumienia jej ujęć poza autobiografią, na kilku poziomach – w tym biografii zbiorowej mieszkańców dzielnicy (Kutz) i ponadindywidualnych obserwacji (Bereska), osadzających doświadczenie granic, nawet po ich usunięciu, w biografiach ludzi XX i XXI wieku.

https://doi.org/10.14746/por.2022.2.8
PDF

Bibliografia

Bereska Henryk (1999), Wiersze, Wydawnictwo Baran i Suszczyński, Kraków.

Bereska Henryk (2001), Familoki, Księgarnia Akademicka, Kraków.

Ćwiklak Kornelia (2013), Bliscy nieznajomi: górnośląskie pogranicze w polskiej i niemieckiej prozie współczesnej, Universitas, Kraków.

Ćwiklak Kornelia (2019), Literackie podróże do Polski i Niemiec. Studia imagologiczne, Wydawnictwo Naukowe SILVA RERUM, Poznań.

Dutka Elżbieta (2011), Zapisywanie miejsca. Szkice o Śląsku w literaturze przełomu wieków XX i XXI, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.

Grzegorek Grzegorz, Frużyński Adam, Rygus Piotr (2017), Kopalnie i huty Katowic, Wydawnictwo Prasa i Książka. Grzegorz Grzegorek, Katowice.

Jędryka Michał (2020), Ołowiane dzieci. Zapomniana epidemia, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.

Szaflarski Józef, red. (1978), Katowice 1865–1945, Śląski Instytut w Katowicach, Katowice.

Kijonka Tadeusz (2010), Henryk z Szopienic, w: „Niezatarte świadectwo…”: życie i dzieło Henryka Bereski/ „Das schwer verwischbare Zeugnis…”: Leben und Werk von Henryk Bereska, red. Błażej Kaźmierczak, Krzysztof A. Kuczyński, Archiwum Karla Dedeciusa przy Collegium Polonicum w Słubicach, Zakład Filologii Germańskiej i Rosyjskiej Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej we Włocławku, Słubice–Włocławek, s. 27–31.

Klich Aleksandra, Smolorz Michał (2005), Henryk Bereska: tragarz słów, „Gazeta Wyborcza”, 24–25.09, s. 25.

Kołodziejczyk Dorota (2012), Meta-fory, trans-lacje, hybrydy: tropy migracji w literaturze postkolonialnej, w: Narracje migracyjne w literaturze polskiej XX i XXI wieku, red. Hanna Gosk, Universitas, Kraków, s.15–40.

Kraskowska Ewa (2012), Ludzie w ruchu. Turyści, tułacze i przesiedleńcy w pisarstwie Anny Kamieńskiej, w: Narracje migracyjne w literaturze polskiej XX i XXI wieku, red. Hanna Gosk, Universitas, Kraków, s. 283–302.

ktp/ hes/ (2012), Kazimierz Kutz chce utworzenia Galerii Hilarego Krzysztofiaka, https://tinyurl.com/2cx3pys5 [dostęp: 31.08.2022].

Kuś Sebastian, Sierka Edyta, Jelonek Iwona (2022), Synthetic Analysis of Thematic Studies towards Determining the Recreational Potential of Anthropogenic Reservoirs, „Environment and Ecology Research”, t. 10, nr 3, s. 355–369. DOI: https://doi.org/10.13189/eer.2022.100304 DOI: https://doi.org/10.13189/eer.2022.100304

Kutz Kazimierz (2010), Piąta strona świata, Wydawnictwo Znak, Kraków.

Kutz Kazimierz (2017), Fizymatenta. Felietony z lat 2004–2016, Wydawnictwo Agora, Warszawa.

Malinowska Anna (2022), Od Katowic idzie słońce, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.

Masiarz Władysław (2011), Wstęp, w: Nietypowe migracje Polaków w XIX–XXI wieku, red. Anna M. Kargol, Władysław Masiarz, Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne sp. z o.o. – Oficyna Wydawnicza AFM, Kraków, s. 7–9.

Matuszek Gabriela (2010a), Wojna zaczyna się w momencie, w którym milknie mowa. Z Henrykiem Bereską, tłumaczem literatury polskiej, rozmawia Gabriela Matuszek, w: Niezatarte świadectwo…”: życie i dzieło Henryka Bereski/ „Das schwer verwischbare Zeugnis…”: Leben und Werk von Henryk Bereska, red. Błażej Kaźmierczak, Krzysztof A. Kuczyński, Archiwum Karla Dedeciusa przy Collegium Polonicum w Słubicach, Zakład Filologii Germańskiej i Rosyjskiej Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej we Włocławku, Słubice–Włocławek, s. 149–159.

Matuszek Gabriela (2010b), Jeszcze kilka słów o Henryku Beresce, w: Niezatarte świadectwo…”: życie i dzieło Henryka Bereski/ „Das schwer verwischbare Zeugnis…”: Leben und Werk von Henryk Bereska, red. Błażej Kaźmierczak, Krzysztof A. Kuczyński, Archiwum Karla Dedeciusa przy Collegium Polonicum w Słubicach, Zakład Filologii Germańskiej i Rosyjskiej Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej we Włocławku, Słubice–Włocławek, s. 141–145.

Nowacki Dariusz (2010), Śląska powieść karuzelowa, „Tygodnik Powszechny”, 2.02, https://tinyurl.com/4m4kh9u8 [dostęp: 31.08.2022].

Paluszek Agata (2010), O zmaganiach poety z tłumaczem. Twórczość literacka Henryka Bereski w świetle dziennika tłumacza, w: „Niezatarte świadectwo…”: życie i dzieło Henryka Bereski/ „Das schwer verwischbare Zeugnis…”: Leben und Werk von Henryk Bereska, red. Błażej Kaźmierczak, Krzysztof A. Kuczyński, Archiwum Karla Dedeciusa przy Collegium Polonicum w Słubicach, Zakład Filologii Germańskiej i Rosyjskiej Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej we Włocławku, Słubice–Włocławek, s. 75–90.

Röger Maren (2016), Ucieczka, wypędzenie i przesiedlenie. Medialne wspomnienia i debaty w Niemczech i w Polsce po 1989 roku, Wydawnictwo Nauka i Innowacje, Poznań.

Ruszczyc Ferdynand B. (1997), Wstęp, w: Hilary (Hilary Krzysztofiak). 1926–1979. Malarstwo i rysunek. Painting and drawing. Malerei und Zeichnung, oprac. Hanna Kotkowska-Bareja, Elżbieta Zawistowska, Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa, s. 6–7.

Sadzikowska Lucyna (2021), „Po prostu pracowałam”. Z Jolantą Wadowską-Król rozmawia Lucyna Sadzikowska, „Narracje o Zagładzie”, nr specjalny, s. 17–40. DOI: https://doi.org/10.31261/NoZ.2021.DHC.02 DOI: https://doi.org/10.31261/NoZ.2021.DHC.02

Szaraniec Lech (1980), Osady i osiedla Katowic, Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice.

Szarek-Łukaszewska Grażyna (2021), Rekultywacja czy renaturyzacja?, w: Ekotoksykologia. Rośliny, gleby, metale, red. Małgorzata Wierzbicka, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 463–468.

Turczyn Anna (2007), Autofikcja, czyli autobiografia psychopolifoniczna, „Teksty Drugie”, nr 1–2, s. 204–211.

Wojciechowski Aleksander (2001), Warszawa – Monachium – Waszyngton – Warszawa, w: Hilary (Hilary Krzysztofiak). 1926–1979. Malarstwo i rysunek. Painting and drawing. Malerei und Zeichnung, oprac. Hanna Kotkowska-Bareja, Elżbieta Zawistowska, Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa, s. 41–47.

Woźniczka Zygmunt (2011), Wyjazdy z Górnego Śląska w Polsce Ludowej, w: Nietypowe migracje Polaków w XIX–XXI wieku, red. Anna M. Kargol, Władysław Masiarz, Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne sp. z o.o. – Oficyna Wydawnicza AFM, Kraków, s. 101–122.

Zielińska Mirosława (2010), Smak tego, co zabronione – Henryk Bereska i obecność literatury polskiej w NRD, w: „Niezatarte świadectwo…”: życie i dzieło Henryka Bereski/ „Das schwer verwischbare Zeugnis…”: Leben und Werk von Henryk Bereska, red. Błażej Kaźmierczak, Krzysztof A. Kuczyński, Archiwum Karla Dedeciusa przy Collegium Polonicum w Słubicach, Zakład Filologii Germańskiej i Rosyjskiej Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej we Włocławku, Słubice–Włocławek, s. 123–140.