Ključne besede
powieść
Syberia
kolonizacja Syberii
nurt rewizjonistyczny w prozie syberyjskiej
Kako citirati
Povzetek
Przedmiotem rozważań są tu bohaterowie polskiej prozy powstałej w XX wieku i pod koniec wieku XIX: powieści Anima Vilis Marii Rodziewiczówny, dwóch utworów Wacława Sieroszewskiego: powieści Na kresach lasów i opowiadania W matni oraz powieści Igora Newerlego Wzgórze błękitnego snu. Łączy je między innymi to, że ich akcja rozgrywa się na Syberii, a także możliwości, jakie mają przed sobą ich bohaterowie. Syberia ukazana jest w sposób daleki od ujęć prezentujących ją „jako największe więzienie świata” czy piekło, do którego zsyłani są Polacy. Pokazana jest jako kraj wielkich możliwości, otwarty na każdego, kto chce i potrafi pracować Bohaterami nie są zesłańcy przedstawieni w duchu martyrologiczno-romantycznym, ale ludzie aktywni, pracowici. Postaci z powieści Rodziewiczówny i Newerlego mają wiele wspólnego z bohaterem Przypadków Robinsona Crusoe. Inaczej rzecz się ma z bohaterami Sieroszewskiego z przywołanych tu utworów, którzy znajdując się na „bezludnej wyspie” będącej zagubioną w tajdze jakucką wioską, nie podejmują typowych dla Robinsona ról. Ważny dla podjętej tu problematyki jest II tom powieści Defoe: Dalsze przygody Robinsona Crusoe, gdzie pokazany jest obraz Syberii kolonizowanej przez Rosjan. W procesie kolonizacji, chcąc nie chcąc, biorą też udział bohaterowie omawianych w pracy utworów.
Literatura
Applebaum, Anne. Gułag. Przeł. Jakub Urbański, przeł. rodz. 1: Małgorzata Claire Wybieralska. Warszawa: Świat Książki, 2005.
Chodakowska, Ewelina. „Żywe wiązania. Historia i historie w twórczości Igora Newerlego”. 2019. Web. 08.02.2020. <https://repozytorium.amu.edu.pl/handle/10593/24950>
Cywiński, Bohdan. Rodowody niepokornych. Paryż: Editions Spotkania, 1985.
Czachowski, Kazimierz. Maria Rodziewiczówna na tle swoich powieści. Poznań: Wydawnictwo Polskie R. Wegner, 1937.
Czachowski, Kazimierz. Wacław Sieroszewski. Życie i twórczość. Lwów: Państwowe Wydawnictwo Książek Szkolnych we Lwowie, 1938.
Defoe, Daniel. Przypadki Robinsona Kruzoe. Oprac. W. L. Anczyc. Gdańsk: Tower Press, 2000.
Defoe, Daniel. The Farther Adventures of Robinson Crusoe. London, Glasgow: Collins, 1965.
Etkind, Alexander. Internal Colonization: Russia’s Imperial Experience. Cambridge: Polity Press, 2011.
Forajter, Wacław. Kolonizator skolonizowany. Przypadek Sygurda Wiśniowskiego. Katowice: Wydawnictwo UŚ, 2014.
Free, Melissa. „Un-Erasing Crusoe: Farther Adventures in the Nineteenth Century”. Book History 9 (2006). S. 89-130.
Kaczyńska, Elżbieta. Syberia: największe więzienie świata (1815–1914). Warszawa: Warszawska Oficyna Wydawnicza Gryf, 1991.
Khodarkovsky, Michael. Na granicach Rosji. Budowanie imperium na stepie 1500-1800. Przeł. Bogumiła Malarecka. Warszawa: PIW, 2009.
Kijak, Agnieszka. Odkrywca innej Syberii i Dalekiego Wschodu. O prozie Wacława Sieroszewskiego. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2010.
Kolbuszewski, Jacek. „Tylu różnych Robinsonów”. Dziwne podróże, dziwni podróżnicy. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1977. S. 74-88.
Krall, Hanna „Kawałek chleba”. Na wschód od Arbatu. Warszawa: Dowody na istnienie, 2014. S. 17-29.
Krzyżanowski, Julian. Nauka o literaturze. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1969.
Kubikowski, Zbigniew. Bezpieczne małe mity. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1965.
Leończyk, Sergiusz. Polskie osadnictwo wiejskie na Syberii w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku. Warszawa: Kulturalno-Narodowa Organizacja Społeczna „Polonia”, Republiki Chakasja, 2017.
Lepecki, Mieczysław B. „Prawda o Robinsonie Crusoe i jego wyspach”. Wiadomości literackie 37 (1930). S. 2.
Lepecki, Mieczysław B. Madagaskar: Kraj. Ludzie. Kolonizacja. Warszawa: Rój, 1938.
Lepecki, Mieczysław B. Sybir bez przekleństw. Podróż do miejsc zesłania marszałka Piłsudskiego. Warszawa: Rój, 1934.
Lotman, Jurij M. „Dekabrysta w życiu codziennym”. Semiotyka dziejów Rosji. Przeł. Bogusław Żyłko. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1993. S. 254-320.
Masiarz, Władysław. „Prawda i fikcja literacka w powieści Igora Newerlego «Wzgórze Błękitnego Snu»”. Zesłaniec 4 (1999). S. 100-122.
Mencwel, Andrzej. Etos lewicy. Esej o narodzinach kulturalizmu polskiego. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1990.
Montaigne de, Michel. Próby. T. 1. Przeł. Tadeusz Boy-Żeleński. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1996.
Newerly, Igor. Wzgórze błękitnego snu. Warszawa: Czytelnik, 1986. Newerly, Igor. Żywe wiązanie. Warszawa: Czytelnik, 1966.
Ossendowski, Ferdynand A. Nauczycielka. Poznań: Wydawnictwo Polskie R. Wegner, 1935.
Ossowska, Maria. Moralność Mieszczańska. Wrocław: Ossolineum, 1985.
Piotrowski, Rufin. Pamiętniki z pobytu na Syberyi. T. 3. Poznań: Nakładem Księgarni Jana Konstantego Żupańskiego, 1861.
Poliszuk, Wladimir. „Robinzon i «robinzony» w Tjumeni”. Literaturno-krajevedcheskij almanach 11 (2016). S. 15-19.
Poznańska, Henryka. „Dwie powieści syberyjskie”. Sybirak 2 (1938).
Poznański, Marceli. „Z naszej ideologii. Szczęśliwe Pokolenie Sybiraków”. Sybirak, 1 (1939).
Prus, Bolesław. Kroniki. Oprac. Z. Szweykowski. T. 15. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1965.
Razumovskaya, Veronica A. „Siberia in the Mirror of Other Cultures: Literature and Translation”. Journal of Siberian Federal University. Humanities & SocialSciences 12 (2015). S. 2939-2946.
Rodziewiczówna, Maria. Anima Vilis. Poznań: Księgarnia Zdzisława Gustowskiego w Poznaniu, 1947.
Romaniello, Matthew P. Enterprising Empires: Russia and Britain in Eighteenth-Century Eurasia. Utah: Weber State University, 2019.
Ruszała, Jadwiga. Robinsonada w literaturze polskiej: teoria, typologia, bohater, natura. Słupsk: Pomorska Akademia Pedagogiczna, 2000.
Sadowska, Ida. Wśród obcych i wśród swoich. Wacława Sieroszewskiego portret wielokrotny. Red. G. Legutko. Kielce: Instytut Filologii Polskiej Akademii Świętokrzyskiej im. Jana Kochanowskiego, 2007.
Sieroszewski, Wacław. Na kresach lasów. Warszawa: Biblioteka Polska, 1931a.
Sieroszewski, Wacław. „W matni”. Dzieła Zbiorowe. T. II Nowele. Warszawa: Instytut Wydawniczy Biblioteka Polska, 1931b. S. 1-148.
Shimmelpennink van der Oye, Devid. Russkij oriyentalizm. Azija w rossijskom soznanii ot epoki Petra Wjelikogo do Beloj emigratsji. Przeł. Sergej P. Bavin. Moskwa: Politiczeskaja entsiklopedija, 2019.
Sławiński Janusz et al., red. Słownik terminów literackich. Wrocław-Warszawa: Ossolineum, 1998.
Symonolewicz, Konstanty. „Syberia «Ziemia obiecana» dla przyszłych pokoleń”. Sybirak 2 (1936).
Szkłowski, Wiktor. O prozie. Rozważania i analizy. Przeł. Seweryn Pollak. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1964.
Szymański, Adam. Szkice. Moskwa: Skład Główny w Księgarni Gazety Polskiej, 1916.
Śliwowska, Wiktoria. Ucieczki z Sybiru. Warszawa: Wydawnictwo Iskry, 2005.
Thompson, Ewa. „A jednak kolonializm. Uwagi epistemologiczne”. Teksty Drugie 6 (2011). S. 289-302.
Thompson, Ewa. Trubadurzy imperium. Literatura rosyjska i kolonializm. Przeł. Anna Sierszulska. Kraków: Uniwersitas, 2005.
Tylicka, Barbara. Bohaterowie naszych książek. Przewodnik po literaturze dla dzieci i młodzieży. Łódź: Defoemelwo Literatura, 1999.
Vinogradov, Sergiei. “Robinson Crusoe in Siberia. Fiction, which turns to be true”. 2019. Web. 08.02.2020. <https://russkiymir.ru/en/publications/257087/>
Waksmund, Ryszard. „Robinsonada” [hasło]. Słownik literatury popularnej. Red. T. Żabski. Wrocław: Wydaw. Uniwersytetu Wrocławskiego, 2006. S. 525-527.
Watt, Ian. „Robinson Kruzoe — homo oeconomicus”. Narodziny powieści. Studia o Defoe’em, Richardsonie i Fieldingu. Przeł. Agnieszka Kreczmar. Warszawa: PIW, 1973. S. 70-78.
Wyka, Kazimierz. „Literatura podróżnicza”. Roczniki Literackie. Red. Z. Szmydtowa. Warszawa: Instytut Literacki, 1935.
Zieliński, Jan. Szkatułki Newerlego. Warszawa: W. A.B., 2012.
Żwirska, Joanna. Ty za wodą, ja za wodą. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1964.
Żywot protopopa Awwakuma przez niego samego nakreślony i wybór innych pism. Przeł. Wiktor Jakubowski. Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, 1972.
Licenca
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license