Słowa kluczowe
intertextuality
world-building
narrative metalepsis
theory of fiction
narratology
postclassical narratology
Jak cytować
Abstrakt
The article Facets of Transfictionality delivers a concise analysis of the newly-introduced narratological concept of “transfictionality” (put forward by Richard Saint-Gelais in the early 2000s). The author discusses the phenomenon as emerging on the border between the text-centred poetics of classical narratology and the world-centred poetics of postclassical narratology by use of Jan-Noël Thon’s and Marie-Laure Ryan’s project of “media-conscious narratology”. Defined as such, transfictionality allows the contemporary phenomena of retelling or cross-over to be described without the necessity of reproducing fan-made concepts and terms of such ilk, and instead rooting them in established theoretical constructs, such as narrative metalepsis. Consequently, the article illustrates the postclassical theory of narrative and the theory of literature with examples more common to media studies, with the aim being to emphasise Ryan’s thesis that transmediality is only a specific case of transfictionality, and that the latter is a far older and better acknowledged concept what is generally understood as the theory of fiction. Moreover, the text follows up on Saint-Gelais’ inspirations derived from Umberto Eco’s cultural semiotics and proposes to introduce an Eco-inspired concept of “xeno-encyclopaedic competence” in order to determine a specific recipient’s competence that allows them to move across not only media or texts but also imaginary worlds, which consequently become their fictional habitats.Bibliografia
Csicsery-Ronay I., On Enigmas and Xenoencyclopedias, “Science Fiction Studies” 2012, t. 39, nr 3, s. 500–511.
Doležel L., Heterocosmica. Fiction and Possible Worlds, Baltimore, London 1998.
Dukaj J., Stworzenie świata jako gałąź sztuki, „Tygodnik Powszechny” 2010, nr 6, s. 38–39.
Eco U., Kant a dziobak, przekł. B. Baran, Warszawa 2012.
Eco U., Lector in fabula. Współdziałanie w interpretacji tekstów narracyjnych, Warszawa 1994.
Eco U., Tryb symboliczny, [w:] Teorie literatury XX wieku: Antologia, red. A. Burzyńska, M.P. Markowski, Kraków 2006, s. 304–353.
Gąsowska L., Fan fiction. Nowe formy opowieści, Kraków 2015.
Hejmej A., Komparatystyka. Studia literackie – studia kulturowe, Kraków 2013.
Herman D., Storyworld, [w:] Routledge Encyclopedia of Narrative Theory, eds. D. Herman, M. Jahn, M.-L. Ryan, London, New York 2008, s. 569–570.
Hutcheon L., Metafictional implications for novelistic reference, [w:] On Referring in Literature, eds. A. Whiteside, M. Issacharoff, Bloomington 1987, s. 1–13.
Kaczmarczyk K., Narratologia transmedialna: założenia, cele i wyzwania, „Tekstualia” 2015, nr 4 (43), s. 3–16.
Klastrup L., Światowość EverQuestu: odkrywając dwudziestopierwszowieczną fikcję, przekł. K.M. Maj, „Teksty Drugie” 2017, nr 3, s. 87–115.
Klastrup L., Tosca S., Game of Thrones. Transmedial worlds, fandom, and social gaming,[w:] Storyworlds Across Media: Toward a Media-Conscious Narratology, eds.J.-N. Thon, M.-L. Ryan, Lindoln, London 2014, s. 295–314.
Łebkowska A., Między teoriami a fikcją literacką, Kraków 2001.
Łebkowska A., Narracja, [w:] Kulturowa teoria literatury, red. T. Walas, R. Nycz, Kraków 2012, s. 181–215.
Maj K.M., Allotopia – wprowadzenie do poetyki gatunku, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” 2014, t. 57, nr 1, s. 89–105.
Maj K.M., Allotopie. Topografia światów fikcjonalnych, Kraków 2015.
Maj K.M., Czas światoodczucia. Imersja jako nowa poetyka odbioru, „Teksty Drugie” 2015, nr 3, s. 368–394.
Maj K.M., Światotwórstwo w perspektywie narratologicznej, [w:] Literatura popularna,t. 2: Fantastyczne kreacje światów, red. E. Bartos i in. 2, Katowice 2014, s. 63–80.
Maj K.M., Ucieczka od linearności. W stronę światocentrycznego modelu narracji transmedialnych, [w:] Narratologia transmedialna. Teorie, praktyki, wyzwania, red. K. Kaczmarczyk, Kraków 2017, s. 283–308.
Marciniak P., Transfikcjonalność, „Forum Poetyki” 2015, nr 1 (2) s. 102–106, http://fp.amu.edu.pl/wp-content/uploads/2015/12/PMarciniak_Transfikcjonalnosc_Forum-Poetyki_jesien2015.pdf [dostęp: 8.11.2016].
Nycz R., Tekstowy świat. Poststrukturalizm a wiedza o literaturze, Kraków 2000.
Pier J., Metalepsis, [w:] Handbook of Narratology, ed. P. Hühn 19, Berlin, New York 2009, s. 190–203.
Rembowska-Płuciennik M., Poetyka intersubiektywności. Kognitywistyczna teoria narracji a proza XX wieku, Toruń 2012.
Routledge Encyclopedia of Narrative Theory, eds. D. Herman, M. Jahn, M.-L. Ryan, London, New York 2008.
Rowling J.K., Fantastyczne zwierzęta i jak je znaleźć, przekł. J. Lipińska, A. Polkowski, Poznań 2002.
Ryan M.-L., Possible worlds and accessibility relations. A semantic typology of fiction, „Poetics Today” 1991, t. 12, nr 3, s. 553–576.
Ryan M.-L., Transmedial storytelling and transfictionality, „Poetics Today” 2013, t. 34, nr 3, s. 361–388.
Saint-Gelais R., Fictions transfuges. La transfictionnalité et ses enjeux, Paris 2011.
Saint-Gelais R., Transfictionality, [w:] Routledge Encyclopedia of Narrative Theory, eds.D. Herman, M. Jahn, M.-L. Ryan, London, New York 2008, s. 612–613.
Storyworlds Across Media. Toward a Media-Conscious Narratology, eds. J.-N. Thon, M.-L. Ryan, Lindoln, London 2014.
Taylor Ch., Gwiezdne wojny. Jak podbiły wszechświat?, przekł. A. Bukowczan-Rzeszut, Kraków 2015.
Thon J.-N., Converging worlds. From transmedial storyworlds to transmedial universes, “Storyworlds: A Journal of Narrative Studies” 2015, t. 7, nr 2, s. 21–53.
Thon J.-N., Subjectivity across media. On transmedial strategies of subjective representation in contemporary feature films, graphic novels, and computer games, [w:] Storyworlds Across Media: Toward a Media-Conscious Narratology, eds. J.-N. Thon, M.-L. Ryan, Lindoln, London 2014, s. 67–102.
Thoss J., When Storyworlds Collide. Metalepsis in Popular Fiction, Film and Comics, Leiden 2015.
Wasilewska K., Status terminologiczny specjalistycznych jednostek leksykalnych w języku ogólnym i języku literatury fantastycznonaukowej, „Studia Filologiczne Uniwersytetu Jana Kochanowskiego” 2014, t. 27, s. 83–92.
Wolf W., Metalepsis as a Transgeneric and Transmedial Phenomenon: A Case Study of the Possibilities of ‘Exporting’ Narratological Concepts, [w:] Narratology beyond literary criticism: Mediality, disciplinarity, eds. T. Kindt, J.C. Meister, W. Schernus 6, Berlin 2005, s. 83–107.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-NC-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Autorzy, którzy wykorzystują w swoim tekście cudze utwory (np. ilustracje, fotografie) proszeni są o dostarczenie do redakcji czasopisma zgodę na publikację od uprawnionych podmiotów.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych po 2015 roku „Przestrzeniach Teorii” tylko w calach niekomercyjnych, pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).