Słowa kluczowe
anthropocentrism
ecocriticism
posthumanism
Witold Gombrowicz
Jak cytować
Abstrakt
The article discusses Gombrowicz’s declared “anti-naturalism”, which is often seen as a gesture of negating the non-human world as boring and unworthy of interacting with. Nevertheless, this seemingly radical anthropocentrism does not imply absolute indifference. On the contrary, human anti-naturalness, as emphasized in the work of Gombrowicz, is considered arbitrary, founded on logocentrism and influential interpersonal doctrines. It may therefore be a tragic experience – depriving of a sense of belonging, but also deflating self-confidence, which is grounded in the belief in nature’s otherness. Gombrowicz’s “anti-naturalism”, crucial for the experience of modernity, relates to the problem of definition. The aversion to the non-human is, in fact, the fear of recognising one’s own non-identity; the angst caused by blurring the boundaries that used to arrange the world. It also leads to ignorance, cruelty and a state of “blissful unawareness” on the issues of animal others. In this respect, the writer’s remarks can be very inspiring for ecocritical thought. Gombrowicz once again reminds the reader of the necessity to stop conceiving “Human” as stable, homogenic and self-assured identity and for that reason, collaboration between ecocriticism and posthumanist critical approaches seems unavoidable.
Bibliografia
Agamben G., The Open. Man and Animal, trans. by K. Attell, Stanford 2004.
Barcz A., Człowiek i zwierzę – problem granicy w Dziennikach Gombrowicza, „Artmix” 2011, nr 23(13), <http://archiwum-obieg.u-jazdowski.pl/artmix/16507> [dostęp: 13.10.2016].
Bednarek J., Emancypacyjna obietnica posthumanizmu, „Praktyka Teoretyczna” 2014, nr 4(14), <http://www.praktykateoretyczna.pl/PT_nr14_2014_Polityki_popkultury/07.Bednarek.pdf> [dostęp: 13.10.2016].
Bolecki W., „Jak zachować się wobec krowy?” (Wstęp do bestiarium Witolda Gombrowicza), [w:] W. Gombrowicz, Bestiarium, wstęp, wybór, układ W. Bolecki, Kraków 2004, s. 7–18.
Bolecki W., Poetycki model prozy w dwudziestoleciu międzywojennym. Witkacy, Gombrowicz, Schulz i inni, Kraków 1996.
Bourdieu P., In Other Words. Essays Towards a Reflexive Sociology, trans. by M. Adamson, Stanford 1990.
Braidotti R., Po człowieku, przekład J. Bednarek, A. Kowalczyk, przedmowa do polskiego wydania J. Bednarek, Warszawa 2014.
Braidotti R., Podmioty nomadyczne: ucieleśnienie i różnica seksualna w feminizmie współczesnym, przekład A. Derra, Warszawa 2009.
Buell L., The Future of Environmental Criticism: Environmental Crisis and Literary Imagination, Malden 2005.
Buell L., Writing for an Endangered World. Literature, Culture, and Environment in the U.S. and Beyond, Cambridge 2001.
Derrida J., L’animal que donc je suis, Paris 2006.
Fiedorczuk J., Cyborg w ogrodzie. Wprowadzenie do ekokrytyki, Gdańsk 2015.
Glotfelty Ch., Introduction. Literary Studies in an Age of Environmental Crisis, [w:] The Ecocriticism Reader. Landmarks in Literary Ecology, ed. by Ch. Glotfelty, H. Fromm, Athens 1996, s. XV–XXXVII.
Gombrowicz W., Dziennik 1957–1961, Kraków 1986.
Gombrowicz W., Dziennik 1961–1966, Kraków 1986.
Gombrowicz W., Ferdydurke, Kraków 1986.
Gombrowicz W., Kosmos, Kraków 1986.
Gombrowicz W., Zdarzenia na brygu Banbury, [w:] tegoż, Bakakaj, Kraków 1987, s. 112–151.
Jarzębski J., Gombrowicz i natura, [w:] tegoż, Natura i teatr. 16 tekstów o Gombrowiczu, Kraków 2007.
Latour B., Nigdy nie byliśmy nowocześni. Studium z antropologii symetrycznej, przekład M. Gdula, Warszawa 2011.
Latour B., Polityka natury. Nauki wkraczają do demokracji, przełożyła A. Czarnacka, wstęp M. Gdula, Warszawa 2009.
Manes Ch., Nature and silence, [w:] The Ecocriticism Reader. Landmarks in Literary Ecology, ed. by Ch. Glotfelty, H. Fromm, Athens 1996, s. 15–29.
Markowski M.P., Czarny nurt. Gombrowicz, świat, literatura, Kraków 2004.
Markowski M.P., Polska literatura nowoczesna. Leśmian, Schulz, Witkacy, Kraków 2007.
Morton T., Ecology Without Nature. Rethinking Environmental Aesthetics, Boston 2009.
Mościcki P., Gombrowicz i nieludzkie, „Przegląd Filozoficzno-Literacki” 2004, nr 4, s. 63–85.
Sadzik P., Nie-ludzka wspólnota równych jako próba poszerzenia granic etyki, „Praktyka Teoretyczna” 2014, nr 4(14), <http://www.praktykateoretyczna.pl/PT_nr14_2014_
Polityki_popkultury/11.Sadzik.pdf> [dostęp: 13.10.2016].
Special forum on ecocriticism and theory, „Interdisciplinary Studies in Literature and the Environment” 2010, 17(4).
Uniwersalny słownik języka polskiego PWN, P–Ś, red. S. Dubisz, Warszawa 2006.
Wolfe C., What is Posthumanism?, Minneapolis 2010.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-NC-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Autorzy, którzy wykorzystują w swoim tekście cudze utwory (np. ilustracje, fotografie) proszeni są o dostarczenie do redakcji czasopisma zgodę na publikację od uprawnionych podmiotów.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych po 2015 roku „Przestrzeniach Teorii” tylko w calach niekomercyjnych, pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).