Ključne besede
synekdocha
ujęcie
montaż
polifonia
kontestacja
afirmacja
Kako citirati
Povzetek
Artykuł rozwija tezę o filmowości wczesnej poezji Czesława Miłosza, przedstawia jej przesłanki na tle nowatorskich prądów epoki, omawia zastosowanie pojęć języka filmu jako adekwatnych wobec synekdochicznej techniki obrazowania noblisty. Prezentuje ją jako algorytm strukturalny świata poetyckiej wielogłosowości. Ukazuje związek etyki, filozofii, teologii z obrazowaniem wiersza. Dowodzi, że rozwój techniki synekdochiczno-filmowej – od figuratywności do płynności w obrębie ujęcia – związany był z równoważeniem gnostyckiej awersji poety wobec rzeczywistości ciała i materii. Równowaga poczucia grozy istnienia i jego afirmacji sprzyjała tworzeniu płynnych serii: partes pro toto powstałych ze spotkania nazwy i rzeczy darzonej respektem, z akceptacji bytów, które same w sobie są transcendentne. Autor artykułu stwierdza, że poprzez porównanie języka poezji z językiem filmu możliwe stało się ukazanie poetyckości wierszy Miłosza.
Literatura
Literatura podmiotu:
Miłosz Czesław (1985), Mowy miane w Sztokholmie przy wręczaniu Nagrody Nobla, w: Poszukiwania. Wybór publicystyki rozproszonej: 1931–1983, red. Konrad Piwniczki, CDN, Warszawa.
Miłosz Czesław (1990), Zaczynając od moich ulic, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław.
Miłosz Czesław (2001), Wiersze wszystkie, t. 1, Znak, Kraków.
Miłosz Czesław (2002), Wiersze wszystkie, t. 2, Znak, Kraków.
Miłosz Czesław (2009), Wiersze wszystkie, t. 5, Znak, Kraków.
Miłosz Czesław, Iwaszkiewicz Jarosław (2011), Portret podwójny. Wykonany z listów, wierszy, zapisków intymnych, wywiadów i publikacji, wybór Barbara Toruńczyk, Fundacja Zeszytów Literackich, Warszawa.
Literatura przedmiotu:
Balcerzan Edward (1982), Wieloznaczność „awangardy”, w: tenże, Kręgi wtajemniczenia: czytelnik, badacz, tłumacz, pisarz, Wydawnictwo Literackie, Kraków, s. 317–330.
Barańczak Stanisław (1985), Język poetycki Czesława Miłosza. w: Poznawanie Miłosza. Studia i szkice o twórczości poety, red. Jerzy Kwiatkowski, Wydawnictwo Literackie, Kraków, s. 419–445.
Barańczak Stanisław (2000), Miłosz: „Sześć wykładów wierszem”. Preliminaria interpretacyjne, w: Poznawanie Miłosza 2: 1980–1998, cz. 1, red. Aleksander Fiut, Wydawnictwo Literackie, Kraków, s. 246–262.
Barańczak Stanisław (2001), Summa Czesława Miłosza. w: Poznawanie Miłosza 2: 1980–1998, cz. 2, red. Aleksander Fiut, Wydawnictwo Literackie, Kraków, s. 257–269.
Bauchrowicz-Kłodzińska Magdalena (2018), Jonasz w brzuchu wieloryba. Czesław Miłosz wobec nowoczesności, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń.
Brodzka Alina (1975), Spór o wartości w kulturze współczesnej w polskiej prozie narracyjnej, w: Literatura polska 1918–1932, t. 1: 1918–1932, red. Alina Brodzka, Helena Zaworska, Stefan Żółkiewski, Wiedza Powszechna, Warszawa, s. 569–570.
Burek Tomasz (2001), Autobiografia jako rozpamiętywanie losu. Nie tylko o „Rodzinnej Europie”, w: Poznawanie Miłosza 2: 1980–1998, cz. 2, red. Aleksander Fiut, Wydawnictwo Literackie, Kraków, s. 7–28.
Eberhardt Konrad (1974), Film jest snem, WAiF, Warszawa.
Eisner Lotte H. (2011), Ekran demoniczny, przeł. Konrad Eberhardt, słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
Fiut Aleksander (1993), Moment wieczny. Poezja Czesława Miłosza, Wydawnictwo Literackie, Warszawa.
Głowiński Michał (2000), „Przedmieście” Czesława Miłosza. Próba interpretacji, w: Poznawanie Miłosza 2: 1980–1998, cz. 2, red. Aleksander Fiut, Wydawnictwo Literackie, Kraków, s. 197–211.
Hopfinger Maryla (1974), Kultura audiowizualna a rozumienie literatury, „Pamiętnik Literacki”, z. 4, s. 129–146.
Jędrychowski Stefan (1931), Bezpośrednio przed nami (1). Linia wpisana w koło, „Żagary”, nr 4, s. I.
Kaźmierczyk Zbigniew (2011), Dzieło demiurga. Zapis gnostyckiego doświadczenia egzystencji we wczesnej poezji Czesława Miłosza, słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
Koschany Rafał (2007), „Filmowość” i „literackość”. Od estetyki do egzystencji, w: Kino wobec sztuk. Związki – inspiracje – przenikanie: ponowoczesność i wielokulturowość, red. Dorota Skotarczak, Jacek Nowakowski, Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa, Poznań, s. 9–20.
Kracauer Siegfried (2009), Od Caligariego do Hitlera. Z psychologii filmu niemieckiego, przeł. Eugenia Skrzywanowa, Wanda Wertenstein, słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
Kwiatkowski Jerzy (1985), Poemat o czasie zastygłym, w: Poznawanie Miłosza. Studia i szkice o twórczości poety, red. Jerzy Kwiatkowski, Wydawnictwo Literackie, Kraków, s. 42–67.
Nycz Ryszard (2011), Miłosz wśród prądów epoki. Cztery poetyki, w: Poznawanie Miłosza 3: 1999–2010, red. Aleksander Fiut, Wydawnictwo Literackie, Kraków, s. 17–32.
Okopień-Sławińska Aleksandra (1973), Sny i poetyka, „Teksty”, nr 2, s. 7–23.
Okopień-Sławińska Aleksandra (2000), „Przedmieście” jako inna „Piosenka o końcu świata”. Przyczynek do opisu, w: Poznawanie Miłosza 2: 1980–1998, cz. 2, red. Aleksander Fiut, Wydawnictwo Literackie, Kraków, s. 212–229.
Otto Wojciech (2007), Sytuacja gatunków literackich polskiego międzywojnia w świetle sztuki filmowej, w: Kino wobec sztuk. Związki – inspiracje – przenikanie: ponowoczesność i wielokulturowość, red. Dorota Skotarczak, Jacek Nowakowski, Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa, Poznań, s. 21–39.
Sławiński Janusz (1965), Koncepcja języka poetyckiego awangardy krakowskiej, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Wat Aleksander (1993), Bezrobotny Lucyfer, w: tenże: Bezrobotny Lucyfer i inne opowieści, wybór i oprac. Włodzimierz Bolecki, Jan Zieliński, Czytelnik, Warszawa.
Wyka Kazimierz (1985), Ogrody lunatyczne i ogrody pasterskie, w: Studia i szkice o twórczości poety, red. Jerzy Kwiatkowski, Wydawnictwo Literackie, Kraków, s. 15–41.
Zaleski Marek (1984), Przygoda drugiej awangardy, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Zagórski Jerzy (1932), Radion sam pierze. Prawo do wiersza, „Żagary”, nr 6, s. 3.
Licenca
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license