Abstract
The narrative presented in this article is situated within pedagogy of youth, in the mainstream of discus- sion on youth as the subject of prospective changes, in social pedagogy and intercultural pedagogy. The theoretical framework of the considerations is constructivism and its basic thesis that identity is constructed in the process of primary and secondary socialization.
The author refers to the research material, collected over thirty years on forming the identity of young people living in Cieszyn Silesia and the determinants of this process. The scheme of comparative longitudinal studies, the sequential research strategy, and oblique, quantitative research were used. The results of the aforementioned studies on young people carried out in 1990-2022 are a record of social and civilization changes that have affected the community of Cieszyn Silesia, it is also a record of the current state.
The outcomes of the presented research indicate undulating views and declarations of youth in terms of identification. They provide grounds for supposing that contemporary youth from Cieszyn Silesia declare and feel a multidimensional identity (harmoniously combining the local, national, European and global dimensions) much more clearly than their older peers. Obviously, the above presented proposal of an empirical theorem should be treated in the categories of a (very initially) verified hypothesis, requiring reliable representative longitudinal comparative studies at various borderlands (to determine whether the stated regularities are of general value), as well as nationwide studies.
The obtained result allows for assuming that the examined young people can cope better in the future (e.g. on the labour market), can enter interpersonal relations with bigger sensitivity, can consciously (re)construct the local environment, country and the world, and can responsibly handle their activities and their consequences.
References
Arnett J.J., Conceptions of the transition to adulthood: perspectives from adolescence through midlife, „Journal of Adult Development” 2001, 8(2), 133–143 DOI: https://doi.org/10.1023/A:1026450103225
Arnett J.J., Emerging adulthood. A theory of development from the late teens through the twenties, „American Psychologist” 2000, 55(5), 469–480 DOI: https://doi.org/10.1037/0003-066X.55.5.469
Berger P.L., Luckmann T., Społeczne tworzenie rzeczywistości, przeł. J. Niżnik, Warszawa 1983.
Bokszański Z., Tożsamość, interakcja, grupa, Łódź 1989.
Brzezińska A.I., Czub T., Hejmanowski S., Rękosiewicz M., Kaczan R., Piotrowski K., Uwarunkowania procesu kształtowania się tożsamości w okresie przejścia z adolescencji do dorosłości, „Kultura i Edukacja” 2012, 89(3), s. 23–50.
Chlebowczyk J., Nad Olzą. Śląsk Cieszyński w wiekach XVIII, XIX i XX, Katowice 1971.
Chlebowczyk J., O prawie do bytu małych i młodych narodów. Kwestia narodowa i procesy narodotwórcze we wschodniej Europie Środkowej w dobie kapitalizmu (od schyłku XVIII do początków XX wieku), Warszawa–Kraków 1983.
Chlebowczyk J., Procesy narodotwórcze we wschodniej Europie Środkowej w dobie kapitalizmu, Warszawa–Kraków 1975.
Cudowska A., Kształtowanie twórczych orientacji życiowych w procesie edukacji, Białystok 2004.
Cybal-Michalska A., Młodzież akademicka a kariera zawodowa, Kraków 2014.
Cybal-Michalska A., Pedagogika młodzieży, [w:] Z. Kwieciński, B. Śliwerski (red.), Pedagogika. Podręcznik akademicki, Warszawa 2019, s. 383–390.
Cybal-Michalska A., Tożsamość młodzieży w perspektywie globalnego świata. Studium socjopedagogiczne, Poznań 2006.
Cybal-Michalska A. (red.), Tożsamość w kontekście edukacyjnym i społeczno-kulturowym. Między partykularyzmem a uniwersalizmem, Poznań 2011.
Gołdyka L., Uwagi o efekcie pogranicza, [w:] J. Miluska, Psychologia społeczno-kulturowego pogranicza. Wstęp do koncepcji i badań, Szczecin 2016, s. 15–30.
Grabowska B., Identyfikacja z grupą społeczną jako czynnik tożsamości narodowej, [w:] T. Lewowicki (red.), Poczucie tożsamości narodowej. Studium z pogranicza polsko-czeskiego, Cieszyn 1994,s. 41–50.
Grabowska B., Szkoła w środowisku zróżnicowanym kulturowo, [w:] T. Lewowicki, A. Szczurek-Boruta (red.), Szkoła na pograniczach, Katowice 2000, s. 69–80.
Grabowska B., Tożsamość narodowa młodzieży na pograniczu cieszyńskim w sytuacji zmiany, [w:] T. Lewowicki, E. Ogrodzka-Mazur (red.), Z teorii i praktyki edukacji międzykulturowej, Cieszyn–Warszawa 2005, s. 215–235.
Hruzd A., Małżeństwa mieszane na Śląsku Cieszyńskim – problem wyboru: kompromis czy wykluczenie?, [w:] T. Lewowicki, A. Szczurek-Boruta, J. Suchodolska (red.), Pedagogika międzykulturowa wobec wykluczenia społecznego i edukacyjnego, Cieszyn–Toruń 2011, s. 251–267.
Jas K., Poczucie tożsamości osób w wieku późnej dorosłości – studia i doświadczenia na przykładzie Śląska Cieszyńskiego, Cieszyn 2015, Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji, niepublikowana praca doktorska przygotowana pod opieką naukową dr hab. Aliny Szczurek-Boruty.
Jasiński Z., Kozłowska A. (red.), Tożsamość narodowa młodzieży na pograniczach, Opole 1997.
Jawłowska A., Tożsamość na sprzedaż, [w:] A. Jawłowska (red.), Wokół problemów tożsamości, Warszawa 2001, s. 51–78.
Kadłubiec T., Pogranicze jako problem badań etnokulturowych, [w:] R. Mrózek (red.), Kultura, język, edukacja, t. 1, Katowice 1995, s. 259–265.
Kawula S., Pedagogika społeczna dzisiaj i jutro, Toruń 2012.
Kłoskowska A., Kultury narodowe u korzeni, Warszawa 1996.
Konarzewski K., Jak uprawiać badania oświatowe. Metodologia praktyczna, Warszawa 2000.
Krzysztofek K., Pogranicza i multikulturalizm w rozszerzonej Unii, „Studia Europejskie” 2003, (1), s. 77–94.
Kwieciński Z., Przedmowa, [w:] Z. Kwieciński, B. Śliwerski, Pedagogika. Podręcznik akademicki, t. 1, Warszawa 2003, s. 11–15.
Kwieciński Z., Socjopatologia edukacji, Olecko 1995.
Lewowicki T., O podstawowych warunkach pomyślnej pracy nauczyciela w sytuacji wielokulturowości – studia i doświadczenia z pogranicza polsko-czeskiego, [w:] T. Lewowicki, E. Ogrodzka- -Mazur, A. Szczurek-Boruta (red.) Praca nauczyciela w warunkach wielokulturowości – studia i doświadczenia z pogranicza polsko-czeskiego, Toruń 2008, s. 13–24.
Lewowicki T., O pograniczu, tożsamości ludzi i edukacji humanistycznej, [w:] M. Sobecki, D. Misie- juk, J. Muszyńska, T. Bajkowski (red.) Człowiek pogranicza – wyzwania humanistycznej edukacji. Księga Jubileuszowa dedykowana Profesorowi Jerzemu Nikitorowiczowi, Białystok 2019, s. 341–348.
Lewowicki T., Poczucie tożsamości narodowej młodzieży – stałość – zmienność, [w:] T. Lewowicki (red.), Poczucie tożsamości narodowej. Studium z pogranicza polsko-czeskiego, Cieszyn 1994, s. 127–135.
Lewowicki T., Suchodolska J., Rodzina – wychowanie – wielokulturowość, Cieszyn 2000.
Luyckx K., Schwartz S.J., Goossens L., Pollock S., Employment, sense of coherence and identity formation: contextual and psychological processes on the pathway to sense of adulthood, „Journal of Adolescent Research” 2008, 23(5), s. 566–591. DOI: https://doi.org/10.1177/0743558408322146
Łobocki M., Wprowadzenie do metodologii badań pedagogicznych, Kraków 2001.
Miluska J., Tożsamość Europejczyka – fakt czy artefakt?, [w:] J. Nikitorowicz, D. Misiejuk, M. Sobecki (red.), Etniczność i obywatelskość w nowej Europie. Konteksty edukacji międzykulturowej, Białystok 2007, s.52–69.
Nikitorowicz J., Edukacja regionalna i międzykulturowa, Warszawa 2009.
Nikitorowicz J., Wielopłaszczyznowa i ustawicznie kreująca się tożsamość w społeczeństwie wielokulturowym a edukacja międzykulturowa, [w:] J. Nikitorowicz, M. Sobecki, D. Misiejuk (red.), Kultury tradycyjne a kultura globalna, konteksty edukacji międzykulturowej, Białystok 2001, s. 15–35.
Nikitorowicz J., Znamienność (swoistość) tożsamości człowieka pogranicza, [w:] J. Miluska, Psychologia społeczno-kulturowego pogranicza. Wstęp do koncepcji i badań, Szczecin 2016, s. 31–42.
Ogrodzka-Mazur E., Szkoła z polskim językiem nauczania z perspektywy oczekiwań edukacyj- nych uczniów żyjących w zróżnicowanej kulturowo Europie, „Studia Pedagogiczne” 2014, 67, s. 157–179.
Oleszkowicz A., Gwiżdż K., Formowanie się tożsamości osobistej w okresie stającej się dorosłości, w kontekście poczucia bezpieczeństwa i gotowości do zmian, „Polskie Forum Psychologiczne” 2019, 24(2), s. 184–204
Piskozub A., Polska w cywilizacji zachodniej, Gdańsk 1995.
Powiat cieszyński w liczbach, https://www.polskawliczbach.pl/powiat_cieszynski [dostęp: 24.08.2022].
Rodziewicz J., Środowisko społeczno-wychowawcze szkoły, [w:] T. Pilch, I. Lepalczyk (red.), Pedagogika społeczna. Człowiek w zmieniającym się świecie, Warszawa 2003, s. 187–194.
Rubacha K., Nowe kategorie pojęciowe współczesnej teorii wychowania, [w:] Z. Kwieciński, B. Śliwerski (red.), Pedagogika. Podręcznik akademicki, t. 2, Warszawa 2004, s. 59–67.
Rusek H., Kulturowe wzory życia polskich rodzin na Zaolziu a asymilacja, Katowice 1997.
Rusek H., Pieńczak A., Szczyrbowski J. (red.), Dziedzictwo kulturowe jako klucz do tożsamości pogranicza polsko-czeskiego na Śląsku Cieszyńskim, Cieszyn–Katowice–Brno 2010.
Są wyniki! Maturzyści z powiatu cieszyńskiego najlepsi w województwie śląskim!, 2021, https://www.powiat.cieszyn.pl/aktualnosci/sa-wyniki-maturzysci-z-powiatu-cieszynskiego-najlepsi-w-wojewodztwie-slaskim [dostęp: 31.08.2022].
Szczepański J., Kultury pogranicza, „Przegląd Humanistyczny” 1990, 34(10), s. 1–7.
Szczurek-Boruta A., Cultural identity of youth and multicultural education – empirical study, „The New Educational Review” 2007, 11(1), s. 37–48.
Szczurek-Boruta A., Doświadczenia społeczne w przygotowaniu przyszłych nauczycieli do pracy w warunkach wielokulturowości, Toruń 2013.
Szczurek-Boruta A., Edukacja międzykulturowa na Śląsku Cieszyńskim, „Pedagogika Społeczna” 2013, 47(1), s. 9–27.
Szczurek-Boruta A., Edukacja regionalna w opiniach nauczycieli ze Śląska Cieszyńskiego, [w:] Z. Jasiński, J. Szymeczek (red.), Miejsce regionalizmu w zachowaniu dziedzictwa kulturowego, Czeski Cieszyn–Opole 2017, s. 183–195.
Szczurek-Boruta A., Edukacja szkolna a kształtowanie się tożsamości młodzieży – pedagogiczna wartość antynomii istniejących w społecznej przestrzeni wychowania, [w:] T. Lewowicki, A. Szczurek- -Boruta, B. Grabowska (red.), Przemiany społeczno-cywilizacyjne i edukacja szkolna – problemy rozwoju indywidualnego i kształtowania się tożsamości, Cieszyn–Warszawa–Kraków 2005, s. 203–213.
Szczurek-Boruta A., Edukacja środowiskowa i wybrane formy realizacji edukacji regionalnej, wielokulturowej i międzykulturowej na Śląsku Cieszyńskim, [w:] B. Cimała, M. Pogorzelska (red.), Wokół różnorodności kulturowej i regionalizmu – rozważania teoretyczne i aspekty praktyczne, Opole 2014, s. 105–120.
Szczurek-Boruta A., Edukacyjne konteksty kształtowania poczucia tożsamości kulturowej młodzieży – studia i doświadczenia z pogranicza polsko-czeskiego, „Pogranicze. Studia Społeczne” 2011, 17, s. 141–165. DOI: https://doi.org/10.15290/pss.2011.17.02.10
Szczurek-Boruta A., Kapitał społeczno-kulturowy i poczucie tożsamości wielowymiarowej na Śląsku Cieszyńskim, „Studia Edukacyjne” 2008, (8), s. 87–104.
Szczurek-Boruta A., Konflikt czy dialog międzypokoleniowy w rodzinie (studium z pogranicza polsko- -czeskiego), [w:] R. Kwiecińska, M.J. Szymański (red.), Młodzież a dorośli. Napięcia między socjalizacją a wychowaniem, Kraków 2001, s. 322–334.
Szczurek-Boruta A., Konstrukcjonizm społeczny i jego znaczenie teoriopoznawcze w badaniach międzykulturowych, [w:] T. Lewowicki, E. Ogrodzka-Mazur (red.), Edukacja międzykulturowa – teorie, poglądy, doświadczenia społeczne, Cieszyn–Warszawa–Toruń 2010, s. 44–68.
Szczurek-Boruta A., Lokalne środowisko życia i kształtowanie tożsamości otwartej w perspektywie edukacji międzykulturowej, „Pedagogika Społeczna” 2016, 61(3), s. 55–69.
Szczurek-Boruta A., O przygotowaniu nauczycieli do pracy w warunkach wielokulturowości – konteksty, opinie studentów, propozycje, Toruń 2014.
Szczurek-Boruta A., Od edukacji regionalnej do edukacji międzykulturowej – ku zbliżeniu ludzi i ich kultur, [w:] K. Kossak-Główczewski, A. Kożyczkowska (red.), Wielokulturowość: między edukacją regionalną i edukacją międzykulturową. Dylematy i konteksty tożsamościowe, Kraków 2015, s. 295–315.
Szczurek-Boruta A., Oddziaływania socjalizacyjno-wychowawcze w rodzinie w zróżnicowanym środo- wisku Pogranicza, [w:] T. Lewowicki, J. Suchodolska (red.), Rodzina – wychowanie – wielokulturowość, Cieszyn 2000, s. 117–140.
Szczurek-Boruta A., Partnerzy międzypokoleniowej transmisji dziedzictwa kulturowego, [w:] J. Nikitorowicz, J. Halicki, J. Muszyńska (red.), Międzygeneracyjna transmisja dziedzictwa kulturowego. Społeczno-kulturowe wymiary przekazu, Białystok 2003, s. 73–84.
Szczurek-Boruta A., Procesy identyfikacyjne i kształtowanie się tożsamości jednostki. Studium empiryczne. Z badań młodzieży ze szkół średnich z pogranicza polsko-czeskiego, [w:] J. Nikitorowicz, J. Halicki, J. Muszyńska (red.), Kultury narodowe na pograniczach, Białystok 2007, s. 273–283.
Szczurek-Boruta A., Rodzina a tolerancja (z badań młodzieży i rodziców mieszkających na pograniczu polsko-czeskim, [w:] T. Lewowicki, B. Grabowska (red.), Młodzież i tolerancja, Cieszyn 1998, s. 99–119.
Szczurek-Boruta A., Szkoła i jej rola w kształtowaniu tożsamości młodzieży, [w:] T. Lewowicki, W. Ogniewjuk, E. Ogrodzka-Mazur, S. Sysojewa (red.), Wielokulturowość i edukacja, Warszawa–Cieszyn–Kijów 2014, s. 285–303.
Szczurek-Boruta A., Tożsamość młodych Polaków mieszkających na pograniczu polsko-czeskim, „Pogranicze. Studia Społeczne” 2017, 30, s. 195–209. DOI: https://doi.org/10.15290/pss.2017.30.14
Szczurek-Boruta A., Zadania rozwojowe i edukacja szkolna młodzieży. Stałość i zmienność, Toruń 2019.
Szczurek-Boruta A., Zadania rozwojowe młodzieży i edukacyjne warunki ich wypełniania w środowiskach zróżnicowanych kulturowo gospodarczo – studium pedagogiczne, Katowice 2007.
Szczurek-Boruta A., Grabowska B., Dynamika kształtowania się tożsamości młodzieży – ku tożsamo- ści wzbogaconej, [w:] T. Lewowicki, E. Ogrodzka-Mazur, A. Szczurek-Boruta (red.), Poczucie tożsamości i stosunek młodzieży do wybranych kwestii społeczny – studium z pogranicza polsko- -czeskiego, Cieszyn–Warszawa–Toruń 2009, s. 21–64.
Szczypka-Rusz A., Współczesna rodzina cieszyńska. Kim są rodzice? Kim chcieliby, żeby były ich dzieci-rzecz o tożsamości, [w:] T. Lewowicki, J. Suchodolska (red.), Rodzina – wychowanie – wielokulturowość, Cieszyn 2000, s. 48–54.
Szymański M.J., Melosik Z. (red.), Tożsamość w warunkach zmiany społecznej, Warszawa 2016.
Szymeczek J., Kaszper R., Krótki zarys historii Śląska Cieszyńskiego, „Czeski Cieszyn/Český Těšín Pa- pers”, (2), https://fdocuments.net/document/krotki-zarys-historii-slaska-cieszynskiego-eurac--artykul-podaje-w-zarysie.html?page=1 [dostęp: 22.05.2023].
Śliz A., Szczepański M.S., Borderland in sociological perspective. The case of the Polish-Czech border (Pogranicza w socjologii. Przypadek pogranicza polsko-czeskiego), [w:] J. Kiszta (red.), BlueNotes1. ACCENDO – Centrum pro vedu a vyzkum, o.p.s, Ostrava 2013, s. 25–29.
Świątkiewicz W., Rodzina jako wartość społeczna, [w:] W. Świątkiewicz (red.), W trosce o rodzinę, Katowice 1994, s. 40–58.
Tazbir J., Myśl polska w nowożytnej kulturze europejskiej, Warszawa 1986.
Trempała J., Olejnik M., Badanie rozwoju psychicznego człowieka, [w:] J. Trempała (red.), Psychologia rozwoju człowieka, Warszawa 2016, s. 127–243.
Tyszkowa M., Rozwój psychiczny jednostki jako proces strukturyzacji i restrukturyzacji doświadczenia,[w:] M. Tyszkowa (red.), Rozwój psychiczny człowieka w ciągu życia, Warszawa 1988, s. 44–79.
Uchwała Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN z dnia 26 czerwca 2020 roku, http://zpm.home.amu.edu.pl/#:~:text=Sekcja%20Pedagogiki%20M%C5%82odzie%C5%BCy%20dzia%C5%82a%20w%20ramach%20Komitetu%20Nauk,Pedagogicznych%20PAN%20z%20dnia%2026%20cze-rwca%202020%
Witkowski L., Rozwój i tożsamość w cyklu życia. Studium koncepcji Erika H. Eriksona, Toruń 2000.
License
Copyright (c) 2023 Alicja Szczurek- Boruta
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.