Abstract
This article presents a comparative analysis of the personal experiences and impressions of 1930s Russia, as recounted by two figures: A. Słonimski, the Polish poet, editor, and founder of the influential literary group “Skamander,” and A. Ciliga, a Croatian writer and former communist. Ciliga, an unruly Istrian, arrives in the “paradise of socialist progress” as a privileged foreign communist intellectual and university lecturer, only to end up imprisoned in the infamous Gulag system. In contrast, Słonimski, a customer of the state-run tourism agency Intourist and a journalist, travels across the Soviet Union, observing the inner workings of the Stalinist state and the pervasive taboos that shaped its atmosphere. Both autobiographical accounts offer valuable insights into the broader European context of the time. The experience of crossing borders – whether between capitalist and socialist societies, Western and Eastern Europe, or Europe and Asia – shapes the landscape, cities, and mentalities of the inhabitants in profound ways.
References
Applebaum, A. (2018). Za żelazną kurtyną. Ujarzmienie Europy Wschodniej 1944–1956. Transl. B. Gadomska. Warszawa: Wydawnictwo Agora.
Bauman, Z. (1994). Dwa szkice o moralności ponowoczesnej. Warszawa: Instytut Kultury.
Cat-Mackiewicz, S. (2012). Myśl w obcęgach. Studia nad psychologią społeczeństwa Sowietów. Kraków: Universitas.
Ciliga, A. (2007). U zemlji velike laži. Zagreb: Naklada Ceres.
Fast, P. (2003). Realizm socjalistyczny w literaturze rosyjskiej. Kraków: Universitas.
Figes, O. (2023). Opowieść o Rosji. Władza i mit. Transl. W. Jeżewski. Warszawa: Wielka Litera.
Koestler, A. (2019). Ciemność w południe. Transl. U. Poprawska. Warszawa: PIW.
Kuciel-Frydryszak, J. (2012). Słonimski. Heretyk na ambonie. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B.
Kundera, M. (1984). Zachód porwany: Eseje i polemiki. Transl. P. Heartman. Wrocław: Wydawnictwo Oświatowe Bis.
Margański, J. (2005). Północ, Południe i tekst. In: Pisarz na emigracji. Mitologie, style, kategorie przetrwania. Ed. H. Gosk, A. S. Kowalczyk. Warszawa: Elipsa,pp. 269–277.
Nowakowski, Z. (1932). Turyści w Sowietach. „Ilustrowany Kuryer Codzienny” 11.01.1932. Kraków. Year 23. No. 11. http://retropress.pl/ilustrowany-kuryer-codzienny/turysci-w-sowietach/. 7.10.2023.
Peruško Vindakijević, I. (2018). Od oktobra do otpora. Mit o sovjetsko-jugoslavenskome bratstvu u Hrvatskoj i Rusiji kroz književnost, karikaturu i film (1917.–1991.). Zaprešić: Fraktura.
Pieniążek-Marković, K. (2023). Smak drogi. Podróże chorwackiego romantyzmu (1839– 1860). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Pitcher, H. (2014). Gdy panna Emmy była w Rosji. Dzieje angielskich guwernantek na tle rewolucji październikowej. Transl. J. Grzegorczyk. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
Roth, J. (2019). Podróż do Rosji. Transl. M. Łukasiewicz. Kraków-Budapeszt-Syrakuzy: Wydawnictwo Austeria.
Rybicka, E. (2014). Geopoetyka. Przestrzeń i miejsce we współczesnych teoriach i praktykach literackich. Kraków: Universitas.
Sariusz-Skąpska, I. (2012). Polscy świadkowie GUŁagu. Literatura łagrowa 1939–1989. Kraków: Universitas.
Słonimski, A. (2004). Kroniki tygodniowe 1936–1939. Warszawa: Wydawnictwo LTW.
Słonimski, A. (2018). Moja podróż do Rosji. Łomianki: Wydawnictwo LTW.
Szperlik, E. (2014). Przodownicy, partyzanci i kobiety na traktorach czyli (ukryty?) erotyzm i (a)seksualność bohaterów prozy socrealistycznej. In: Zmysłowy komunizm. Somatyczne doświadczenie epoki. Ed. M. Bogusławska, Z. Grębecka, R. Kulmiński. Warszawa–Kraków: Libron, pp. 117–133.
Wieczorkiewicz, A. (2008). Apetyt turysty, o doświadczaniu świata w podróży. Kraków: Universitas.
License
Copyright (c) 2025 Ewa Szperlik

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
