Ključne besede
futuryzm
dadaizm
intermedialność
transmedialność
Kako citirati
Povzetek
Artykuł omawia trzy awangardowe dokonania Aleksandra Wata o charakterze wizualno-językowym, realizowane razem z Anatolem Sternem i Henrykiem Berlewim. Interpretacja w transmedialnej perspektywie ujawnia ich heterogeniczny charakter łączący różne kody – ikoniczny i werbalny. Rozpatrywane powyżej realizacje wykorzystują niezwykły układ drukarski, posługują się liternictwem różnego kroju, różnej wielkości i różnego koloru, zróżnicowaną grafią, co w konsekwencji burzy linearność płaszczyzny przekazu, proponując w to miejsce ekspresywność i dynamikę, wymagające od odbiorcy większej kreatywności i innowacyjności w odczytywaniu znaczeń. Zastosowana typografia nie jest w prezentowanych dziełach jedynie wizualnym dodatkiem do treści komunikatu, lecz aktywnie go modyfikuje i współtworzy.
Literatura
Berlewi Henryk (1924), Mechano-faktura, Wyd. JAZZ, Warszawa.
Graf Paweł (2018), Automobil w pędzie. Studia o futuryzmie i futurystach, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
Jasieński Bruno (1978), Manifest w sprawie poezji futurystycznej, w: Antologia polskiego futuryzmu i Nowej Sztuki, wstęp i komentarz oprac. Zbigniew Jarosiński, wybór i przygotowanie tekstów Helena Zaworska, Ossolineum, Wrocław, s. 17–22.
Jarosiński Zbigniew (1978), Wstęp, w: Antologia polskiego futuryzmu i Nowej Sztuki, wstęp i komentarz oprac. Zbigniew Jarosiński, wybór i przygotowanie tekstów Helena Zaworska, Ossolineum, Wrocław, s. III-CXXIII.
Kaczmarczyk Katarzyna (2017), O podstawowych założeniach narratologii transmedialnej i o jej miejscu wśród narratologii klasycznych i postklasycznych, w: Narratologia transmedialna. teorie, praktyki, wyzwania, red. naukowa Katarzyna Kaczmarczyk, Universitas, Kraków, s. 24–85.
Kałuża Anna (2020), Poezja i obraz, piśmienność i wizualność od 1989 roku, „Wielogłos”, nr 1 (43) s. 37–56.
Karpowicz Agnieszka (2010), Wizualność – pisemność. Wybrane funkcje pisma w sztuce plastycznej XX wieku, w: Antropologia pisma. Od teorii do praktyki, red. Philippe Artières, Paweł Rodak, Warszawa, s. 123–135.
Ladorucki Jacek (2018), Typografia to uderzenie, forma, kształt, konstrukcja. Szczuka, Strzemiński, Berlewi, Hiller, czyli polska awangarda artystyczna w projektowaniu graficznym druków pierwszej połowy XX wieku w Polsce, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia”, t. 16, s. 50–76.
Pietrych Krystyna (2017), Dadaistyczne z ducha poszukiwania młodego Wata, w: Impuls dadaistyczny w polskiej sztuce i literaturze dwudziestowiecznej, red. Paulina Kurc-Maj, Paweł Polit, Muzeum Sztuki w Łodzi, Łódź, s. 134–150.
Rudziński Piotr (1977), Awangardowa twórczość Henryka Berlewiego, „Biuletyn Historii Sztuki”, nr 2, s. 205–219.
Rypson Piotr (2017), Nie gęsi. Polskie projektowanie graficzne 1919–1949, Karakter, Warszawa.
Śniecikowska Beata (2006), Słowo – obraz – dźwięk. Literatura i sztuki wizualne w koncepcjach polskiej awangardy 1918–1939, Universitas, Kraków.
Śniecikowska Beata (2019), TAK odnalezione! Pierwsze czytanie pierwszej ulotki polskich futurystów, „Teksty Drugie”, nr 3, s. 331–352.
Wat Aleksander (1998), Mój wiek. Pamiętnik mówiony, t. 1, rozmowy prowadził i przedmową opatrzył Czesław Miłosz, do druku przygotowała Lidia Ciołkoszowa, Czytelnik, Warszawa.
Wat Aleksander (2008), Wspomnienia o futuryzmie, w: tenże, Publicystyka, zebrał, oprac., przypisami i wstępem opatrzył Piotr Pietrych, Czytelnik, Warszawa, s. 134–155.
Wat Aleksander, Stern Anatol (2008), Prymitywiści do narodów świata i do polski, w: Wat Aleksander (2008), Publicystyka, zebr., oprac., przypisami i wstępem opatrzył Piotr Pietrych, Czytelnik, Warszawa, s. 7–13.
Załuski Tomasz (2010), Transmedialność? w: Sztuki w przestrzeni transmedialnej, red. Tomasz Załuski, ASP w Łodzi, Łódź, s. 9–18.
Licenca
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license