Ključne besede
plagiat tłumaczeniowy
recepcja baśni braci Grimm w Polsce
Kako citirati
Povzetek
Tekst to studium przypadku plagiatu tłumaczeniowego. Mowa tutaj o polskim przekładzie amerykańskiego tłumaczenia pierwszego wydania zbioru baśni braci Grimm autorstwa Jacka Zipesa, które prezentowane było jako pierwszy polski przekład z niemieckiego oryginału („Kinder- und Hausmärchen”, 1812-1815). W artykule zaprezentowane zostają zarówno ślady źródłowego tłumaczenia, jak również drastyczne wtręty polskiego wydawnictwa obliczone na spotęgowanie atrakcyjności tekstu, co z kolei wpisuje się w stereotypowy odbiór baśni Grimmowskich jako okrutnych, ponurych i krwawych. W ten sposób krótkie dzieje fałszywego przekładu stają się ilustracją głównych problemów w polskiej recepcji tego słynnego w świecie zbioru baśni.
Literatura
Teksty źródłowe
Grimm, Brüder. Die Kinder- und Hausmärchen. Berlin: Realschulbuchhandlung, 1812.
Grimm, Jakob i Wilhelm. Bajki domowe i dziecinne zebrane przez braci Grimmów. Przeł. Antonia Zofia Kowerska. Warszawa: Biblioteka „Wisły”, 1896.
Grimm, Jakob i Wilhelm. Baśnie braci Grimm. Przeł. Marceli Tarnowski, Emilia Bielicka. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1982.
Grimm, Jakob i Wilhelm. Baśnie dla dzieci i dla domu. Przeł. Eliza Pieciul-Karmińska. Poznań: Media Rodzina, 2010.
Grimm, Jakob i Wilhelm. Baśnie braci Grimm. Oryginalne. Przeł. Dorota Syguła. Warszawa: WasPos, 2018.
Grimm, Jakob i Wilhelm. The Original Folk and Fairy Tales of the Brothers Grimm: the Complete First Edition. Przeł. Jack Zipes. Princeton/Oxford: Princeton University Press, 2014.
Literatura przedmiotu
Ehrhardt, Holger. Dorothea Viehmann. Kassel: Euroregioverlag, 2012.
Grabowska, Aneta. „Drodzy czytelnicy!”. Baśnie braci Grimm. Oryginalne. Przeł. Dorota Syguła. Warszawa: WasPos, 2018. S. 7-8.
Kapełuś, Helena. „Posłowie”. Baśnie braci Grimm. Przeł. Marceli Tarnowski, Emilia Bielicka. T. 2. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1982. S. 379-405.
Kowalczyk, Kamila. Baśń w zwierciadle popkultury. Renarracje baśnie ze zbioru “Kinder- und Hausmärchen” Wilhelma i Jakuba Grimmów w przestrzeni kultury
popularnej. Wrocław, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze: 2016.
Koźmińska Irena, Olszewska Elżbieta. Wychowanie przez czytanie. Warszawa: Świat Książki, 2010.
Krysztofiak, Maria. Przekład literacki a translatologia. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 1999.
Krzemiński, Adam. „Te straszne bajki braci Grimm”. Polityka 51/52 (2012). S. 76-79.
Kuc, Natalia. „Bracia Grimm na ławie oskarżonych. Z problemów recepcji”. Grimm – potęga dwóch braci. Kulturowe konteksty Kinder- und Hausmärchen. Red. W. Kostecka. Warszawa: ASPRA-JR, 2013. S. 39-46.
Orłowski, Hubert. „Świat baśni braci Grimm”. Grimm, Jakob i Wilhelm. Baśnie dla dzieci i dla domu. T. 1. Przeł. Eliza Pieciul-Karmińska. Poznań: Media Rodzina, 2010. S. 5-10.
Pieciul-Karmińska, Eliza. „Polskie dzieje baśni braci Grimm”. Przekładaniec 22/23 (2010). S. 80-96.
Pieciul-Karmińska, Eliza. „Geneza baśni braci Grimm a ich przekład na język polski”. Scripta Manent – Res nova. Red. S. Puppel, T. Tomaszkiewicz. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2013. S. 105-115.
Pieciul-Karmińska, Eliza. „O konieczności polskiego przekładu pierwszego wydania Baśni dla dzieci i dla domu braci Grimm z lat 1812 i 1815”. Rocznik Przekładoznawczy 11 (2016). S. 77-92.
Pieciul-Karmińska, Eliza. „Nadpisane w tłumaczeniu. Krótka historia «Baśni braci Grimm» wydawnictwa WasPos”. Lubimy czytać, 2018a. Web. 4.05.2020. <https://tinyurl.com/yb3v6r7b>
Pieciul-Karmińska, Eliza. „O niektórych aspektach tradycji czytania i przekładania literatury dla dzieci. Na kanwie recenzji książki Joanny Dybiec-Gajer Złota różdżka – od książki dla dzieci po dreszczowiec raczej dla dorosłych”. Porównania 22 (2018b). S. 383-397.
Pieciul-Karmińska, Eliza. „Trzy baśnie braci Grimm z oryginalnego wydania Kinder- und Hausmärchen. Pierwszy przekład na język polski w kontekście badań nad biografią i wkładem informatorów w powstanie zbioru”. Dzieciństwo – literatura – kultura 2 (2019). S. 36-57.
Przyłucka, Agnieszka. Oświadczenie wydawnictwa WasPos w sprawie „Baśni braci Grimm. Oryginalnych”. Lubimy czytać, 2018. Web. 4.05.2020. <https://tinyurl.com/ycdw6wyx>
Rölleke, Heinz. Grimms Märchen und ihre Quellen. Die literarischen Vorlagen der Grimmschen Märchen synoptisch vorgestellt und kommentiert. Trier: Wissenschaftlicher Verlag, 1998.
Rölleke Heinz. Es war einmal… Die wahren Märchen der Brüder Grimm und wer sie ihnen erzählte. Frankfurt a. Main: Eichborn, 2011.
Rusinek, Michał. „Wstęp”. Hoffmann, Heinrich. Złota różdżka, czyli bajki dla niegrzecznych dzieci. Warszawa: Egmont, 2017. S. 5-6.
Simonides, Dorota. „J. i W. Grimmowie a folklor polski”. Bracia Grimm i folklor narodów słowiańskich. Red. M. Czurak, J. Śliziński. Wrocław: Ossolineum, 1989. S. 25-50.
Venuti, Lawrence. The Translator’s Invisibility. A History of Translation. New York: Routledge, 1995.
Zimmermann, Harm-Peer. „Pathosformeln des Grauens. Vom kulturellen Eigenwert des Schreckens in den «Kinder- und Hausmärchen» der Brüder Grimm“. Über Nachtfliegen, Zaunkönige und Meisterdiebe. Neue Beiträge zur Grimm- und Märchenforschung. Red. H. Ehrhardt et al. Kassel: Kassel University Press, 2019. S. 231-252.
Zipes, Jack. „Acknowledgments”. The Original Folk and Fairy Talex of the Brothers Grimm. Translated and Edited by Jack Zipes. Princeton/Oxford: Princeton University Press, 2014. S. xvii-xviii.
Licenca
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license