Słowa kluczowe
dom dla obłąkanych jako przestrzeń infirmerium
transgresja
serbska proza końca XIX wieku
procesy modernizacyjne
Jak cytować
Abstrakt
Powieść Lazara Komarčicia Jedan razoren um z 1893 roku została w artykule zaprezentowana jako tekst inaugurujący literacki dyskurs poświęcony medykalizacji obłędu. Autorzy dotychczasowych omówień tej powieści wydobywali podjętą w niej problematykę tabuizowania szaleństwa, nie zwracając jednak uwagi na fakt, że jest to pierwszy w literaturze serbskiej utwór, którego autor, wykraczając poza granice tabu kulturowego, opisał przestrzeń belgradzkiego domu dla obłąkanych. Sposób artystycznej artykulacji obłędu (figury patologicznej) oraz szpitala psychiatrycznego (infirmerium) wyznacza przełomowe znaczenie powieści Komarčicia jako punktu wyjścia dla badań nad wpływem rozwoju medycyny na kulturowe postrzeganie choroby w Serbii i przemiany serbskiego modernizmu.
Bibliografia
Ahmetagić, J. M. (2018). Paranoidna psihoza u patrijarhalnoj kulturi: Jedan razoren um Lazara Komarčića. „Baština” (Priština – Leposavić), nr 48, s. 15–28. DOI: https://doi.org/10.5937/bastina1948015A
Andrić Petrović, S., Jerotić S., Marić P. N. (2021). Sindromi sumanutog prepoznavanja – od pripovedanja Dostojevskog do sagledavanja konektoma, „Psihijatrija danas”, 2022, nr 54/1, s. 23–37.
B. H. (1981). Napomena o tekstu. W: L. Komarčić, Jedan razoren um, Beograd: Nolit.
Boruszkowska, I. (2018). Sygnatury choroby. Literatura defektu w ukraińskim modernizmie. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.
Deretić, J. (1981). Srpski roman 1800–1950. Beograd: Nolit.
Derrida, J. (2004). Cogito i historia szaleństwa. W: J. Derrida, Pismo i różnica. Przeł. K. Kłosiński. Warszawa: Wydawnictwo KR, s. 57–109.
Đorđević, Ž. (1983). Čukur-česma 1862. Studija o odlasku Turaka iz Srbije. Beograd: Nolit.
Dostojevski, F. M. (1933). Dvojnik. Przeł. Lj. Mihailović. Beograd: Narodna prosveta.
Foucault, M. (1987). Historia szaleństwa w dobie klasycyzmu. Przeł. H. Kęszycka. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Foucault, M. (1999). Szaleństwo i literatura: powiedziane, napisane. Przeł. B. Banasiak et al. Wyb. i oprac. T. Komendant. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
Freud, S. (1997). Niesamowite. W: S. Freud, Dzieła, t. 3: Pisma psychologiczne. Przeł. P. Reszke. Warszawa: Wydawnictwo KR, s. 239–262.
Hajduković, B. (1981). Pogovor. W: L. Komarčić. Jedan razoren um. Beograd: Nolit, s. 153–175.
Jovanović J. (2022). Posetili smo prvu duševnu bolnicu na Balkanu: U njoj su nemirne kažnjavali bičem i kupali hladnim tušem – korišćena je i „ludačka košulja”. 13.06.2022. https://tinyurl.com/5fv9m8fz. 21.06.2024.
Komarčić, L. (1908). Jedan razoren um. Zapisnik jednog pokojnika. Beograd: Štamparija D. Dimitrijevića.
Koza, P. (2018). „Politykę i prawo należy wydedukować z etyki”. Jacques Derrida i lektura etyczno-polityczna, W: Widma Derridy. Przeżycie. Red. A. Bielik-Robson, P. Sadzik, s. 115–126. DOI: https://doi.org/10.4000/books.iblpan.6905
Milenković, G. (2015). Ludilo i kultura u romanu Jedan razoren um Lazara Komarčića. „Letopis Matice srpske”, nr 495, z. 4, s. 454–466.
Milovanović, S. (2006). Prvi srpski psihijatri. „Srpski arhiv za celokupno lekarstvo”, nr 9–10, s. 457–465.
Peković, S. (1984). Pogovor. W: L. Komarčić, Dva amaneta: roman. Beograd: Prosveta, s. 171–187.
Roter-Blagojević, M. (2014). Nastanak prvih zdravstvenih kompleksa i zgrada u XIX i početkom XX veka. „Acta historica medicinae, pharmaciae, veterinae”, nr 1, s. 74–92. DOI: https://doi.org/10.25106/ahm.2014.1608
Samborska-Kukuć D. (2005). Narcyz w masce tragicznej. Sobowtór jako eksterioryzacja duszy w opowiadaniu Leo Belmonta Tamten człowiek. „Pamiętnik Literacki”, z. 3, s. 121–130.
Skerlić J. (1914). Istorija nove srpske književnosti. Beograd: Izdavačka knjižara S. B. Cvijanovića.
Skerlić, J. (1909). Jedna književna zaraza. W: J. Skerlić., Pisci i knjige, t. IV. Beograd: Nova štamparija „Davidović”, s. 97–112.
Stanojević, V. (1974). Zdravstvena služba. W: Istorija Beograda, t. 2. Red. Vasa Čubrilović. Beograd: Prosveta, s. 791–804.
Vučković, R. (2014). Moderna srpska proza. Kraj XIX i početak XX veka. Beograd: Službeni glasnik.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Sylwia Nowak-Bajcar
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.