Słowa kluczowe
cognitive science
visual perception
literary theory
Jak cytować
Abstrakt
This article aims to indicate universal cognitive diagrams for the process of interpreting and creating works of art. This text deals primarily with issues such as visual perception, neural representations and mental maps. Each of these concepts has a direct connection with the reception of works of art (painting, sculptural and literary). A certain scope of cognitive processes may constitute a cognitive universe with respect to works of visual art. In every field of art, a set of similar, if not identical patterns with regard to a specific realization is noticed. We can therefore speak of generalizations, mutations and emanations in culture. This article is only a research proposal, which requires a wider study.
Bibliografia
Barthes R., Śmierć autora, „Teksty Drugie: teoria literatury, krytyka, interpretacja” 1999, nr 1/2 (54/55), s. 247–251.
Bartmiński J., Definicja kognitywna jako narzędzie opisu konotacji, [w:] Profilowanie pojęć. Wybór prac, red. J. Bartmiński, Lublin 1993, s. 75–76.
Budd M., Muzyka i emocje. Wybrane teorie filozoficzne, przeł. R. Kasperowicz, Gdańsk 2014.
Coulson S., Semantic Leaps: Frame-Shifting and Conceptual Blending in Meaning Construction, Cambridge 2000.
Dąbrowski A., Od komputacjonizmu do ucieleśnionego modelu poznania i umysłu w kognitywistyce, [w:] Metodologiczne i teoretyczne problemy kognitywistyki, red. J. Woleński, A. Dąbrowski, Kraków 2014, s. 47–87.
Dunbar R., Nowa historia ewolucji człowieka, przeł. B. Kucharzyk, Kraków 2014.
Fauconnier G., Torner M., Compression and global insight, „Cognitive Linguistics” 2000, 11–3/4, s. 283–304.
Formy aktywności umysłu. Ujęcie kognitywistyczne, t. 1: Emocje, percepcja, świadomość, red. A. Klawiter, przeł. A. Binder, M. Binder, Warszawa 2008.
Freyd J., Finke R., Reprezentational momentum, „Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition” 1984, 10, s. 126–132.
Gazzaniga M.S., Kto tu rządzi – ja czy mój mózg?, przeł. A. Nowak, Sopot 2013.
Grady J., Cognitive mechanisms of conceptual integration, „Cognitive Linguistics” 2000, 11–3/4, s. 355–345.
Homer, Odyseja, przeł. L. Siemieński, Wrocław 1981.
Jaskuła B., Percepcja wizualna jako obszar badań neurokognitywnych, [w:] Metodologiczne i teoretyczne problemy kognitywistyki, red. J. Woleński, A. Dąbrowski, Kraków 2014, s. 113–141.
Językoznawstwo kognitywne II: Zjawiska pragmatyczne, red. W. Kubiński, D. Stanulewicz, Gdańsk 1996.
Johnson M., Lakoff G., Metafora w naszym życiu, przeł. T. Krzeszowski, Warszawa 2011.
Kitchin R.M., Cognitive maps. What are they and why study them?, „Journal of Environmental Psychology” 1994, nr 14 (1), s. 1–19.
Kognitywistyka. O umyśle umyślnie i nieumyślnie, red. J. Szymanik, M. Zajenkowski, Warszawa 2004.
Kognitywizm w poetyce i stylistyce, red. G. Habrajska, J. Ślósarska, Kraków 2006.
Kuckenburg M., Pierwsze słowo. Narodziny mowy i pisma, przeł. B. Nowacki, Warszawa 2006.
Kufel S., Wprowadzenie do literaturoznawstwa kognitywnego, Zielona Góra 2011.
Lakoff G., Kobiety, ogień i rzeczy niebezpieczne. Co kategorie mówią nam o umyśle, przeł. M. Buchta, A. Kotarba, A. Skucińska, Kraków 2011.
Lemann N., Prototyp i profilowanie przedmiotu mentalnego SMOK w literaturze fantasy, na wybranych przykładach, [w:] Kognitywizm w poetyce i stylistyce, red. G. Habrajska, J. Ślósarska, Kraków 2006, s. 143–157.
Lewandowska-Tomaszczyk B., Konstruowanie znaczeń i teoria stapiania, [w:] Kognitywizm w poetyce i stylistyce, red. G. Habrajska, J. Ślósarska, Kraków 2006, s. 7–35.
Llinás R., Ja z wiru, [w:] Formy aktywności umysłu. Ujęcie kognitywistyczne, t. 1: Emocje, percepcja, świadomość, red. A. Klawiter, przeł. A. Binder, M. Binder, Warszawa 2008, s. 364–384.
Machamer P.K., Darden L., Craver C.F., Thinking about mechanisms, „Philosophy of Science” 2000, vol. 67, nr 1, s. 1–25.
Metodologiczne i teoretyczne problemy kognitywistyki, red. J. Woleński, A. Dąbrowski, Kraków 2014.
Neurocybernetyka teoretyczna, red. R. Tadeusiewicz, Warszawa 2009.
Newman M.E.J., The structure and function of complex networks, „SIAM Review” 2003, nr 45, s. 167–256.
Profilowanie pojęć. Wybór prac, red. J. Bartmiński, Lublin 1993.
Rabelais F., Gargantua i Pantagruel, przeł. T. Boy-Żeleński, Kraków 2010.
Saja K., Od scalania do obrazowania. Informacja wzorcowa jako czynnik modelujący dzieło literackie (ujęcie kognitywne), „Świat Tekstów. Rocznik Słupski” 2018, nr 16.
Saja K., Wampir w świecie antropii. Kognitywizm subsymboliczny w literaturoznawstwie, Kraków 2017.
Searl J., Umysł. Krótkie wprowadzenie, przeł. J. Karłowski, Poznań 2010.
Sejnowski T., Koch C., Churchland P.S., Computational neuroscience, „Science”, New Series 1988, vol. 241, nr 4871. (Sep. 9, 1988), s. 1299–1306.
Spitzer M., Jak uczy się mózg?, przeł. M. Guzowska-Dąbrowska, Warszawa 2007.
Sweetser E., Blended spaces and performativity, „Cognitive Linguistics” 2000, 11–3/4, s. 305–333.
Szyjewski A., Etnologia religii, Kraków 2001.
Tolkien J.R.R., Hobbit, czyli tam i z powrotem, przeł. M. Skibniewska, Warszawa 2011.
Tolkien J.R.R., Władca Pierścieni: Drużyna Pierścienia, przeł. M. Skibniewska, Warszawa 2011.
Tolman E.C., Cognitive maps in rats and men, „Psychological Review” 1948, nr 55 (4), s. 189–208.
Tomalski P., Cognitive neuroscience: nic nie jest już proste. Kilka uwag o badaniach interakcji ciała i umysłu, [w:] Kognitywistyka. O umyśle umyślnie i nieumyślnie, red. J. Szymanik, M. Zajenkowski, Warszawa 2004, s. 157–176.
Vega J., El Coloso es de Francisco de Goya, Heraldo de Aragón suplement Artes & Letras, <https://antoncastro.blogia.com/2012/040101-jesusa-vega-nueva-catedratica-escribe-de-el-coloso-y-de-goya.php> [dostęp: 26.05.2019].
Wilson M., Six views of embodied cognition, „Psychonomic Bulletin & Review” 2002, vol. 9 (4), s. 625–636.
Woleński J., Jaka jest kognitywistyka każdy(?) widzi, [w:] Metodologiczne i teoretyczne problemy kognitywistyki, red. J. Woleński, A. Dąbrowski, Kraków 2014, s. 9–26.
Zeki S., Inner Vision: An Exploration of Art. And the Brain, Oxford 2000.
Żegleń U., Filozofia umysłu, Toruń 2007.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-NC-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Autorzy, którzy wykorzystują w swoim tekście cudze utwory (np. ilustracje, fotografie) proszeni są o dostarczenie do redakcji czasopisma zgodę na publikację od uprawnionych podmiotów.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych po 2015 roku „Przestrzeniach Teorii” tylko w calach niekomercyjnych, pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).