Oblicza graniczności w sytuacji wojennej. Jeszcze raz o "Świadkach" Vinka Brešana
Okładka czasopisma Poznańskie Studia Slawistyczne, nr 29, rok 2025, tytuł Granice – wyznaczanie, zacieranie i przekraczanie
PDF

Słowa kluczowe

sytuacja graniczna
wina
chorwacka wojna o niepodległość
Vinko Brešan
świadkowie Vinka Brešana

Jak cytować

Boguska, A. (2025). Oblicza graniczności w sytuacji wojennej. Jeszcze raz o "Świadkach" Vinka Brešana. Poznańskie Studia Slawistyczne, (29), 177–194. https://doi.org/10.14746/pss.2025.29.9

Abstrakt

Autorka oferuje przegląd różnych wymiarów graniczności w odniesieniu do sytuacji wojennej, opierając się na analizie filmu „Świadkowie” Vinko Brešana (2003), który zapisał się w historii chorwackiej kinematografii jako pierwszy podejmujący kwestię chorwackich zbrodni wojennych. Wychodząc w swojej refleksji od postaci Baricia, czyli jednego z zabójców serbskiego cywila, ale i żołnierza-samobójcy, wprowadza koncepcję winy Jaspersa jako fundamentalnej sytuacji granicznej, będącej w tym przypadku rezultatem popełnionych zbrodni. W dalszej refleksji odczytuje autodestrukcyjny akt bohatera przez pryzmat kategorii manifestu politycznego (Banu Bargu), stwierdzając, że protagonista uosabia samego reżysera, czyli tego, którego działalność ma znaczenie polityczne w duchu myśli Jacques’a Rancière’a, ponieważ polega na przesuwaniu granic widzialności w chorwackim świecie.

https://doi.org/10.14746/pss.2025.29.9
PDF

Bibliografia

Bargu, B. (2014). Starve and immolate. The politics of human weapons. New York: Columbia University Press.

Butković, D. (2004). Hladnokrvno ubojstvo. „Jutarnji list”, 24.04.2004. https://tinyurl.com/568h65s2.10.12.2024.

Downing, L., Saxton, L. (2010). Film and Ethics. Foreclosed Encounters. London, New York: Routledge.

Gilić, N. (2014). Promjene u prikazu rata u novijem hrvatskom igranom filmu – stil, umjetnost, ideologija. W: Facing the Present: Transition in Post-Yugoslavia. Red. R. Hansen-Kokoruš. Hamburg: Verlag Dr. Kovač, s. 11–31.

Grabowski, M. (2001). Krajobraz winy. Próba analizy fenomenologicznej. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.

Havel, V. (2011). Siła bezsilnych. W: V. Havel, Siła bezsilnych i inne eseje. Wyb. i oprac. A.S. Jagodziński. Warszawa: Agora, s. 87–158.

Jaspers, K. (1978). Sytuacje graniczne. Przeł. M. Skwieciński. W: R. Rudziński. Jaspers. Warszawa: Wiedza Powszechna, s. 186–243.

Jelača, D. (2016). Dislocated Screen Memory. Narrating Trauma in Post-Yugoslav Cinema. London: Palgrave Macmillan.

Kajosević, S. (2022). Yugoslav Naval Officer Who Refused to Bomb Croatia Honored. https://tinyurl.com/yw3cw554. 13.09.2022.

Kołakowski, L. (1988). Jeśli Boga nie ma… O Bogu, Diable, Grzechu i innych zmartwieniach tak zwanej filozofii religii. Kraków: Znak.

Komar, Z., Koić, E. (2015). Samoubojstva hrvatskih branitelja u Zagrebu i Hrvatskoj. Zagreb: Grad Zagreb, Gradski ured za branitelje. https://tinyurl.com/wbsvfbu6.10.12.2024

Kovačević, S. (2007). Jurica Pavičić: »Sramimo se naše stvarnosti«. „Hrvatski filmski ljetopis”, nr 50, s. 96–106.

Page, T. (2016). Self-immolation and asylum in Australia: ‘This is how tired we are’. https://tinyurl.com/mpd43cvw. 10.12.2024.

Pavičić, J. (2017). Ovce od gipsa. Zagreb: Društvo za promicanje književnosti na novim medijima.

Pavičić, J. (2011). Postjugoslavenski film. Stil i ideologija. Zagreb: Hrvatski filmski savez.

Piecuch, C. (2007). Doniosłość egzystencjalna i etyczna doświadczenia sytuacji granicznych w ujęciu Karla Jaspersa. W: Etyka wobec sytuacji granicznych. Red. D. Probucka. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”, s. 37–46.

Promieńska, H. (2007). O niektórych dylematach naruszania zasad etyki w sytuacjach skrajnych egzystencjalnie. W: Etyka wobec sytuacji granicznych. Red. D. Probucka. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”, s. 21–35.

Rancière, J. (2010). Dissensus on Politics and Aesthetics. Przekł. i red. S. Corcoran. London: Continuum.

Šošić, A. (2009). Film i rat u Hrvatskoj. Refleksije jugoslavenskih ratova u hrvatskom igranom filmu. „Zapis, bilten Hrvatskog filmskog saveza”, nr 64–65. https://tinyurl.com/yc2886eb. 15.09.2022.

Wróblewska-Trochimiuk, E. (2024). Naszego nie damy. Spory i obrazy polityczne w Chorwacji po roku 2000. Warszawa: Instytut Slawistyki PAN.

Brešan, V. (reż.). (2003). Svjedoci. Interfilm.

Brešan, V. (reż.). (1996). Kako je počeo rat na mom otoku. Kinematografi Zagreb.

Hitrec, N. (reż.). (1999). Bogorodica. Continental.

Kodar, O. (reż.). (1993). Vrijeme za… Jadran film, RAI TRE, Ellepi film Roma.

Lerotić, J. (reż.). (2022). Sigurno mjesto. Cercamon (AE).

Sedlar, J. (reż.). (2019). 3069. Oluja film.