Ključne besede
Szopienice
Hilary Krzysztofiak
Kazimierz Kutz
Henryk Bereska
degradacja środowiska
Kako citirati
Povzetek
Artykuł jest próbą prześledzenia migranckich losów urodzonych w Szopienicach (dzielnicy Katowic) artystów: Kazimierza Kutza, Henryka Bereski i Hilarego Krzysztofiaka na podstawie ich twórczości. Sięgając po pojęcie migracji nietypowych, autorka analizuje przyczyny powojennych wyjazdów mieszkańców katowickiej dzielnicy (rodzinne, tożsamościowe, edukacyjne, zdrowotne) na szerokim tle migracji Ślązaków po 1945 roku, zwłaszcza do Niemiec. Migracje artystyczne stają się w tym układzie rozbudowaną refleksją na temat zjawiska badanego dotąd rzadko i rozproszonego, dostarczając materiału nie tylko historykom literatury czy sztuki, ale też socjologom. Na analizę składają się część poświęcona pograniczu, jałowej ziemi i estetyce przedstawień migracji. W konkluzji pojawia się propozycja rozumienia jej ujęć poza autobiografią, na kilku poziomach – w tym biografii zbiorowej mieszkańców dzielnicy (Kutz) i ponadindywidualnych obserwacji (Bereska), osadzających doświadczenie granic, nawet po ich usunięciu, w biografiach ludzi XX i XXI wieku.
Literatura
Bereska Henryk (1999), Wiersze, Wydawnictwo Baran i Suszczyński, Kraków.
Bereska Henryk (2001), Familoki, Księgarnia Akademicka, Kraków.
Ćwiklak Kornelia (2013), Bliscy nieznajomi: górnośląskie pogranicze w polskiej i niemieckiej prozie współczesnej, Universitas, Kraków.
Ćwiklak Kornelia (2019), Literackie podróże do Polski i Niemiec. Studia imagologiczne, Wydawnictwo Naukowe SILVA RERUM, Poznań.
Dutka Elżbieta (2011), Zapisywanie miejsca. Szkice o Śląsku w literaturze przełomu wieków XX i XXI, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Grzegorek Grzegorz, Frużyński Adam, Rygus Piotr (2017), Kopalnie i huty Katowic, Wydawnictwo Prasa i Książka. Grzegorz Grzegorek, Katowice.
Jędryka Michał (2020), Ołowiane dzieci. Zapomniana epidemia, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
Szaflarski Józef, red. (1978), Katowice 1865–1945, Śląski Instytut w Katowicach, Katowice.
Kijonka Tadeusz (2010), Henryk z Szopienic, w: „Niezatarte świadectwo…”: życie i dzieło Henryka Bereski/ „Das schwer verwischbare Zeugnis…”: Leben und Werk von Henryk Bereska, red. Błażej Kaźmierczak, Krzysztof A. Kuczyński, Archiwum Karla Dedeciusa przy Collegium Polonicum w Słubicach, Zakład Filologii Germańskiej i Rosyjskiej Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej we Włocławku, Słubice–Włocławek, s. 27–31.
Klich Aleksandra, Smolorz Michał (2005), Henryk Bereska: tragarz słów, „Gazeta Wyborcza”, 24–25.09, s. 25.
Kołodziejczyk Dorota (2012), Meta-fory, trans-lacje, hybrydy: tropy migracji w literaturze postkolonialnej, w: Narracje migracyjne w literaturze polskiej XX i XXI wieku, red. Hanna Gosk, Universitas, Kraków, s.15–40.
Kraskowska Ewa (2012), Ludzie w ruchu. Turyści, tułacze i przesiedleńcy w pisarstwie Anny Kamieńskiej, w: Narracje migracyjne w literaturze polskiej XX i XXI wieku, red. Hanna Gosk, Universitas, Kraków, s. 283–302.
ktp/ hes/ (2012), Kazimierz Kutz chce utworzenia Galerii Hilarego Krzysztofiaka, https://tinyurl.com/2cx3pys5 [dostęp: 31.08.2022].
Kuś Sebastian, Sierka Edyta, Jelonek Iwona (2022), Synthetic Analysis of Thematic Studies towards Determining the Recreational Potential of Anthropogenic Reservoirs, „Environment and Ecology Research”, t. 10, nr 3, s. 355–369. DOI: https://doi.org/10.13189/eer.2022.100304 DOI: https://doi.org/10.13189/eer.2022.100304
Kutz Kazimierz (2010), Piąta strona świata, Wydawnictwo Znak, Kraków.
Kutz Kazimierz (2017), Fizymatenta. Felietony z lat 2004–2016, Wydawnictwo Agora, Warszawa.
Malinowska Anna (2022), Od Katowic idzie słońce, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
Masiarz Władysław (2011), Wstęp, w: Nietypowe migracje Polaków w XIX–XXI wieku, red. Anna M. Kargol, Władysław Masiarz, Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne sp. z o.o. – Oficyna Wydawnicza AFM, Kraków, s. 7–9.
Matuszek Gabriela (2010a), Wojna zaczyna się w momencie, w którym milknie mowa. Z Henrykiem Bereską, tłumaczem literatury polskiej, rozmawia Gabriela Matuszek, w: Niezatarte świadectwo…”: życie i dzieło Henryka Bereski/ „Das schwer verwischbare Zeugnis…”: Leben und Werk von Henryk Bereska, red. Błażej Kaźmierczak, Krzysztof A. Kuczyński, Archiwum Karla Dedeciusa przy Collegium Polonicum w Słubicach, Zakład Filologii Germańskiej i Rosyjskiej Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej we Włocławku, Słubice–Włocławek, s. 149–159.
Matuszek Gabriela (2010b), Jeszcze kilka słów o Henryku Beresce, w: Niezatarte świadectwo…”: życie i dzieło Henryka Bereski/ „Das schwer verwischbare Zeugnis…”: Leben und Werk von Henryk Bereska, red. Błażej Kaźmierczak, Krzysztof A. Kuczyński, Archiwum Karla Dedeciusa przy Collegium Polonicum w Słubicach, Zakład Filologii Germańskiej i Rosyjskiej Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej we Włocławku, Słubice–Włocławek, s. 141–145.
Nowacki Dariusz (2010), Śląska powieść karuzelowa, „Tygodnik Powszechny”, 2.02, https://tinyurl.com/4m4kh9u8 [dostęp: 31.08.2022].
Paluszek Agata (2010), O zmaganiach poety z tłumaczem. Twórczość literacka Henryka Bereski w świetle dziennika tłumacza, w: „Niezatarte świadectwo…”: życie i dzieło Henryka Bereski/ „Das schwer verwischbare Zeugnis…”: Leben und Werk von Henryk Bereska, red. Błażej Kaźmierczak, Krzysztof A. Kuczyński, Archiwum Karla Dedeciusa przy Collegium Polonicum w Słubicach, Zakład Filologii Germańskiej i Rosyjskiej Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej we Włocławku, Słubice–Włocławek, s. 75–90.
Röger Maren (2016), Ucieczka, wypędzenie i przesiedlenie. Medialne wspomnienia i debaty w Niemczech i w Polsce po 1989 roku, Wydawnictwo Nauka i Innowacje, Poznań.
Ruszczyc Ferdynand B. (1997), Wstęp, w: Hilary (Hilary Krzysztofiak). 1926–1979. Malarstwo i rysunek. Painting and drawing. Malerei und Zeichnung, oprac. Hanna Kotkowska-Bareja, Elżbieta Zawistowska, Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa, s. 6–7.
Sadzikowska Lucyna (2021), „Po prostu pracowałam”. Z Jolantą Wadowską-Król rozmawia Lucyna Sadzikowska, „Narracje o Zagładzie”, nr specjalny, s. 17–40. DOI: https://doi.org/10.31261/NoZ.2021.DHC.02 DOI: https://doi.org/10.31261/NoZ.2021.DHC.02
Szaraniec Lech (1980), Osady i osiedla Katowic, Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice.
Szarek-Łukaszewska Grażyna (2021), Rekultywacja czy renaturyzacja?, w: Ekotoksykologia. Rośliny, gleby, metale, red. Małgorzata Wierzbicka, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 463–468.
Turczyn Anna (2007), Autofikcja, czyli autobiografia psychopolifoniczna, „Teksty Drugie”, nr 1–2, s. 204–211.
Wojciechowski Aleksander (2001), Warszawa – Monachium – Waszyngton – Warszawa, w: Hilary (Hilary Krzysztofiak). 1926–1979. Malarstwo i rysunek. Painting and drawing. Malerei und Zeichnung, oprac. Hanna Kotkowska-Bareja, Elżbieta Zawistowska, Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa, s. 41–47.
Woźniczka Zygmunt (2011), Wyjazdy z Górnego Śląska w Polsce Ludowej, w: Nietypowe migracje Polaków w XIX–XXI wieku, red. Anna M. Kargol, Władysław Masiarz, Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne sp. z o.o. – Oficyna Wydawnicza AFM, Kraków, s. 101–122.
Zielińska Mirosława (2010), Smak tego, co zabronione – Henryk Bereska i obecność literatury polskiej w NRD, w: „Niezatarte świadectwo…”: życie i dzieło Henryka Bereski/ „Das schwer verwischbare Zeugnis…”: Leben und Werk von Henryk Bereska, red. Błażej Kaźmierczak, Krzysztof A. Kuczyński, Archiwum Karla Dedeciusa przy Collegium Polonicum w Słubicach, Zakład Filologii Germańskiej i Rosyjskiej Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej we Włocławku, Słubice–Włocławek, s. 123–140.
Licenca
Avtorske pravice (c) 2022 Marta Tomczok
To delo je licencirano pod Creative Commons Priznanje avtorstva-Brez predelav 4.0 mednarodno licenco.
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license