Ključne besede
holokaust
historia
literatura
kultura
tożsamość
analiza
fikcja
narracja
Kako citirati
Povzetek
Zagłada Żydów zajmuje bardzo ważne miejsce w polskiej literaturze powojennej od czasów drugiej wojny światowej aż do współczesności. Autorzy artykułu koncentrują się przede wszystkim na ważnych debatach dotyczących polsko-żydowskiej przeszłości, zwłaszcza czasów okupacji faszystowskiej. W centrum zainteresowania znajdują się wybrane teksty współczesnej literatury polskiej analizowane w szerokim kontekście historycznym, społeczno-politycznym i kulturowym. Rozważono, w jaki sposób przedstawiciele różnych pokoleń podchodzą do tematyki Żydów w Polsce oraz Zagłady. W analizach skoncentrowano się na trzech znaczących dziełach literackich: Chmurdaliach Joanny Bator (2010), Rozwiązłej Jarosława Kamińskiego (2011) i Nocy żywych Żydów Igora Ostachowicza (2012), które prezentują różne podejścia pisarzy do skomplikowanej polsko-żydowskiej przeszłości oraz ilustrują istotne przesunięcia w sposobie jej opisywania. Zauważono zmianę w podejściu do tabuizowanych tematów warunków życiowych w obozach koncentracyjnych (przestępstwa, przemoc seksualna, prostytucja) oraz traktowaniu żydowskości, która staje się ważnym, lecz nie dominującym motywem literackim. W najnowszej literaturze poszukiwanie korzeni oraz tożsamości żydowskiej na podstawie dokumentów czy zdjęć często skutkuje barwnymi rekonstrukcjami polsko-żydowskich losów.
Literatura
Assmann Aleida, Frevert Ute. Geschichtsvergessenheit – Geschichtsversessenheit. Vom Umgang mit deutschen Vergangenheiten nach 1945. Stuttgart: DVA, 1999.
Bajohr Frank, Löw Andrea. Der Holocaust. Ergebnisse und neue Fragen der Forschung. Frankfurt am Main: Fischer, 2013.
Bąk-Zawalski, Aleksandra. „The Reception of Holocaust Literature with Feminist Context in Poland – Based on the Example of Bożena Umińska-Keff and Ruth Klüger`s Works“. The Aspects of Genres in the Holocaust Literatures in Central Europe. Hg. J. Holý. Praha: Akropolis, 2015. S. 157-170.
Bart, Andrzej. Fabryka muchołapek. Warszawa: W.A.B., 2008.
Bator, Joanna. Chmurdalia. Warszawa: W.A.B., 2010.
Bator, Joanna. Wolkenfern. Berlin: Suhrkamp, 2013.
Biller, Maxim. Im Kopf von Bruno Schulz. Köln: Kiepenhauer und Witsch, 2013.
Błoński, Jan. „Biedni Polacy patrzą na getto“. Tygodnik Powszechny 41(2) (1987). S. 1–4.
Breysach, Barbara. Schauplatz und Gedächtnisraum Polen. Die Vernichtung der Juden in der deutschen und polnischen Literatur. Göttingen: Wallstein, 2005.
Caruth, Cathy. Trauma: Explorations in Memory. Baltimore: Johns Hopkins University Press,1995.
Chutnik, Sylwia. Kieszonkowy atlas kobiet. Kraków: Korporacja Ha!art, 2008.
Chutnik, Sylwia. Weibskram. Berlin: Vliegen Verlag, 2012.
Chutnik, Sylwia. Muranooo. Uraufführung, 2012.
Clendinnen, Inga. Reading the Holocaust. New York: Cambridge University Press, 2002.
Czapliński, Przemysław. „Zagłada – niedokończona narracja polskiej nowoczesności“. Ślady obecności. Hg. S. Buryła, A. Molisak. Kraków: Universitas, 2010. S. 337-392.
Czapliński, Przemysław. „Holocaust und Profanierung“. Der Holocaust in der polnischen Erinnerungskultur. Hg. A. Wolff-Powęska, P. Forecki. Frankfurt am Main, 2012. S. 299-313.
Dalle Vacche, Angela. The Visual Turn: Classical Film Theory and Art History. New Brunswick: Rutgers University Press, 2003.
Dörner, Andreas. Politainment. Politik in der medialen Erlebnisgesellschaft. Frankfurt am Main: Suhrkamp, 2001.
Doschek Jolanta, Simonek, Stefan, hg. Slawische Popkultur. Wien: PAN, 2015.
Eaglestone, Robert. The Holocaust and the Postmodern. Oxford: Oxford University Press, 2008.
Engelking, Leszek. „Laleczki na sprzedaż. Zabawa w Holokaust i handel holokaustem“. Holokaust – Šoa – Zagłada v české, slovenské a polské literatuře. Hg. J. Holý. Praha: Univerzita Karlova, 2007. S. 79-95.
Finkelstein, Norman. Die Holocaustindustrie. Wie das Leiden der Juden ausgebeutet wird. München: Piper, 2000.
Głowacka, Dorota. „Quo Vadis? Ojczyzna, tożsamość wyobrażona i »mój malutki los«”. PL – Tożamość wyobrażona. Hg. J. Tokarska-Bakir. Warszawa: Czarna Owca, 2013. S. 198-215.
Głowiński, Michał. „Wprowadzenie“. Stosowność i forma. Jak opowiadać o Zagładzie? Hg. M. Głowiński. Kraków: Universitas, 2005. S. 7-20.
Głowiński, Michał. Kręgi obcości. Opowieść autobiograficzna. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2010.
Golebiowski, Anja. „Die Geister der Vergangenheit. Trauma und Psychoanalyse in der polnischen Gegenwartskunst und -literatur“. The Holocaust in the Central European Literatures and Cultures since 1989 / Der Holocaust in den mitteleuropäischen Literaturen und Kulturen nach 1989. Hg. R. Ibler. Stuttgart: Ibidem, 2014. S. 17-38.
Gosk Hanna, Karwowska Bożena. (Nie)obecność. Pominięcia i przemilczenia w naracjach XX wieku. Warszawa: Elipsa, 2008.
Gross, Jan Tomasz. Sąsiedzi: Historia zagłady żydowskiego miasteczko. Sejny: Fundacja Pogranicza, 2000.
Gross, Jan Tomasz. Upiorna dekada. Trzy eseje o streotypach na temat Żydów, Polaków, Niemców i komunistów 1939-1948. Kraków: Universitas, 2001.
Hartmann, Geoffrey. Holocaust Remembrance: The Shapes of Memory. Oxford: Blackwell, 1994.
Helbig-Mischewski, Brygida. „Time to say fuck you – o matce, ojczyźnie i okrucieństwie ofiar“. Pogranicza 4 (2009). S. 29-38.
Hobermann, James Lewis. „The Past Can Hold a Horrible Power“ The New York Times. 2013. Web. 27.06.2016, <http://www.nytimes.com/2013/10/27/movies/aftermath-a-thriller-directed-by-wladyslaw-pasikowski.html?_r=0>.
Holý Jiří, hg. Holokaust – Šoa – Zagłada v české, slovenské a polské literatuře. Praha: Univerzita Karlova, 2007.
Holý Jiří, hg. The Aspects of Genres in the Holocaust Literatures. Praha: Akropolis, 2015.
Hüchtker, Dietlind. „Männlichkeit im Sozialismus und Pop in Polen. Ein Fundstück“. Dekonstruieren und doch erzählen. Polnische und andere Geschichten. Hg. J. Heyde et al. Göttingen: Wallstein, 2015. S. 66-72.
Janion, Maria. Do Europy tak, ale razem z naszymi umarłymi. Warszawa: Sic!, 2000.
Kamiński, Jarosław. Rozwiązła. Warszawa: W.A.B., 2011.
Kowalska-Leder, Justyna. „Literatura polska ostatniego dziesięciolecia wobec Zagłady – próby odpowiedzi na nowe wyzwania“. Zagłada Żydów. Studia i materiały 10 (2014). S. 768-802.
Krupa, Bartłomiej. „Die Intensivierung der Holocaust-Diskussion“. Der Holocaust in der polnischen Erinnerungskultur. Hg. A. Wolff-Powęska, P. Forecki. Frankfurt am Main et al.: Peter Lang, 2012. S. 195-213.
Krupa, Batłomiej. Opowiedzieć Zagładę. Polska proza i historiografia wobec holokaustu (1987 – 2003). Kraków: Universitas, 2013.
Krupa, Bartłomiej. „Polish Holocaust Discourse 1945-2013“. The Aspects of Genres in the Holocaust Literatures in Central Europe. Hg. J. Holý. Praha: Akropolis, 2015. S. 25-40.
Littell, Jonathan. Les bienveillantes. Paris: Èditions Gallimard, 2006.
Luba, Arkadiusz. „Wie polnische Jugendliche mit ihren jüdischen Wurzeln umgehen“. Deutschlandradio Kultur. 2015. Web. 18.05.2016. <http://www.deutschlandradiokultur.de/wiedergefundenes-judentum-wie-polnische-jugendliche-mit.1079.de.html?dram:article_id=331522>.
Miłoszewski, Zygmunt. Ziarno prawdy. Warszawa: W.A.B., 2015.
Miłoszewski, Zygmunt. Uwikłanie. Warszawa: W.A.B., 2014.
Miłoszewski, Zygmunt. Gniew. Warszawa: W.A.B., 2014.
Muschg, Adolf. Literatur als Therapie? Ein Exkurs über das Heilsame und das Unheilbare. Frankfurter Vorlesungen. Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1981.
Ostachowicz, Igor. Noc żywych Żydów. Warszawa: W.A.B., 2012.
Pakier, Małgorzata. „‘Postmemory‘ jako figura reflekcyjna w popularnym dyskursie o Zagładzie“. Kwartalnik Historii Żydów 2 (2005). S. 195-208.
Pankowski, Marian. „Nie ma Żydówki“. Twórczość 63(8) (2007). S. 5–21.
Probst, Lothar. „Founding Myths in Europe and the Role of the Holocaust“. New German Critique 90 (2003). S. 45-48.
Przyborowska, Maria. „World War Z auf Polnisch“. 2013. eb. 27.06.2016. <http://www.novinki.de/przyborowska-maria-world-war-z-auf-polnisch> 27.06.2016.
Reichel, Peter. Erfundene Erinnerung. Weltkrieg und Judenmord in Film und Theater. München: Carl Hanser Verlag, 2001.
Reszke, Katja. Return of the Jew. Identity Narratives of the Third Post-Holocaust Generation of Jews in Poland. Boston: Academic Studies Press, 2013.
Rosenfeld, Alvin H. „Popular Culture and the Politics of Memory“. The End of Holocaust. Hg. A. Rosenfeld. Bloomington: Indiana University Press, 2013. S. 14-32.
Rottenberg, Anda. Proszę bardzo. Warszawa: W.A.B., 2009.
Roth, Markus. „Gattung Holocaustliteratur? Überlegungen zum Begriff und zur Geschichte der Holocaustliteratur“. The Aspects of Genres in the Holocaust Literatures in Central Europe. Hg. J. Holý. Praha: Akropolis, 2015. S. 13-23.
Szczygielski, Marcin. Arka czasu. Warszawa: Wydawnictwo Piotra Marciszuka STENTOR, 2013.
Sokalska, Arlena. „«Noc żywych Żydów» Ostachowicza: Zamiast ‚szokującego horroru‘ niezła postmodernistyczna powieść“. Polska online (2012). Web. 20.05.2016. <http://www.polskatimes.pl/artykul/552459,noc-zywych-zydow-ostachowicza-zamiast-szokujacego-horroru-niezla-postmodernistyczna-powiesc,2,id,t,sa.html>.
Sruk, Marija. „Vom ausgrenzenden zum verbindenden Lachen: Die dritte Generation und der Holocaust in Am Ende kommen Touristen (2007) und Hannas Reise (2013)“. The Aspects of Genres in the Holocaust Literatures in Central Europe. Hg. J. Holý. Praha: Akropolis, 2015. S. 197-212.
Staszczyszyn, Bartosz. „Noc żywych Żydów – Igor Ostachowicz“. 2012. Web. 27.06.2016. <http://culture.pl/pl/dzielo/noc-zywych-zydow-igor-ostachowicz>.
Szczęsna, Joanna. „Holocaust i kicz“. Gazeta Wyborcza (2011). Web. 21.06.2016. <http://wyborcza.pl/1,76842,9086918,Holocaust_i_kicz.html>.
Trepte, Hans-Christian. „Kinder und Enkel des Holocaust erzählen. Neue Perspektiven in der Holocaustliteratur“. The Holocaust in the Central European Literatures and Cultures since 1989. Hg. R. Ibler. Stuttgart: Ibidem, 2014. S. 39-56.
Trepte, Hans-Christian. „Einige Bemerkungen zur Problematik Holocaust und Comic im polnischen Kontext“. The Aspects of Genres in the Holocaust Literatures in Central Europe. Hg. J. Holý. Praha: Akropolis, 2015. S.143-155.
Ubertowska, Aleksandra. Świadectwo, trauma, głos. Literackie reprezentacje Holokaustu. Kraków: Universitas, 2007.
Ubertowska, Aleksandra. Holokaust. Auto(tanato)grafie. Warszawa: PAN, 2014.
Ubertowska, Aleksandra. „Gender i Holokaust: strategie przetrwania, zasady tekstotwórcze“. Holokaust. Auto(tanato)grafie. Hg. A. Ubertowska. Warszawa: PAN, 2014a. S. 135-159.
Ubertowska, Aleksandra. „Kręgi obcości, podwójne wyjście? Projekt autobiograficzny Michała Głowińskiego“. Holokaust. Auto(tanato)grafie. Hg. A. Ubertowska. Warszawa: PAN, 2014b. S. 291-311.
Ubertowska, Aleksandra. „Niewidoczność, sprawczość, podmiot. Perspektywa feministyczna i genderowa w badaniach nad Holokaustem“. Holokaust. Auto(tanato)grafie. Hg. A. Ubertowska. Warszawa: PAN 2014c. S. 113-134.
Wiszniewska, Irena. „«Illegal im Reich der Geister». Jüdisches Leben im heutigen Polen“. Jahrbuch Polen 2016. Minderheiten. Deutsches Polen-Institut Darmstadt. 2016a. S. 95-106.
Wiszniewska, Irena im Gespräch mit Bella Schwarcman-Czarnota „Wiegenlieder in Jiddisch“. Jahrbuch Polen 2016. Minderheiten. Deutschen Polen-Institut Darmstadt. 2016b. S. 107-124.
Wodecka, Dorota. „Das ist kein Land für Ketzer, ein Gespräch mit Olga Tokarczuk“. Gazeta Wyborcza (2015), zitiert nach Wiszniewska, Irena (2016a). S. 105.
Wolff-Powęska, Anna. „Historia z recyklingu“. Gazeta Wyborcza (2013). Web. 23.06.2016. <http://wyborcza.pl/magazyn/1,124059,14919321,Historia_z_recyklingu.html>.
Young, James E. Writing and Rewriting the Holocaust: Narrative and the Consequences of Interpretation. Bloomington: Indiana University Press, 1988.
Licenca
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license