Granice Samudaripenu. Reprezentacje Zagłady Romów w literaturze chorwackiej i serbskiej
Okładka czasopisma Poznańskie Studia Slawistyczne, nr 28, rok 2025, tytuł Granice w literaturze – wyznaczanie, zacieranie i przekraczanie
PDF

Słowa kluczowe

Samudaripen
Romani Holocaust
literary representations
Croatia
Serbia

Jak cytować

Giergiel, S., & Taczyńska, K. (2025). Granice Samudaripenu. Reprezentacje Zagłady Romów w literaturze chorwackiej i serbskiej. Poznańskie Studia Slawistyczne, (28), 135–154. https://doi.org/10.14746/pss.2025.28.7

Abstrakt

Celem niniejszego artykułu jest analiza mało znanych literackich reprezentacji romskiej Zagłady w kulturze chorwackiej i serbskiej (zarówno w dokumentach osobistych, jak i w literaturze fikcjonalnej). Z przeprowadzonych analiz wynika, że wzmianki o Samudaripenie w chorwackich tekstach autobiograficznych pojawiają się epizodycznie, zwykle na marginesie innych opowieści, Niezwykle rzadko pojawiają się również w chorwackiej literaturze fikcjonalnej. W serbskich tekstach wyznaczyć można dwa nadrzędne sposoby odwoływania się do Samudaripenu: 1) jako odniesienia w kontekście Zagłady Żydów (najczęściej pojawia się jako historycznie udokumentowany fakt); 2) jako główny temat powieści lub jeden z istotnych wątków fabularnych; zwykle jednak narracja jest tylko w niewielkim stopniu osadzona historycznie i kulturowo, ma nikłą wartość artystyczną, co skutkuje jej ograniczoną recepcją.

https://doi.org/10.14746/pss.2025.28.7
PDF

Finansowanie

Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego

Bibliografia

Acković, D. (1996). Ašunen Romalen. Slušajte ljudi. Beograd: Rrominterpress, Radio B92.

Albahari, D. (2007). Götz i Meyer. Przeł. M. Duškov. Toruń: Wydawnictwo Graffiti BC.

Banić Grubišić, A. (2024). Romski bildungsroman – o kulturnoj traumi odrastanja u romanima Grad bola i Grad greha Metija Kamberija. „Etnoantropološki problemi” z. 1. s. 87–110.

Bilić, A. (2013). Mi i drugi u literarnom nusprostoru. Vinkovci: Gradska knjižnica i čitaonica.

Ciliga, A. (2011). Jasenovac: Ljudi pred licem smrti. Uspomene iz logora. Zagreb: Naklada Pavičić.

Đorđević, Đ. (2013). Opelo za violinu. Ruma: Gradska Biblioteka Atanasije Stojković.

Fings, K. Genocide, Holocaust, Porajmos, Samudaripen. https://www.romarchive.eu/en/voices-of-the-victims/genocide-holocaust-porajmos-samudaripen/ 24.11.2023.

Giergiel, S., Taczyńska, K. (2024). ‘…everything creaks, because of water…’: Nature in the Jasenovac Concentration Camp. „Holocaust Studies”, vol. 31, nr 1, s. 56–72. DOI: https://doi.org/10.1080/17504902.2024.2320529

Giergiel, S., Taczyńska, K. (2019). Ślady (nie)pamięci o Porajmosie. Kulturowa mapa romskiego Holokaustu. „Teksty Drugie”, nr 2, s. 317–336. DOI: https://doi.org/10.18318/td.2019.2.23

Goldstein, I. (2019). Jasenovac. Novi Sad: Akademska knjiga.

Haliti, B. (2012). Romi u paklu Jasenovca. (Kraj jedne čerge). Beograd: Beoknjiga.

Ivanji, I. (2009). Aveti iz jednog malog grada. Zrenjanin: Gradska narodna biblioteka Žarko Zrenjanin.

Jakovljević, I. (1999). Konclogor na Savi. Zagreb: Konzor.

Jambrešić-Kirin, R. (2015). Tko svjedoči za svjedoka?. „15 dana: Ilustirirani časopis za umjetnost i kulturu”, nr 1, s. 34–41.

Janković, I. (2018). Macke i packe. Ogledi iz istorije represije u Srbiji. Beograd: Fabrika knjiga.

Kapralski, S. (2012). Naród z popiołów. Pamięć zagłady a tożsamość Romów. Warszawa: Wydawnictwo Scholar.

Kapralski, S. (2009). Problem Zagłady Romów w czasie II wojny światowej. Próba ujęcia syntetycznego. W: O Romach w Polsce i w Europie. Tożsamość, historia, kultura, edukacja. Red. P. Borek. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, s. 96–123.

Kapralski, S. (2013). The Aftermath of the Roma Genocide. From Implicit Memories to Commemoration. W: The Nazi Genocide of the Roma: Reassessment and Commemoration. Red. A. Weiss-Wendt. New York: Berghahn Books, s. 229–251. DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctt9qcvtb.13

Karakaš, D. (2019). Proslava. Zagreb: Oceanmore.

Kertész, I. (2004). Do kogo należy Auschwitz? W: I. Kertész. Język na wygnaniu. Przeł. E. Sobolewska. Warszawa: WAB, s. 121–128.

Koljanin, M. (1992). Nemački logor na beogradskom Sajmištu 1941–1945. Beograd: Institut za savremenu istoriju.

Korb, A. (2013). Ustaša Mas Violence Against Gypsies in Croatia, 1941–1942. W: The Nazi Genocide of the Roma: Reassessment and Commemoration. Red. A. Weiss-Wendt. New York: Berghahn Books, s. 72–95. DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctt9qcvtb.7

Lengel-Krizman, N. (2003). Genocid nad Romima. Jasenovac 1943. Jasenovac-Zagreb: Javna ustanova Spomen-područje Jasenovac.

Lujanović, N. (2015). Oblak boje kože. Zaprešić: Fraktura.

Mataušić, N. (2003). Jasenovac 1941. –1954. Logor smrti i radni logor. Jasenovac-Zagreb: Javna ustanova Spomen područje Jasenovac.

Miliša, Đ. (2011). U mučilištu-paklu Jasenovac. Zagreb: Naklada Pavičić.

Morawiec, A. (2018). Literatura polska wobec ludobójstwa. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Panevski, Z. (2005). Manje važni zločini. Beograd: Okean.

Pisarri, M. (2016). Stradanje Roma u Srbiji za vreme holokausta. Beograd: Rosa Luxemburg Stiftung Southest Europe.

Riffer, M. (2011). Grad mrtvih. Jasenovac 1943. Zagreb: Naklada Pavičić.

Savić, D. (2016). Porajmos Przeł. A. Żuchowska-Arendt. Brzeg: Faktoria.

Sekulović, D. (2019). Saga o muzičaru Ratku Jovanoviću violonisti iz romana Opelo za violinu. W: Stradanje Srba, Jevreja, Roma i ostalih na teritoriji Jugoslavije. Opasnost istorijskog revizionizma. Red. Ž. Radosavljević, V. Solovjov, O. Arsenijević. Beograd: Fakultet za poslovne studije pravo, s. 335–341.

Sobieska, A. (2015). Dzieci Hagar. Literackie wizerunki Romów/Cyganów. Studia imagologiczne. Warszawa: Oficyna 21.

Simin, M. (1963). Izdanci na vetru. Novi Sad: Progres.

Szperlik, E. (2019). Przemilczane narracje obozowe: Jasenovac i Stara Gradiška. W: E. Szperlik. Chorwacka (nie)pamięć o Jugosławii. Przemilczenia, pominięcia i odpamiętanie w prozie chorwackiej po roku 1991. Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, s. 157–197.

Šešić, N. (2012). Romska kultura kao inspiracija. „Amplitude”. https://amplitude magazin.com/romska-kultura-u-srbiji/. 15.09.2024.

Taczyńska, K. (2023). (Un)spoken Histories: The Second World War and Yugoslav Jewish Women. „European Journal of Jewish Studies”, nr 17, s. 1–20. DOI: https://doi.org/10.1163/1872471x-bja10053

Tomczok, M., Leociak, J. (2021). Afektywny kicz holokaustowy – wprowadzenie. „Zagłada Żydów. Studia i Materiały”, nr 17, s. 17–43. DOI: https://doi.org/10.32927/zzsim.870

Weychert, M. (2020). The Roma Genocide. The Roma Pariash before, during and after the Second World War. „Narracje o Zagładzie”, nr 6, s. 140–163. https://orcid.org/0000-0003-3941-0800 DOI: https://doi.org/10.31261/NoZ.2020.06.08

Vojak, D. (2023). Poznati hrvatski književnici o Romima. „Phralipen” 10. kolovoza, https://phralipen.hr/2023/08/10/3-poznati-hrvatski-knjizevnici-o-romima/. 13.06.2024.

Vojak, D., Papo, B., Tahiri, A. (2015). Stradanje Roma u Nazavisnoj Državi Hrvatskoj 1941. –1945. Zagreb: Institut društvenih znanosti Ivo Pilar, Romsko nacionalno vijeće.

https://www.open.ac.uk/socialsciences/smelin/sr/pismo-3.php. 5.11.2019.

https://data.stat.gov.rs/Home/Result/3104020102?languageCode=sr-Cyr. 29.11.2023.

https://dzs.gov.hr/vijesti/objavljeni-konacni-rezultati-popisa-2021/1270. 29.11.2023.

https://terraforming.org/sr/o-organizaciji-teraforming/#mission. 6.03.2024.