Osiemnasty tom „Poznańskich Studiów Slawistycznych” zmierzyć się pragnie z heterogeniczną i wielobarwną tradycją ruchów oraz nurtów artystycznych, które z niezwykłym witalizmem i anty-destrukcyjną inwencją rozwijały się bujnie w latach międzywojennych minionego stulecia. Do najważniejszych manifestacji owych ruchów należą, warto przypomnieć, takie kierunki, jak kubizm, futuryzm, kubofuturyzm, surrealizm, ekspresjonizm, abstrakcjonizm, fowizm, konstruktywizm, minimalizm, hiperrealizm, poetyzm, dadaizm, sumatraizm, hipnizm czy zenityzm, spośród których wiele zapoczątkowanych zostało wcześniej (około 1910 roku), ale rozwinęło się w pełni po zakończeniu pierwszej wojny światowej. Próba reaktywacji awangardowych sił kształtujących nie tylko drugą i trzecią dekadę XX wieku, ale rzutujących również na lata kolejne i sięgających współczesności, znajduje swoje uzasadnienie w optyce historycznej – rok 2020 uznać bowiem można umownie za datę rocznicową, za sprawą której warto powrócić do burzliwych „lat dwudziestych, lat trzydziestych”, by skorzystać ze słów znanego polskiego szlagieru z powojennego filmu muzycznego.
W wypowiedzi inicjalnej otwierającej niniejszy tom widnieje słowo „ariergarda”, które, per analogiam do awangardy, wywodzi się ze słownika terminów militarnych i oznacza tylną straż – zadanie owej straży sprowadza się do zabezpieczania wojskowej kolumny przed atakami od tyłu, zakłócającymi jej marsz i nadszarpującymi jej szyki. Użycie tego pojęcia zyskuje swoją motywację w kontekście pewnej figury retorycznej zwanej metalepsis, która w literaturoznawczej koncepcji Harolda Blooma warunkuje „kondycję opóźnienia” (belatedness), ta zaś utrzymuje w mocy potęgę tradycji literackiej (czy, szerzej, kulturowej), przywoływanej w taki jednak sposób, jak gdyby znajdowała się ona dopiero w akcie własnego powstawania. Postulowana przez amerykańskiego teoretyka kondycja pozwala na twórcze przepracowywanie artystycznej przeszłości, która – wzbogacana o współczesne komponenty – stale powraca w nowych kształtach i odmianach, a niemożliwość jej wysycenia uzależniona jest od skutecznej aktywności ariergardy. W metaleptycznym ruchu to, co wydaje się bezsprzeczną przyczyną, nabiera wymiarów efektu – o płynności owej temporalnej relacji przekonał się już w swoim czasie Fryderyk Nietzsche kwestionując prawdę wzniesioną na gruncie kanonicznej logiki. Niegasnący potencjał awangardy, jej niepowstrzymany pochód, mówiąc językiem Ralpha Waldo Emersona, domaga się ponownego przemyślenia w obliczu cywilizacyjnych zmian, do jakich doszło na przestrzeni stulecia dzielącego nas od nierzadko ekscentrycznej aktywności ruchów awangardowych, w których dostrzec warto zmian tych zapowiedzi, ale również próbę konstruowania światów wariantywnych, światów z rozmaitych powodów nieurzeczywistnionych i zanurzonych w kulturowej niepamięci.
Propozycja przepracowania tradycji, która równoważna jest ze wstąpieniem w szyki awangardowej ariergardy (bądź też ariergardowej awangardy), odznacza się charakterem interdyscyplinarnym, adresowana jest bowiem do ekspertów reprezentujących różne obszary nauk humanistycznych. Do refleksji nad artystycznym dorobkiem slawistycznego dwudziestolecia międzywojennego zapraszamy zatem znawców literatury, historii, historii sztuki, filozofii, antropologii, socjologii oraz, mówiąc ogólniej, wszelkich pasjonatów eksperymentów formalnych spod znaku twórczej rewolty znamionującej lata dwudzieste oraz trzydzieste minionego wieku. Zachęcając do powrotu do owych inspirujących lat, przedstawiamy wachlarz zagadnień obejmujący:
∙ słowiańskie awangardy: osobliwości ich idiomów i poetyk
∙ dwudziestowieczne kontynuacje i nawiązania
∙ przejawy postaw anty-awangardowych
∙ awangarda versus parodia
∙ awangarda: wznowienie lektury, czyli między reiteracją a reinterpretacją/rekontekstualizacją
∙ języki awangardowych manifestów
∙ zjawisko post-awangardy we współczesnych kulturach słowiańskich
∙ awangarda a dekonstrukcja
∙ od prekursorstwa do epigonizmu
∙ geopoetyka awangard słowiańskich albo rewizja kartograficzna obejmująca środkowe i południowe obszary Europy
∙ awangardy w historii, historie w awangardach
Na Państwa teksty czekamy do 30. września 2019 roku. Teksty (o objętości nieprzekraczającej 15. stron znormalizowanych i przygotowane według zasad, które znajdą Państwo na https://pressto.amu.edu.pl/index.php/pss/about/submissions#authorGuidelines prosimy przesyłać w formacie DOC/DOCX lub RTF na adres mailowy redakcji: studiaslawistyczne@gmail.com lub platformę https://pressto.amu.edu.pl/index.php/pss/about/submissions#onlineSubmissions
Anna Maria Skibska (redaktor tematyczna tomu)