Słowa kluczowe
religion
the Orthodox Church
uprising
rebellion
Polish-Lithuanian Commonwealth
Jak cytować
Abstrakt
This paper focuses mostly on the religious aspects of the Cossacks’ uprisings in the first half of 17th century (mainly the 1625, 1630, 1637 and 1638 uprisings), and discusses their impact on the origins, the course and following peace negotiations as well. The paper is based mostly on Cossack primary sources like manifestos, proclamations issued by the leaders, together with the directions which were to be followed during the peace talks, and the not Cossack sources as well. They prove how the religious aspects, namely the appeals to defend the persecuted orthodox confession, contributed to the character of the developments. Another question was, to what extent the religious engagement of the Cossacks uprisings at that time was caused by a sincere concern for the Orthodox Church situation, or perhaps there were other reasons, not having much in common with the faith. The analysis discusses also the Cossack delegates’ actions and policy on the Commonwealth Sejm in the years 1631–33, during which they firmly demanded restoration of the status the Orthodox Church had before 1596.Bibliografia
Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Radziwiłłów, dział II, nr 1025.
Biblioteka Książąt Czartoryskich w Krakowie, rkps 117.
„Gazette de France” 1638 mikrof. Biblioteki Narodowej, nr 52656.
Національна бібліотека України ім. В.І. Вернадського (Київ), f. II – 13402.
Niemcewicz J.U., 1833, Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polscze, z rękopisów, tudzież dzieł w różnych językach o Polscze wydanych, t. VI, Lwów.
Ohryzko J., 1859, Volumina Legum, t. III, Petersburg.
Okolski S., 1858a, Dyaryusz transakcyi wojennej między wojskiem koronnem i zaporoskiem w r. 1637 r., wyd. K.J. Turowski, Kraków.
Okolski S., 1858b, Kontynuacya dyaryusza wojennego w roku 1638 odprawiona, wyd. K.J. Turowski, Kraków.
Piasecki P., 1870, Kronika Pawła Piaseckiego biskupa przemyślskiego…, wstęp i oprac. J. Bartosiewicz, Kraków.
Przeździecki A., Malinowski M., 1844, Źródła do dziejów polskich, t. II, Wilno.
Wójcicki K.W., 1846, Pamiętniki do panowania Zygmunta III, Władysława IV i Jana Kazimierza, t. I, Warszawa.
Акты, относящиеся к истории Южной и Западной России, собранные и изданные Археографическою комиссиею, 1861, т. III, 1638–1657, Санктпетербург.
Бевзо О.А., 1971, Львівський літопис і Острозький літописець: Джерелознавче дослідження, вид. 2, Київ. Крип’якевич І., 1908, Жерела до історії України-Руси, т. 8, Матеріали до історії української козаччини, т. 1, Документи по рік 1631, Львів.
Кулиш П.А., 1877, Материалы для истории воссоединения Руси, т. I, 1578–1630, Москва.
Кулиш П.А., 1994, Записки о Южной Руси, т. II, Киев.
Borowiak A., 2010, Powstanie kozackie 1638, Zabrze.
Chodynicki K., 1934, Kościół prawosławny a Rzeczpospolita polska. Zarys historyczny 1370–1632, Warszawa.
Chynczewska-Hennel T., 1985, Świadomość narodowa szlachty ukraińskiej i Kozaczyzny od schyłku XVI do połowy XVII w., Warszawa.
Chynczewska-Hennel T., 1994, Spory wokół Unii brzeskiej (koniec XVI–XVII wiek), w: „Warszawskie Zeszyty Ukrainoznawcze” z. 2, Spotkania polsko-ukraińskie. Studia Ucrainica, red. S. Kozak, Warszawa, s. 28–34.
Drozdowski M.R., 2004, Kozaczyzna wbrew hierarchii prawosławnej – 1625 rok, „Warszawskie Zeszyty Ukrainoznawcze” z. 17–18, Spotkania polsko-ukraińskie. Studia Ucrainica Varsoviensia, red. S. Kozak, Warszawa, s. 379–388.
Drozdowski M.R., 2008, Religia i Kozaczyzna Zaporoska w Rzeczypospolitej w pierwszej połowie XVII wieku, Warszawa.
Drozdowski M.R., Chynczewska-Hennel T., 2008, Kozaczyzna w Rzeczypospolitej XVI–XVII wieku. Jeszcze jeden stan społeczeństwa staropolskiego, „Społeczeństwo Staropolskie. Seria nowa”, t. I, Społeczeństwo a polityka, s. 165–221.
Floria B., 1992, New Evidence on the 1630 Zaporozhian Cossack Uprising, „Harvard Ukrainian Studies” nr 1–2, t. XVI, s. 167–173.
Floria B., 1998, Nowe materiały do dziejów powstania kozackiego z 1625 roku, „Przegląd Wschodni” t. V, z. 1 (17), s. 27–42.
Franz M., 2005, Powstanie kozackie 1637 r., „Україна в Центрально-Східній Європі” вип. 5, s. 210–242.
Franz M., 2006, Idea państwa kozackiego na ziemiach ukrainnych w XVI–XVII wieku, Toruń.
Gawęda M., 2007, Powstanie kozackie 1637, Zabrze.
Jakowenko N., 2000, Historia Ukrainy od czasów najdawniejszych do końca XVIII wieku, przeł. O. Hnatiuk, K. Kotyńska, Lublin.
Kempa T., 2003, Sprawa zabójstwa wójta kijowskiego Teodora Chodyki przez Kozaków. Przyczynek do wyjaśnienia sytuacji na Kijowszczyźnie w przededniu powstania kozackiego 1625 r. (Publikacja źródeł), w: Między Zachodem a Wschodem, red. J. Dumanowski, B. Dybaś, K. Mikulski, J. Poraziński, S. Roszak, t. II, Toruń, s. 289–300.
Kempa T., 2007, Wobec kontrreformacji. Protestanci i prawosławni w obronie swobód wyznaniowych w Rzeczypospolitej w końcu XVI i w pierwszej połowie XVII wieku, Toruń.
Kroll P., Nagielski M., Wagner M., (red.), 2010, Hetmani zaporoscy w służbie króla i Rzeczypospolitej, Zabrze.
Lewicki K., 1934, Sprawa unii Kościoła wschodniego z rzymskim w polityce dawnej Rzeczypospolitej, Warszawa.
Mironowicz A., 1997, Prawosławie i unia za panowania Jana Kazimierza, Białystok.
Mironowicz A., 2001, Kościół prawosławny w dziejach dawnej Rzeczypospolitej, Białystok.
Plokhy S., 2001, The Cossacks and Religion in Early Modern Ukraine, Oxford.
Serczyk W.A., 1984, Na dalekiej Ukrainie. Dzieje Kozaczyzny do 1648 roku, Kraków.
Sysyn F.E., 1982, Stosunki ukraińsko-polskie w XVII wieku; rola świadomości narodowej i konfliktu narodowościowego w powstaniu Chmielnickiego, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” t. XXVII, s. 67–92.
Sysyn F.E., 1985, Between Poland and the Ukraine. The Dilemma of Adam Kysil, 1600–1653, Cambridge.
Tomkiewicz W., 1930a, Powstanie kozackie w roku 1630, „Przegląd Powszechny” t. CLXXXVII, s. 121–123.
Tomkiewicz W., 1930b, Powstanie kozackie w roku 1630, Kraków.
Tomkiewicz W., 1937, Bitwa pod Kumejkami (16 XII 1637), „Przegląd Historyczno-Wojskowy” t. IX, z. 2, s. 239–261.
Wójcik Z., 1961, Dzikie Pola w ogniu. O Kozaczyźnie w dawnej Rzeczypospolitej, Warszawa.
Wójcik Z., 1989, Wojny kozackie w dawnej Polsce, Warszawa.
Брехуненко В., 1998, Стосунки українського козацтва з Доном у XVI–cepeдині XVII ст., Київ–Запоріжжя.
Брехуненко В., 2011, Козаки на степовому кордоні Європи: Типологія козацьких спільнот XVI–першої половини XVII ст., Київ.
Грушевський М., 1995a, Історія України-Руси, т. VII, Козацькі часи до року 1625, Київ.
Грушевський М., 1995b, Історія України-Руси, т. VIII, Роки 1626-1650, ч. 1, Від Куруківщини до Кумейщини (роки 1626–1638), Київ.
Жукович П., 1910, Сеймовая борьба западно-русского дворянства с церковной унией (с 1609 г.), т. V, Санкт-Петербург. Жукович П., 1911, Религиозно-церковный элемент в казацком восстании 1630 года (Под предводительством Тараса), „Христианское чтение” nr 9, t. CCXXXVI, s. 987–1007.
Коробов О.I., 2002, Чорний Григорій (Грицько) Савич, w: Українське козацтво: Мала енциклопедія, ред. Ф.Г. Турченко, Київ.
Леп’явко С., 1996, Козацькі війни кінця XVI ст. в Україні, Чернігів.
Лях С.Р., 2002a, Повстання 1625, w: Українське козацтво: Мала енциклопедія, ред. Ф.Г. Турченко, Київ, s. 389–391.
Лях С.Р., 2002b, Повстання 1630, w: Українське козацтво: Мала енциклопедія, ред. Ф.Г. Турченко, Київ, s. 391–392.
Лях С.Р., 2002c, Повстання 1637, w: Українське козацтво: Мала енциклопедія, ред. Ф.Г. Турченко, Київ s. 392–393.
Рудницький С., 1897, Козацько-польська війна 1625 року, „Записки наукового товариства ім. Т. Шевченка”, т. XVII. Щербак В.О., 1989, Антифеодальні рухи на Україні напередодні визвольної війни 1648–1654 рр., Київ.
Щербак В.О., 2000, Українське козацтво: формування соціального стану. Друга половина XV–середина XVII ст., Київ. http://dx.doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199247394.001.0001
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.