Keywords
Czech democratic opposition 1978–1989
boundaries of freedom
How to Cite
Abstract
The Czech democratic opposition from the mid-1970s until the Velvet Revolution was a unique phenomenon in Central Europe. One of its defining features was its ability to bring together diverse groups. It sought ways to broaden both external and internal freedoms. The election of Karol Wojtyła as pope on 16 October 1978 was among the events that gave Czech dissidents renewed hope for change. His actions inspired parts of the democratic opposition from various milieus to push back the boundaries of freedom.
Funding
National Science Centre
References
Akt Końcowy Konferencji KBWE (1975). https://zanotowane.pl/26/401/. 12.11.2023.
Balík, S., Hanuš, J. (2007). Katolická církev v Československu 1945–1989. Brno: Centrum pro studium demokracie a kultury.
Benda, V. [Kratochvíl Z.]. (1980). Papež Karol Wojtyla, katolická církev a svět. „Studie”, nr 67, s. 1–11.
Benda, V. (1986). Jak dál po Velehradě?, „Rozmluvy”, nr 6, s. 7–37.
Císařovska, B., Prečan, V. (red.). (2007). Charta 77: Dokumenty 1977–1989. Praha: Ústav pro soudobé dějiny AV ČR.
Casaroli, A. (2001). Pamiętniki. Męczeństwo cierpliwości. Stolica Święta i kraje komunistyczne (1963–1989). Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
Cuhra, J. (2000). Pražský biskup Tomášek a stát v čase ostré normalizace (1969–1982). W: Význam kardinála Tomáška v období normalizace a přechodu k demokracii: sborníktextů ze sympozia ke 100. výročí narození kardinála Tomáška. Aleš Opatrný (red.), Praha: Pastorační středisko sv. Vojtěcha při Arcibiskupství pražském, s. 17–25.
Cuhra, J. (2001a). Československo-vatikánská jednání 1968–1989. Praha: Akademie věd České republiky, Ústav pro soudobé dějiny, Sešity ÚSD, sv. 34.
Cuhra, J. (2001b). KSČ, stát a římskokatolická církev (1948–1989). „Soudobé dějiny”, rocz. 8, nr 2–3, s. 267–293.
Duka, D., Dostatni T., Šubrt J. (2012). Tradycja jest wyzwaniem. Przeł. A. Babuchowski. Poznań: Wydawnictwo W drodze.
Fiala, P., Hanus, J. (2001). Katolická církev a totalitarismus v českých zemích. Brno: Centrum pro studium demokracie a kultury.
Halas, F. (2004). Fenomén Vatikán: idea, dějiny a současnost papežství, diplomacie Svatého otce, České země a Vatikán. Brno: Centrum pro studium demokracie a kultury.
Halík, T. (1992). O přítomnou církev a společnost. Praha: Česká Křest’anská Akademie.
Halík, T. (1997). Wyzwoleni, jeszcze nie wolni. Poznań: W drodze.
Halík T. (2005). Papež oslovil celý svět. https://tinyurl.com/yrjsynpe. 12.11.2023.
Halík. T. (2008). Role církví v událostech roku 1989 (říjen 2008) (referát na mezinárodní konferenci ve Výmaru). https://tinyurl.com/24c4f68a. 12.11.2023.
Halík, T. (2014). Skutečná síla a slabost společností spočívá v mentalitě občanů [6.11.2014, projev o dějinné roli Václava Havla a Jana Pavla II na oxfordské koleji San Anthony v rámci Sametového dne]. 30.11.2014. https://tinyurl.com/5ahpf5bf. 12.11.2023.
Halík, T. (2018). To že byl život?: z „podzemní církve“ do labyrintu svobody. Praha: Nakladatelství Lidové nowiny.
Halík, T., Jandourek, J. (1997). Ptal jsem se cest. Praha: Portál.
Halík, T., Jandourek, J. (2001). Radziłem się dróg. Poznań: W drodze.
Hartmann, J., Svoboda, B., Vaško, V. (1994). Kardinál Tomášek: Svědectví o dobrém katechetovi, bojácném biskupovi a statečném kardinálovi. Praha: Zvon.
Hlinka, A. (2013). Siła słabych i słabość silnych. Prześladowanie Kościoła na Słowacji 1945–1989. Petrus.
Jan Pavel II. (1985). List Svatého otce Jana Pavla II. (3) Velehrad. (Dáno ve Vatikáně 28. června roku 1985). „Studie”, nr 102, s. 572–573.
Jan Paweł II. (1979a). Homilia wygłoszone podczas I pielgrzymki do Polski na Wzgórzu Lecha – Gniezno, 3 czerwca. https://tinyurl.com/n7wm2bfs. 12.11.2023.
Jan Paweł II. (1979b). List Jana Pawła II do Arcybiskupa Pragi z okazji 250. rocznicy kanonizacji Jana Nepomucena, Watykan, 2 marca, https://nepomuki.pl/nepomuk/jp2.htm. 12.11.2023.
Jan Paweł II. (1979c). Redemptor hominis. https://tinyurl.com/2sjrr2x9. 12.11.2023.
Jan Paweł II. (1980a). Egregiae Virtutis. https://tinyurl.com/4s7ks2yb. 12.11.2023.
Jan Paweł II. (1980b). [Przemówienie w UNESCO]. https://tinyurl.com/2mt3akpe, 12.11.2023.
Jan Paweł II. (1985). Slavorum apostoli. https://tinyurl.com/zcj5c5mm, 12.11.2023.
Jan Paweł II. (1999). Homilia podczas Mszy św. dla ludzi pracy w Gdańsku, 22 czerwca 1983 r. W: Jan Paweł II. Pielgrzymki do Ojczyzny. Przemówienia i homilie 1979–1999. Kraków: Znak, s. 237–239.
Jan Paweł II. (2008). Dzieła zebrane. Homilie i przemówienia z pielgrzymek: Europa, t. 11. Kraków: Wydawnictwo M.
Jan Paweł II. (2009). Dzieła zebrane. Homilie i przemówienia okolicznościowe, t. 14. Kraków: Wydawnictwo M.
Jan Paweł II. (1995). Ut umum sint. https://tinyurl.com/7n33ukdj. 12.11.2023.
Karta 77. (1978). [List gratulacyjny w imieniu wszystkich sygnatariuszy Karty 77 z okazji wyboru na papieża]. „InfoCh”, rocz. 1, nr 13, 31.10–20.11, s. 15–16.
Karta 77. (1981). [List z życzeniami na 61. urodziny i życzeniami szybkiego powrotu do zdrowia]. „InfoCh”, rocz. 4, nr 6, 16.05–17.06, s. 2.
Koníček, J. (2005). Modus vivendi v historii vztahů Svatého stolce a Československa. Církevně-politický vývoj v letech 1918–1993. Olomouc: Společnost pro dialog církve a státu.
Koníček, J. (2018). Pontifikát sv. Jana Pavla II. V otevřenosti církve a dialogu se státy světa. „Dialog Evropa XXI – revue křesťanské orientace pro vědu a kulturu”, 22.10.2018, https://tinyurl.com/pjfbfzxx. 12.11.2023.
Lecomte, B. (1997). Prawda zawsze zwycięży. Jak Papież pokonał komunizm. Przeł. Elżbieta Teresa Sadowska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Lecomte, B. (2010). Tajemnice Watykanu. Przeł. M. Romanek. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Liška, O. (1999). Církev v podzemí a společenství Koinótés. Tišnov: Sursum (Brno).
Mikloško, F. (1991). Nebudete ich môcť rozvrátiť: z osudov katolíckej cirkvi na Slovensku v rokoch 1943–89. Bratislava: Archa.
Mikloško, F. (2014). Tri vrcholy Jána Pavla II. a jeho odkaz, „Postoj”, 24.04.2014. https://tinyurl.com/3bctt634. 12.11.2023.
Opatrný A. (red.). (2000). Význam kardinála Tomáška v období normalizace a přechodu k demokracii. Praha: Pastorační středisko.
Skalický, K. (1989). Postavení církví a věřících v Československu osmdesátých let. „Studie”, nr 126, s. 422–446.
Stehle, H. (1993). Tajna dyplomacja Watykanu. Papiestwo wobec komunizmu (1917–1991). Przeł. R. Drecki, M. Struczyński. Warszawa: Real Press.
Stříbrný, J. (2000). Katolická církev v českých zemích v čase dvou totalit. W: České církevní dějiny ve druhé polovině 20. století: sborník příspěvků ze sekce církevních dějin na VIII. sjezdu českých historiků v Hradci Králové ve dnech 10.–12. září 1999. Red. Jan Libor, Brno: Centrum pro studium demokracie a kultury, s. 78–115.
Svoboda, B. (2013). Po stronie narodu. Kardynał František Tomášek w boju z reżimem komunistycznym (1965–1989). Kraków: Wydawnictwo WAM.
Svoboda, B., Hartmann, J., Vaško V., (red.). (2003). Kardinál Tomášek – Generál bez vojska? Praha: Vyšehrad.
Šebek, J. (2020). Velehradská pouť 1985 v církevně–politických kontextech. „Paměť a dějiny”, nr 2, s. 15–26.
Šebek, J. (2021). Problematika československo-vatikánských vztahů v kontextu změn církevní politiky v období po velehradské pouti 1985 pohledem Státní bezpečnosti. „Sborník Archivu bezpečnostních složek”, nr 19, s. 169–192.
Thomas, D.C. (2007). Helsinský efekt. Mezinárodní zásady, lidská práva a zánik komunismu. Przeł. Jan Růžička. Praha: Academia.
Vaško, V. (1994). Církevně politický vývoj Československa (1938–1989). W: Z. Hledíková, J.V. Polc (red.). Pražské arcibiskupství 1344–1994. Praha: Zvon, s. 277–293.
Vaško, V. (1999). Ne vším jsem byl rád: vlastní životopis. Kostelní Vydří: Karmelitánské nakladatelství.
Weigel, G. (1995). Ostateczna rewolucja: Kościół sprzeciwu a upadek komunizmu. Poznań: Wydawnictwo W drodze.
Weigel, G. (2002). Świadek nadziei. Biografia Jana Pawła II. Kraków: Znak.
Weigel, G. (2012). Kres i początek: Papież Jan Paweł II – zwycięstwo wolności, ostatnie lata, dziedzictwo. Kraków: Znak.
Weigel, G. (2022). Rewizja watykańskiej Ostpolitik: dyplomacja w wydaniu świętego. „Teologia polityczna” 18.05.2022. https://tinyurl.com/3dx6ey9e. 12.11.2023.
License
Copyright (c) 2025 Joanna Brodniewicz
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.